Türkiye’de bir ilk! Depremin etkisini yüzde 80 azaltacak sistem!

Elazığ’da meydana gelen depremin ardından uzmanlar tarafından depremden en az hasarla nasıl kurtuluruz sorusunun cevabı aranıyor. Eskişehir Teknik Üniversitesi Sismik İzolatör Test Merkezi deprem  hasarını azaltacak bir sistem geliştiriyor.

Takvim Gazetesi’nde yer alan habere göre; deprem hasarını yüzde 80 oranında azaltılmasını sağlayan sismik izolatörlerin test edildiği Eskişehir Teknik Üniversitesi (ESTÜ) Sismik İzolatör Test Merkezi'nin Türkiye'de tek, dünyada ise ilk 5 laboratuvar arasında bulunduğu belirtildi.

Merkezin sorumlusu Doç. Dr. Gökhan Özdemir konuyla ilgili yaptığı açıklamada, Türkiye'nin yanı sıra farklı ülkelerden gelen prototip izolatörleri düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasitesiyle test ettiklerini vurgulayarak, "Doğru tasarlanmış bir yapıyla bu amacımızı gerçekleştiriyorsak eğer, yüzde 80 oranında bizim binamızın üzerine gelecek olan deprem kuvvetlerine azaltmamız mümkün, depreme karşı sismik izolasyonun en büyük avantajı da bu" ifadelerini kullandı.

Elazığ ve Malatya'da yaşanan depremden sonra, deprem hasarlarını yüzde 80 oranında azaltan sistem olarak bilinen izolatörler yeniden gündeme geldi. Eskişehir Teknik Üniversitesi (ESTÜ) Sismik İzolatör Test Merkezi ise yapıda uygun görülen katlara, kolonlara ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilerek depremin etkisini azaltan izolatörlerin test edildiği Türkiye'deki tek bağımsız merkez olarak dikkat çekiyor. Merkezde yerli ve yabancı firmalar aracılığıyla üretimi sağlanan izolatör prototiplerinin, deprem esnasında binaya zarar verecek olan farklı şiddetlerdeki kuvvetlerle test edilerek sağlamlığı kontrol ediliyor.

Türkiye'de tek, dünyada ilk 5 arasında

Sismik İzolatör Test Merkezi sorumlusu Doç. Dr. Gökhan Özdemir, depremin etkisini azaltmak için kullanılan izolatörlerin testlerin yapıldığı Türkiye’de tek, dünyada ise ilk 5 laboratuvar arasında olduklarını anlattı. Testlerde izolatör üzerine düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasiteleri olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Özdemir; "Sismik izolatör test laboratuvarı, prototip testleri yapabilen Türkiye’deki tek laboratuvar. Türkiye’de tek olmasının yanı sıra dünyada bağımsız laboratuvarlar arasında sahip olduğumuz yükleme kapasiteleri nedeniyle prototip test yapabilen ilk 5 arasında yer alıyoruz. Düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasitemiz var. Yataydaki yüklemeyi, deprem simülasyonlarını doğru yapabilmek için de çok hızlı olmasını sağlayan hidrolik ünitelerimiz, 1 m/s maksimum hızına çıkabilmemizi sağlıyor. Sismik izolatörler sahada kullanılmadan önce iki aşamada kontrol ediliyor. Birincisi prototip aşamasında, üretilen numunenin sahada kullanılacak ve tasarımına uygun olarak üretildiğinden emin olması aşamasıdır. Bu süreçte prototipler çok zorlu yüklemelere tabii tutuluyor. Tasarım depremini, 2500 yılda bir olacağı var sayılan çok büyük bir depremi dikkati alarak tasarlanır. Biz o tasarım sonucunda bulunan deplasman değerlerini bu ürünlere bir çok defa uygularız. Hasar alıp almadığını, ne kadar farklılaşma oluyor ve bunlar kabul edilebilir sınırlar içerisinde mi onları tespit ediyoruz. Seri üretime geçenlerde de yüzde 30?u rastgele seçilerek üretim testlerine geliyor. Bu testlerin de amacı prototip testinden geçen numuneler artık belirli bir standartta üretiliyor mu? Sadece standartlara uygun olup olmadığına bakılır” şeklinde konuştu.

Bir çok ülkeden protipler geliyor

Türkiye'de izolatör üretimi sağlayan firmaların dışında yurt dışından da çok sayıda izolatör testi kabul ettiklerini aktararak Doç. Dr. Özdemir; "Şu ana kadar test ettiğimiz projelerin yüzde 80'i yurt dışından geliyor. Romanya, İsrail, İran, Filipinler, Meksika ve Makedonya'dan izolatörler geliyor ve testlerini bu merkezde yapıyoruz. Merkezimi faaliyete girdikten sonra inşası devam eden yada yeni başlayan projelerin bir çoğunda bu izolatörlerin testlerini biz yapıyoruz. Örneğin Bilecik, Yalova, Hatay Dört, Malatya ve Kütahya Şehir Hastanesi gibi. Sismik izolasyon uygulaması ülkemizde alınan çok yerinde bir kararla hastanelerde zorunlu hale getirdi. Dünyada bu sistemin kullanımın zorunlu olduğu tek ülke Türkiye. 2013 yılında Sağlık Bakanlığı yayınladığı genelgeyle birlikte 100 ve daha üzeri yatak kapasiteli hastanelerde birinci ve ikinci deprem bölgelerinde inşa edilecek hastanelerde bu işin kullanımı zorunlu hale getirildi” dedi.

Maliyeti yüksek değil

Sismik izolatör maliyetlerinin çok katlı binalar için neredeyse yüzde 5 ve 10 arasında değişen rakamlarda yapılabildiğini belirten Doç. Dr. Gökhan Özdemir; "En çok merak edilen kısım ise maliyet. Rakamsal olarak bir hastanenin mekanik, elektrik ve kaba inşaatının yer aldığı maliyetin yüzde 5 ile 10 arasında değişen bir maliyeti var. Bu kullandığınız izolatörlerin sayısına, boyutuna ve her türlü parametresine göre değişiyor. Sismik izolasyon yeni binalarda değil, mevcut yapılara uygulanması söz konusu. Uygulayanlar artık tecrübeli hale geldi" açıklamalarında bulundu.

Depremin etkisini yüzde 80 azaltıyor

Doç. Dr. Özdemir, doğru tasarlanmış bir yapıda kullanılan izolatörlerin, deprem etkisini yüzde 80 oranında azalttığını da bildirdi. İzolatörler özellikle taşıyıcı kolonlara yerleştirilirken, deprem esnasında meydana gelen sarsıntı sırasında yük altındaki izolatör sistemi sağa ve sola doğru kayarak depremin etkisini üst katlara yüzde 80 oranında azaltarak yansıtıyor. Bu sistem sayesinde büyük depremlerde bile binalarda hasar oluşmasının önüne geçiliyor.