Zambiya'ya erken giden kazanıyor!

Afrika ülkeleriyle Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler son yıllarda önemli gelişmeler gösteriyor. Özellikle Kenya, Tanzanya, Etiyopya ve Sudan’la dış ticaretimizde gözle görülür artışlar var. Ancak kıta ülkesi Zambiya, bugüne kadar ne iş dünyasının ne de kamuoyunun gündeminde yer bulabildi. Ta ki tüm dünyanın dikkatini çeken futbolda elde ettikleri başarıya dek...

Bilindiği gibi şubat ayı başında yapılan Afrika Kupası’nda Drogba’lı, Eboue’li Fildişi Sahili’ni finalde yenerek sürpriz bir şekilde şampiyon oldular. Zambiya futbol takımının bu önemli başarısı üzerine bu ülkeyi mercek altına aldık. Siyasi ve ekonomik yapısını, ticari ve yatırım imkanlarını araştırdık. Doğrusu dünyanın hemen her yerinde iş yapan Türk şirketlerin Zambiya’yı halen keşfetmemiş olmasına da şaşırdık...

Afrika’nın güneyindeki Zambiya; Demokratik Kongo, Tanzanya, Malavi, Mozambik, Zimbabve, Bostvana, Namibya ve Angola’yla komşu. İsmini Zambezi Irmağı’ndan alıyor. Yaklaşık 12 milyon nüfusun yaşadığı ve 45 farklı yerel dilin konuşulduğu ülkede resmi dil İngilizce. Birçok Afrika ülkesinde yaşanan kabile savaşları Zambiya’da yok. Hatta Afrika’nın en demokratik ülkelerinden biri olarak kabul ediliyor.

YERALTI KAYNAKLARI ZENGİN
Ekonomisi büyük ölçüde bakır madenine dayanan Zambiya, yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengin. Bakırın yanı sıra petrol, doğalgaz, elmas, altın, gümüş, uranyum, çinko, kurşun, nikel, kalay ve kömür madenlerine sahip. Safari turlarına uygun birçok bölgenin bulunduğu Zambiya, dünyaca ünlü Viktorya Şelaleleri sayesinde Afrika’nın en gözde turistik ülkeleri arasında yer alıyor. Turizm potansiyelinin yüksek olması sayesinde Zambiya hükümeti bu sektöre yapılacak yatırımları teşvik kapmasına almış durumda.

Nüfusun yüzde 80’inin tarımla uğraştığı Zambiya’da en çok mısır, soya fasulyesi pamuk ve ayçiçeği yetiştiriliyor. Meyvecilik de halkın önemli bir geçim kaynağı.

VİZE SORUNU YOK
Öncelikle Zambiya’yla ticaret yapmak ya da bu ülkeye turist olarak gitmek isteyenler için yeni bir haber verelim. Zambiya hükümeti, Türk vatandaşlarına vizeyi ülkeye girişte vermeye başlamış. Zambiya’ya gidenler bilir. Türkiye’de büyükelçiliği olmayan bu ülkeden vize almak bürokrasi açısından oldukça zordu. Çünkü Zambiya’nın Türkiye’de büyükelçiliği yok. İki ülke arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler, Zambiya’nın Berlin Büyükelçiliği tarafından yürütülüyor. Dolayısıyla Türk vatandaşlarına vizeyi de bu büyükelçilik veriyordu.

Bir taze bilgi de Türkiye’nin bu ülkedeki büyükelçiliği hizmete açmış olması. Türkiye’nin Lusaka Büyükelçisi Ahmet Arda, bu yıl itibariyle göreve başlamış. Bu büyükelçilik Türkiye ile Malavi arasındaki ilişkileri de yürütecek. Zambiya’nın da Türkiye’de büyükelçilik açmayı planladığını ve bu konudaki çalışmaların sürdüğünü de hatırlatalım.

Zambiya ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler henüz yok denecek kadar az. İlla bir rakam vermemiz gerekiyorsa, bu ülkeyle 2011 yılı dış ticaretimiz 14 milyon dolar. Yani birçok Afrika ülkesinde başta tekstil, inşaat malzemeleri olmak üzere çeşitli alanlarda yatırım yapan, ihracat gerçekleştiren Türk şirketleri Zambiya’yı henüz keşfetmemiş. Zambiya’da halen birkaç Türk şirketi ancak var. En ciddi yatırımı ise Mineks International yapmış. Enerji, inşaat, tarım gibi çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren Mineks International’ın Zambiya’da petrol ve doğalgaz yatırımları var.

Mineks, 2008 yılından bu yana Zambiya’nın İstanbul Fahri Konsolosu da olan Bülent Göktuna’ya ait. Göktuna, aynı zamanda İstanbul Cerrahi Hastanesi’nin sahibi.

UCUZ KONUT İHTİYACI
Zambiya’nın yüzölçümü Türkiye’yle neredeyse aynı. Ancak nüfusu bizden çok az. Yani arazi bakımından zengin. Bu yüzden Zambiyalılar şehir merkezlerinde bile genelde tek katlı, derme çatma evlerde yaşıyor. Göktuna, Zambiya hükümetinin halkın yaşam standardını yükseltmek amacıyla çok yüksek katlı olmayan ucuz konutlar inşa ettirmeyi planladığını belirtiyor. Ayrıca Afrika’nın iç kesiminde yer alması nedeniyle limanı bulunmayan Zambiya’nın ihracat ve ithalatını Hint Okyanusu kıyısındaki komşuları üzerinden gerçekleştirdiğini, dolayısıyla bu limanlara ulaşmak için karayolu ve demiryolu ağını genişletecek yeni yatırımlar yapılacağını ifade ediyor.

YATIRIMA UYGUN SEKTÖRLER
Gayri safi milli hasılası (GSMH) yaklaşık 12 milyar dolar olan Zambiya’da kişi başı milli gelir bin dolar civarında. Ülkenin ekonomik kalkınmasını sağlamak amacıyla birçok projeye start verilmiş durumda. Bülent Göktuna, özellikle tarım ve turizm sektörlerine yapılacak yatırımlara ciddi teşviklerin verildiğini belirtiyor:

“Zambiya, tüm Güney Afrika bölgesinin su kaynaklarının yüzde 43’üne sahip. Dolayısıyla tarım sektöründe çeşitli yüksek katma değerli gıda ürünlerinin üretimi ve paketlemesi konusunda yatırım fırsatları var. Su kaynaklarının zenginliği hidroelektrik santrallerin kurulmasına da imkan veriyor. İnşaat malzemeleri ihracatı bakımından da uygun bir pazar. İnşaat sektöründe daha çok Çin şirketleri faal durumda. Türk Eximbank inşaat şirketlerimize kredi kullandırabilirse firmalarımızın konut ve altyapı projelerinde yer alabileceklerini düşünüyorum. Yine bakır başta olmak üzere madencilik sektörü de yatırım yapılabilecek potansiyeli yüksek alanlar arasında bulunuyor. Ülkenin güneyinde bulunan ve büyük bir turizm merkezi olan Viktorya Şelaleleri başta olmak üzere otel ve turizm alanlarında pek çok yatırım fırsatı var. Her ne kadar denize sınırı olmasa da konumu, bölgedeki ülkelerle iş ilişkilerinin geliştirilmesinde Zambiya’yı ideal bir merkez kılıyor. Firma olarak biz de Zambiya’da büyük yatırımlar yapmaya başladık.”

Darüsselam aktarmalı gidiliyor
Türkiye ile Zambiya arasındaki ekonomik ilişkilerin gelişmesinin önündeki en önemli sorunlardan biri de ulaşım. Çünkü Türkiye’den Zambiya’ya havayoluyla direkt uçuş yok. En kolay ulaşım, Tanzanya’nın başkenti Darüsselam aktarmalı sağlanabiliyor. Türk Hava Yolları’nın (THY) Darüsselam’a direkt seferleri var. Ancak buradan Lusaka’ya ulaşımda sıkıntılar yaşanıyor. Bülent Göktuna, Lusaka’ya direkt sefer başlatılması konusunda THY yönetimiyle görüştüklerini, fahri konsolosluk olarak bu çalışmaları takip ettiklerini söylüyor. Göktuna, THY’nin yapacağı direkt uçuşların iki ülke arasındaki mevcut ticareti kısa sürede artıracağına inanıyor.

Kupanın sırrı
Afrika Kupası’nda 1974 ve 1994 yılında da final oynayan Zambiya, kupayı ilkinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne, ikincisinde ise Nijerya’ya kaptırmıştı. Son finalde kupaya uzanmasının altında planlı bir çalışma yatıyor. Bu planın baş mimarı ise 1988 yılında tüm Afrika kıtasının en iyi oyuncusu seçilen ve şu anda Zambiya Futbol Federasyonu Başkanı olan Kalusha Bwalya.

Genç ve dinamik bir kadro oluşturan Bwalya, takımın antrenörleriyle de uzun vadeli kontratlar imzaladı. Kupayı kazanan oyuncular milli takımda 5-6 yıldır birlikte oynuyor. Ancak bu başarıda bir başka faktör daha var. 9 yıl önce Dünya Kupası elemelerine katılmak için Senegal’e uçan milli takım kafilesini taşıyan uçak Gabon açıklarında düşmüş, milli takım oyuncularının tümü yaşamlarını yitirmişti. Bu yıl final maçı yine Gabon’da ve kaza yerine çok yakın olan Libreville’de oynanmıştı.

ÖZBEY MEN / Para