Tarım topraklarının amaç dışı kullanılması yüzde 40 azaldı!
Orman dışına çıkarılan arazilerin haksahiplerine satışına ilişkin düzenlemeler tartışılırken, 2005 yılında çıkarılan Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu"nun, 'vatandaşı devletle barıştırmak' amacı kapsamındaki uygulamalar, hedeflenene ulaştı
Orman dışına çıkarılan
arazilerin haksahiplerine satışına ilişkin düzenlemeler tartışılırken, kamuoyunda
'Cargill yasası' olarak bilinen, 2005 yılında çıkarılan Toprak Koruma ve Arazi
Kullanımı Kanunu"nun, 'vatandaşı devletle barıştırmak' amacı kapsamındaki
uygulamalar, hedeflenene ulaştı.
Kanun, 2005"te TBMM"de görüşülürken 'çoğunlukla üzerinde sanayi tesisi
bulunan yaklaşık 100 bin hektar tarım arazisinde yaşanan sorunun çözümü' hedefi
dile getirilirken, izinsiz amaç dışı kullanılan tarım arazilerinin sahiplerine
satışının yapıldığı 2006 ve 2008 yıllarında tarım dışına çıkarılan arazi miktarı,
100 biner hektarın üzerinde gerçekleşti.
Söz konusu istisna yılları dışında, tarım toprağının korunmasına ilişkin
kanunun olumlu sonuçları da görülmeye başlandı. Tarım topraklarının tarım dışına
çıkarılması için yapılan başvuru sayısı ve tarım dışına çıkarılmasına izin
verilen arazi miktarı, geçen yıl, önceki yıla göre ortalama yüzde 40 azaldı.
AA muhabirinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığı verilerinden yaptığı
derlemeye göre, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu"nda 'izinsiz tarım dışı
kullanılan arazilerin haksahiplerine satılmasını' öngören düzenlemelere
istinaden yapılan başvurular dışında, tarım toprağının amaç dışı kullanımı için
izin almaya yönelik yapılan başvurusu sayısı giderek azalıyor.
Bakanlık verilerine göre, 2001 yılından geçen yılın sonuna kadar olan
dönemde, tarım topraklarının amaç dışı kullanımına izin için 34 bin 47 başvuru
yapıldı, 827 bin 7 hektar tarım arazisi tarım dışına çıkarıldı. Toplam 584 bin
789 hektar tarım arazisiyle ilgili başvuru reddedildi, 96 bin 324 hektar tarım
toprağında üst kullanım hakkı verildi.
Bu dönemde, toplam 2 milyon 342 bin 453 hektar alan için bakanlığa
başvuru yapılırken, bu alanların 834 bin 332 hektarının orman, çayır-mera alanı
veya imarlı alan olması nedeniyle kanun kapsamında olmadığı belirlendi.
-2005"TEN ÖNCEKİ VE SONRAKİ DÖNEM-
Verilere göre, 2001 yılından kanunun çıktığı 2005 yılı Temmuz ayına kadar
tarım topraklarının amaç dışı kullanımı için izin almak üzere toplam 15 bin 746
başvuru yapıldı ve bu başvurulara istinaden 424 bin 994 hektar alan tarım dışına
çıkarıldı. Toplam 233 bin 927 hektar alanını tarım dışına çıkarılmasına ise izin
verilmedi. Aynı dönemde, TEK, PTT gibi kuruluşlara, 13 bin 908 hektar tarım
toprağının üst kullanımı için izin verildi. Üzerinden elektrik, telefon
hatlarının geçtiği bu alanlarda tarımsal üretime devam etmek mümkün oluyor.
En fazla tarım toprağının amaç dışı kullanımına izin verildiği yıl ise
198 bin 817 hektar ile 2002 yılı oldu. Bu dönemde, tarım topraklarının amaç dışı
kullanımı için 5 bin 700 başvuru yapılırken, 74 bin 576 hektar alanla ilgili
talepler red edildi.
Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu"nun çıktığı 2005 yılı Temmuz
ayından 2010 yılı sonuna kadar ise tarım topraklarının amaç dışı kullanımı için
izin almak üzere 18 bin 301 başvuru yapıldı. Başvurulara istinaden 402 bin 13
hektar alan tarım dışına çıkarılırken 350 bin 862 hektar tarım toprağı ile ilgili
başvuru red edildi.
Ancak, kanun 2005"te TBMM"de görüşülürken 'çoğunlukla üzerinde sanayi
tesisi bulunan yaklaşık 100 bin hektar tarım arazisinde yaşanan sorunun çözümü,
devletle vatandaşın barıştırılması' hedefi dile getirilirken, izinsiz tarım dış
amaçla kullanılan tarım arazilerinin satışının yapıldığı 2006 ve 2008 yıllarında,
tarım dışına çıkarılan arazi miktarının 100 biner hektarın üzerinde gerçekleşmesi
dikkat çekti. Yani, söz konusu 2 yılda, tarım dışı amaçla kullanımına izin
verilen tarım arazisi miktarı, kanun çıkarılırken hedef olarak ifade edilen
miktarı geçti.
Verilere göre, tarım toprağının amaç dışı kullanımına izin verilmesi
için, yaklaşık yarısı yasanın çıktığı Temmuz ayından sonra olmak üzere 2005"te 3
bin 584 başvuru yapılırken, 98 bin 196 hektar alanın tarım dışına çıkarılmasına
izin verildi. 'Tarım toprağı üzerine kurulan sanayi tesislerine arazilerini
satın alma olanağı' sağlayan kanundaki süreli maddeye istinaden başvuru sayısı
2006"a 3 bin 542 düzeyinde gerçekleşti, ancak tarım dışına çıkarılmasına izin
verilen tarım arazisi miktarı, yüzde 30,6 artarak 128 bin 311 hektara çıktı. Aynı
yıl, 167 bin 265 hektar alanın tarım dışına çıkarılmasına ilişkin başvuruların
reddedilmesi ise dikkat çekti.
İzinsiz amaç dışı kullanılan tarım arazilerinin satışına ilişkin başvuru
süresinin 1 yıl uzatıldığı 2007"de, 3 bin 855 başvuru yapıldı ve 62 bin 224
hektar alanın tarım dışına çıkarılmasına izin verildi. 2008"de başvuru sayısı 4
bin 682"ye çıkarken, amaç dışı kullanımına izin verilen tarım toprağı miktarı 116
bin 331 hektara ulaştı.
Söz konusu yallarda tarım dışına çıkarılmasına izin verilen tarım arazisi
miktarının artmasında, yatırımlardaki canlanmanın da etkili olduğu
belirtiliyor.
Tarım topraklarının amaç dışı kullanımı amacıyla yapılan başvuru miktarı,
2009"da 3 bin 99"a, 2010"da 1830"a, amaç dışı kullanımı amacıyla izin verilen
arazi miktarı ise 33 bin 848 hektardan 19 bin 301 hektara geriledi.
İzinsiz amaç dışı kullanılan tarım arazileri ile ilgili sorunların büyük
bölümünün söz konusu yasa ile çözülmesinden sonra, tarım arazilerinin amaç dışı
kullanımına ilişkin başvuruların ve bu amaçla izin verilen arazi miktarının
giderek azaldığı, bundan sonraki yıllarda da azalma beklendiği belirtiliyor.
TBMM"de 2005 yılı Temmuz ayında kabul edilen yasanın görüşülmesi
sırasında, 'tarım dışı amaçla kullanılan, çoğunlukla üzerinde sanayi tesisi
bulunan yaklaşık 100 bin hektar tarım arazisinde yaşanan sorunun çözümü,
yatırımcılarla devletin barıştırılması, ayrıca 5 milyar lira gelir sağlanması'
yönünde görüşler ifade edilmişti. Kanun kapsamındaki satışlardan elde edilen
gelirin de 10 milyar liranın üzerine çıktığı kaydediliyor.
Toprağın doğal veya yapay yollarla kaybını ve niteliklerini yitirmesini
engelleyerek korunmasını, geliştirilmesini ve çevre öncelikli sürdürülebilir
kalkınma ilkesine uygun olarak arazi kullanımının sağlanmasını hedefleyen Toprak
Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu uyarınca, tarım topraklarının amaç dışına
çıkarılmasına ilişkin izin başvuruları, illerde vali başkanlığında kurulan Toprak
Koruma Kurulları tarafından değerlendiriliyor. Kurullarda, kamu kuruluşlarının
temsilcileri yanında, sivil toplum örgütlerinden ve üniversitelerden de
temsilciler bulunuyor.
Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileriyle
sulu tarım arazileri, tarımsal üretim amacı dışında kullanılamıyor. Ancak,
alternatif alan bulunmaması ve kurulun uygun görmesi koşuluyla, savunmaya yönelik
stratejik ihtiyaçlar, doğal afet sonrası ortaya çıkan yerleşim yeri ihtiyacı,
petrol ve doğalgaz arama ve işletme faaliyetleri, ilgili bakanlık tarafından kamu
yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri, bakanlıklarca kamu yararı kararı
alınmış yatırımlar için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak
koruma projelerine uyulması kaydıyla bakanlık tarafından izin verilebiliyor.
Tarımsal üretim potansiyeli yüksek, erozyon, kirlenme, amaç dışı veya
yanlış kullanımlar gibi çeşitli nedenlerle toprak kaybı ve arazi bozulmalarının
hızlı geliştiği ovalar, kurul veya kurulların görüşü alınarak, bakanlığın teklifi
ve bakanlar kurulu kararı ile 'büyük ova koruma alanı' olarak
belirlenebilecek.
Kanunda, tarımsal amaçlı arazi kullanımlarında, plan ve projelere aykırı
hareket edenlere, izinsiz arazi kullananlara, toprak koruma projelerine aykırı
hareket edenlere, her bir metrekare için parasal cezalar verilmesi de
öngörülüyor.
Kanunda yer alan geçici madde ile 11 Ekim 2004"ten önce gerekli izinler
alınmadan tarım dışı amaçlı kullanıma açılmış ve tarımsal bütünlüğü bozmayan
tarım arazilerinin istenilen amaçla kullanımının sürmesi amacıyla, izin almak
için 6 ay içinde başvurma zorunluluğu getirilmişti. Hazırlanacak toprak koruma
projesine uyulması ve arazilerinin her metrekaresi için 5 lira ödenmesi
şartıyla, bu arazilerin tarım dışı amaçla kullanımına izin verilecekti. İzin
almak için başvuru süresi, 2007"de yapılan değişiklik ile 1 yıl olarak
uzatılmıştı.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, üzerinde sanayi tesisi bulunan tarım
arazilerinin kullanıcılarına satılmasını, 'işgalin meşrulaştırılması' olarak
eleştirirken, bakanlık, Trakya"da yoğun sanayi bölgeleri olduğu ve bu bölgelerde
tesislerin izin-ruhsat sorunlarının çözümü için söz konusu düzenlemenin zorunlu
olduğunu savunmuştu. TEMA da bakanlığın bu düzenlemesini uygun bulmuştu.
Düzenleme, özellikle, Bursa"nın Orhangazi İlçesi, Gemiç Köyü Karapınar mevkinde
212 bin 240 metrekare tarım arazisine mısır işleme tesisi kuran Cargill Tarım
Sanayi ve Ticaret A.ş"yi rahatlatacağı için eleştirilmişti. Cargill"in tesisinin
bulunduğu alan, 2005 yılı Temmuz ayı başında Özel Endüstri Bölgesi ilan
edilmişti.
-TARIM YAPILAN ALAN, 3 MİLYON 562 BİN HEKTAR AZALDI-
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye"de, 24 milyon
294 bin hektar tarım alanı bulunuyor. Tarım yapılan alan miktarı, 1990-2009
döneminde, 3 milyon 562 bin hektar azaldı.
Verilere göre, 1990"da, 27 milyon 856 bin hektar tarım alanının 18,8
milyon hektarı ekilirken, 5 milyon 324 bin hektarı nadas alanı olarak
değerlendiriliyordu. Tarım alanlarının 635 bin hektarında sebze, 1 milyon 583 bin
hektarında meyve, 866 bin hektarında zeytin üretilirken, 580 bin hektar bağ alanı
bulunuyordu.
Tarım alanlarının 2009 yılı sonu itibariyle 24 milyon 294 bin hektara
gerilediği belirtiliyor. Ekili alanların, 18,8 milyon hektardan 16,2 milyon
hektara gerilemesi dikkat çekiyor. Nadas alanı ise 5,3 milyon hektardan 4,3
milyon hektara daraldı. Bu dönemde, sebze ve meyve üretim alanlarının
genişlediği, bağ ve zeytin bahçelerinin azaldığı belirlenirken, 2002"den itibaren
uygulanan özel destekler ile zeytin üretim alanlarını yeniden artmaya başladığı
görülüyor.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı verilerine göre, tarım arazilerinin amaç
dışı kullanımı için yapılan başvurular ve bu başvurulara istinaden tarım dışına
çıkarılan arazi miktarı şöyle:
Yıllar Başvuru İzin Verilen İzin Verilmeyen İrtifak Hakkı
. Sayısı Hektar Hektar Hektar
------ ------- ------------ --------------- -------------
2001 1.850 31.843 11.824 3.032
2002 5.700 198.817 74.576 3.205
2003 3.578 81.116 50.665 2.707
2004 2.327 57.020 46.449 2.482
2005 2.291 56.198 50.413 2.482
1. TOPLAM 15.746 424.994 233.927 13.908
2005 1.293 41.998 14.196 1.700
2006 3.542 128.311 167.265 49.926
2007 3.855 62.224 38.978 7.818
2008 4.682 116.331 62.526 12.520
2009 3.099 33.848 44.668 6.319
2010 1.830 19.301 23.229 4.134
2. TOPLAM 18.301 402.013 350.862 82.417
GEN. TOPLAM 34.047 827.007 584.789 96.325
Not: 2005 yılı uygulamaları, Tarım Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu"nun
çıkarıldığı Temmuz ayı itibariyle bölünmüştür.
AA
