Osmanlı'nın Çılgın Projeleri'nde 100 yıllık ulaşım projeleri var!
Araştırmacı Turan Şahin'in hazırladığı Osmanlı'nın Çılgın Projeleri adlı kitapta, İstanbul'un ulaşım sorununu çözmek için tasarlanan, mazisi 100 yılı aşan köprü, metro ve tüp geçit projeleri yer alıyor
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın '2023 projesi' olarak açıkladığı 'Kanal İstanbul' projesinin ardından; İstanbul'un ulaşım sorununu çözecek 'çılgın projeler' kamuoyunun gündemine gelmişti. Fakat kentteki ulaşım sorununu çözmek için tasarlanan 'çılgın projelerin' 100 yılı aşan bir mazisi var. Turan Şahin'in hazırladığı Osmanlı'nın Çılgın Projeleri kitabı, alternatif bir Boğaz olarak düşünülen Haliç-Karadeniz Kanalı, Boğaz köprüsü , tüp geçit ve metro projelerinin yanı sıra Süveyş Kanalı ile Don ve Volga nehirlerini bağlamayı öngören kanal projesini gün yüzüne çıkarıyor. MECLİS KARARI VAR Yitik Hazine Yayınları tarafından yayımlanan Osmanlı'nın Çılgın Projeleri kitabında yer alan en ilginç projeler, yaklaşık 100 yıl önce İstanbul'un ulaşım sorununu çözmeye yönelik olarak geliştirilmiş olanlar. Özellikle 17 Haziran 1918 tarihli, Asya'yı Avrupa ile köprü ya da tünelle birbirine bağlamayı öngören Meclis-i Vükela kararı, Osmanlı yönetiminin ulaşım meselesine önem verdiğini gösteriyor. Hamidiye Boğaz Köprüsü Projesi de yine verilen bu öneme işaret ediyor. Yazar Turan Şahin, Anadolu Hisarı ile Rumeli Hisarı'nı birleştirmeyi hedefleyen planın daha önceden de basına konu olduğunu, ama Osmanlı'nın Çılgın Projeleri'nin yeni detayları gün yüzüne çıkardığını anlatıyor: "Osmanlı arşivlerinden Hamidiye Boğaz Köprüsü Projesi'ne ulaştığımızda, sadece çizimlerin değil, tekliflerin ve sözleşme metinlerinin de olduğunu gördük. Mesala köprü ayakları üzerinde yer alan cami kubbelerinin hareketli olduğu ve toplarla donatıldığı gerçeğini ilk kez ortaya koyduk." Fransız mühendis Henri Gavand'ın projesini çizdiği Beyazıt-Şişli Metrosu da ulaşımı kolaylaştırmak için hazırlanan projelerden biri. Şahin, söz konusu projenin 15 Ekim 1912'de imzalanan sözleşme metninin de ilk kez bu kitapta yer aldığını vurguluyor. Şahin, projenin Beyazıt- Kumkapı, Beyazıt-Eyüp ve Eyüp-Dolmabahçe hatlarından oluşan üç unsurunun daha bulunduğunu da söylüyor. Osmanlı döneminde dillendirilen bir diğer ulaşım projesi de tüp geçit. Avrupa ve Anadolu'ya açılan demiryollarının başlangıç noktaları olan Sirkeci ve Haydarpaşa'yı tüp geçitle birleştirmeyi öngören proje, S. Prerault tarafından hazırlanmış. Bu projenin de eskizi kitapta yer alıyor. Cumhuriyet arşivlerinden çıkan 3 Ağustos 1891 tarihli eskizde Sultan Abdülhamid'in de tuğrası var. 'TÜNEL TETİKLEDİ' Turan Şahin'e göre İstanbul'da ulaşımı rahatlatması öngörülen bu projeleri tetikleyen unsur, Karaköy ile Beyoğlu'nu birbirine bağlayan ve dünyanın ikinci metrosu olma özelliğine sahip Galata Tüneli'ydi. Tünel'in varlığının tüp geçit, metro ve füniküler fikrini doğurduğunu söyleyen Şahin, "Beyazıt-Şişli Metrosu hayata geçirilseydi, acaba ardından ne tür projeler geliştirilecek ve saraya sunulacaktı" diye soruyor. Şahin göre, bu projeler gerçekleşmiş ve bunlar Osmanlı insanı için sıradanlaşmış olsaydı, bugün çok daha çılgın Osmanlı projelerini konuşuyor olacaktık. GAP DA PLANLANMIŞ Osmanlı'nın Çılgın Projeleri kitabında, Osmanlı yönetiminin Fırat ve Dicle nehirlerine setler çekeren kurak olan bölgeyi eski günlerine kavuşturmayı planladığı da anlatılıyor. Ayrıca o dönemde Osmanlı egemenliğinde bulunan Ortadoğu ülkelerinin temiz su ihtiyacını karşılayacak, deniz suyundan içme suyu üretmeyi öngören proje de kitapta yer alıyor. Fırat Karadeniz / SABAH