UNESCO Sur'daki yıkımın raporunu istedi!
Diyarbakır’da geçen yıl temmuz ayında Dünya Kültür Mirası olarak tescillenen Sur’da yaşanan tahribatla ilgili UNESCO devreye girdi. Sur için hazırladığı koruma planının uygulanması gerektiği belirtildi.
UNESCO’nun talebi üzerine, Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri’nin kültür mirası listesine girmesini sağlayan Alan Yönetimi Başkanlığı, tahribatla ilgili bir rapor gönderdi. Raporda, çatışmaların yaşandığı Sur ilçesinde 2 bin 250 yapının yıkıldığı, 817 binanın hasarlı olduğu ve 10 bin kişinin bu çatışmalardan dolayı evsiz kaldığı vurgulandı. Diyarbakır’daki sivil toplum kuruluşları ve devlet kurumlarının içinde yer aldığı Alan Yönetimi Başkanlığı’nın Sur için hazırladığı koruma planının uygulanması gerektiği belirtildi.
Diyarbakır’ın Sur ilçesinde terör operasyonları sebebiyle 6 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi. 97 gün süren çatışmalar sonunda UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne giren Sur’da büyük yıkım yaşandı. İlçede 74 güvenlik görevlisi şehit olurken 250’den fazla PKK’lı terörist öldürüldü. Çatışmalardan dolayı binlerce vatandaş ise mağdur oldu. Çatışmaların yaşandığı dönemde dünya mirasının büyük zarar gördüğü belirten Diyarbakır’daki hukukçular Birleşmiş Milletler bünyesindeki UNESCO’ya başvurmuştu. Çatışmalarda zarar gören Dört Ayaklı Minare önünde basın açıklaması yaparak “tarihe zarar vermeyin” çağrısında bulunan Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi ise öldürülmüştü.
10 hektarlık alan tamamen yıkıldı
Alınan bilgiye göre UNESCO, Sur’da tahribatla ilgili bir rapor istedi. Diyarbakır Alan Yönetimi’nin gönderdiği kapsamlı raporda, çatışmaların yaşandığı Sur’da 2 bin 250 yapının yıkıldığı, 817 yapının hasarlı olduğu ve 10 kişinin bu çatışmalardan dolayı evsiz kaldığı vurgulandı. Raporda, ‘Sur ilçesinde yakımın yapıldığı alanlarda uzman denetiminde tespit yapılmadan, tescilli ve tescilli olmayan yapılara ait hiçbir kalıntının alanda bırakılmadan Sur dışına atıldığı fotoğraf ve uydu görüntülerinden anlaşılmakta’ olduğu vurgulandı. Yapılan bazı müdahaleler nedeniyle dünya mirası olan Diyarbakır surlarının zarar gördüğünün tespit edildiği belirtilen raporda, “Çatışmaların yaşandığı bölgedeki 158 hektarlık Suriçi’nin 10 hektarlık alanının tamamen yıkıldığı, yıkılan bölgelerdeki molozların kaldırılıp dümdüz alanlar oluşturulmuştur.” denildi.
Toplumsal hafıza yok olacak
Sur’un Cemal Yılmaz Mahallesi’nde 126 yapı, 158 hane ve 9 işyeri, Dabanoğlu Mahallesi’nde 44 yapı, 76 hane, 3 işyeri, Fatihpaşa Mahallesi’nde 232 yapı, 366 hane, 39 işyeri yerle bir oldu. Hasırlı Mahallesi’nde 347 yapı, 502 hane, 56 işyeri, Savaş Mahallesi’nde 83 yapı, 156 hane ve 53 işyeri yıkıldı. Raporda, bu mahallelerde toplamda ise 832 yapı, bin 258 hane ve 160 işyerinin yıkıldığı, 6 bin 906 kişinin terk etmek zorunda kaldığı vurgulandı. Oluşan hasar nedeniyle ilçeden yaklaşık 10 bin kişinin göç ettiğinin belirtildiği raporda, tescilli sivil ve anıtsal 86 yapının yıkıldığı bilgisine yer verildi. Raporda, “Bakanlar Kurulu kararıyla Sur’daki 7 bin 714 adet parselden 6 bin 292 parsel için kamulaştırma kararı alınmıştır. 158 hektarlık Suriçi’nin 140 hektarı kamulaştırma kapsamına girmiştir. Sur’da yıkım ve kamulaştırma kararı, kentteki binlerce yılın birikimiyle oluşan toplumsal hafızanın yok olmasına, mülkiyetin el değiştirmesi ile demografik yapının değişmesine ve kültürel sürekliliğin kesintiye uğramasına sebep olacaktır.”
İsmail AVCI/Yarına Bakış