7 maddede aile konutu nedir, nasıl şerh edilir?

Aile konutu nedir, nasıl şerh edilir? Eşlerin aile konutu üzerindeki hakları nelerdir? Aile konutu korumasının süresi ne kadardır? Malik eş aile konutunu satarsa ne olur? Eşlerden birinin ölümü halinde ne olur? Avukat Kadir Kurtuluş ile Avukat Figen Şimşek yazdı...

1. Aile Konutu Nedir?

Hukukumuzda aile konutunun net bir tanımı yapılmamıştır. Aile konutu, hukuken geçerli bir evlilik ilişkisi çerçevesinde bir araya gelmiş eşlerin ve ailenin bir arada yaşadığı, ailenin devamlı olarak ikametine ayrılan konut olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla aile konutu tek bir konut için söz konusu olabilir. Tapu kütüğünde evli çiftlerden birisi adına kayıtlı olan daire veya müstakil ev de, kira sözleşmesi ile kiralanmış bir daire de aile konutu olabilir. 

2. Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Tapu kütüğünde aile konutu şerhi bulunmasa bile, bir konut aile konutu vasfını taşıyorsa aile konutu korumasından da faydalanır. Ancak tapudaki şerh, üçüncü kişilerin iyi niyetini bertaraf eder. Aile konutu şerhi koydurmak isteyen eş, konutun, aile konutu olduğunu kanıtlayan muhtarlık ve varsa apartman yönetiminden alınmış belge ve evlilik cüzdanı ile birlikte tapu müdürlüğüne başvurmalıdır. 

3. Eşlerin Aile Konutu Üzerindeki Hakları Nelerdir?

Kanundaki ilgili düzenlemeye göre;

●    Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz. 
●    Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. 
●    Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir. 
●    Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.

Söz konusu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, aile konutu ile ilgili bir kısım hukuki işlemlerin geçerliliği için diğer eşin rızası aranmış, böylece hak sahibi olmayan eşin rızası olmaksızın aile konutuyla ilgili tasarrufta bulunulmasının önüne geçilmesi amaçlanmıştır. 

Toplumumuzda genel olarak ailenin yaşadığı evi kiralayan veya tapuda adına kayıtlı olan kişi kocadır. Bu nedenle aile konutunun kaybı ile en çok kadın ve çocuklar zarar görmektedir. Sadece eşlerden birisinin mülkiyetinde olsa veya eşlerden birisi kira sözleşmesi yapmış olsa bile aile konutu aile bireylerinin tamamı tarafından kullanılmaktadır. Ailenin sosyal ve ekonomik hayatı bakımından son derece önemli bir yere sahip olan aile konutu ile ilgili yapılan düzenleme, özellikle kadın ve çocukların korunması için getirilmiştir. 

4. Aile Konutu Korumasının Süresi Ne Kadardır?

Resmi evlilik birliği içinde, konutun eşler tarafından aile konutu olarak özgülenmesiyle başlayan koruma, konutun aile konutu olma niteliği ortadan kalkana kadar devam etmektedir. Bu nedenle söz konusu koruma, evlilik birliğinin sona ermesi, eşlerin bu konuttan kesin olarak taşınmaları, evliliğin boşanma, ölüm veya iptal ile sona ermesi, eşlerin anlaşarak konutun aile konutu olma niteliğini sona erdirmeleri halinde sona erer. 

5. Malik Eş Aile Konutunu Satarsa Ne Olur?

Aile konutu niteliğindeki taşınmaz, tapudaki aile konutu şerhine rağmen malik olmayan eşin rızası alınmaksızın satılırsa bu satış işlemi geçersiz olur. Satışa rızası olmayan eş tapu iptali ve tescil davası açarak aile konutuyla ilgili tapunun iptal edilmesini sağlayabilir. Yeni malik, geçersiz olan aile konutu satışından sonra rızası olmayan eşten icazet alarak satışı geçerli hale getirebilir. Tapuda aile konutu şerhi bulunmamakla birlikte satın alan kişi aile konutu olduğunu bilerek satın almış ise iyi niyetli kabul edilemeyeceğinden bu satış işlemi de geçersizdir. Satın alan kişi, aile konutu olduğunu bilmeden, tapu kaydına güvenerek ve iyi niyetle satın almış ise bu satış işlemi geçerli olur. 

6. Eşlerden Birinin Ölümü Halinde Ne Olur?

Aile konutunun maliki olan eşin ölümü halinde, sağ kalan eş,  katılma alacağına mahsuben (yetmez ise bedel eklemek suretiyle) aile konutu üzerinde kendisine intifa veya oturma hakkı tanınmasını isteyebilecektir. Sağ kalan eş intifa hakkı talep ettiğinde aile konutunu kiraya verebilir, ancak oturma hakkı talep ederse o evde sadece oturabilir, kiraya veremez. 

7. Mal Rejimlerine Göre Aile Konutunun Talep Edilebilmesi 

Evlilik birliği için son derece önemli olan aile konutunun, evliliğin sona ermesi halinde kimin kullanımında kalacağı da bir o kadar önemlidir. Bu nedenle, aile konutu koruması evliliğin ölüm, boşanma veya iptali ile sona erse de, gerek mal rejiminin tasfiyesi aşamasında gerekse mirasın paylaşılmasında sağ kalan eşe aile konutunu talep edebilme imkanı sağlanmıştır. 

İlgili düzenlemelere göre, sağ kalan eş, ölen eşine ait olup da birlikte yaşadıkları konut üzerinde, edinilmiş mallara katılma rejiminde katılma alacağına, paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde miras ve paylaşmadan doğan hakkına, mal ortaklığı rejiminde ortaklık payına ve mirasın paylaşımında ise miras payına mahsup edilmek suretiyle, aile konutu üzerinde kendisine mülkiyet, intifa veya oturma hakkı tanınmasını talep edebilecektir. 

Avukat Kadir Kurtuluş - Avukat Figen Şimşek

5 maddede kira sözleşmelerinin sona erme sebepleri!