Akaryakıt ayçiçek yağı otobüs bileti alkollü içecek ve tütüne gelen şok zamların gizli nedenleri
Türkiye'de akaryakıt başta olmak üzere gıda, otobüs bileti, alkollü içecek, tütün, tüp gaz ve diğer temel tüketim maddelerine gelen zamlar Merkez Bankası'nın raporuna girdi Banka 14 Nisan'da yapılan PPK toplantısının özet metnini yayınladı. İlginç tespitlere yer verdi.Ülkede yaşanan yüksek enflayon sonucu oluşan kur atakları, temel gıda başta olmak üzere akaryakıt, tüp gaz, otobüs biletleri, tütün ve alkollü içeceklere gelen yüksek zamlarla ilgili değerlendirmelere yer veren Merkez Bankası, negatif arz etkisinin fiyatlardaki yükselişte güçlü şok dalgaları yarattığını savundu
Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu’nun (PPK) 14 Nisan’da yapılan ve politika faizinin yüzde 14 seviyesinde sabit tutulması kararı verilen toplantısının özet metninde, liralaşma stratejisi sürecek mesajı verdi.
Ülkede yaşanan yüksek enflayon sonucu oluşan kur atakları, temel gıda başta olmak üzere akaryakıt, tüp gaz, otobüs biletleri, tütün ve alkollü içeceklere gelen yüksek zamlarla ilgili değerlendirmelere yer veren Merkez Bankası, negatif arz etkisinin fiyatlardaki yükselişte güçlü şok dalgaları yarattığını savundu.
Söz konusu toplantıda “makroihtiyati politika setinin güçlendirilmesine karar verildiğine” yer verilen özet metninde şu değerlendirmeler yapıldı:
EMTİA FİYATLARI VE TEDARİKTEKİ AKSAMALAR ÜRETİCİ FİYATLARINI ARTIRDI
Tüketici fiyatları mart ayında yüzde 5,46 oranında arttı, yıllık enflasyon 6,70 puan yükselişle yüzde 61,14 oldu. Yılın başından itibaren uluslararası emtia fiyatlarında gözlenen artış eğilimi jeopolitik gelişmelerle beraber bu dönem daha da belirginleşti. Mart ayında başta enerji, metal, gıda ve tarımsal emtia olmak üzere tarihsel olarak yüksek aylık artışlar oldu. Söz konusu gelişmeler özellikle yurt içi enerji ve gıda fiyatları üzerinde etkili oldu. Temel malda yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyrederken diğer alt gruplarda yükseldi. Hizmet grubunda enerji ve gıda fiyatlarındaki görünüme paralel olarak ulaştırma ve lokanta-otel fiyatlarındaki gelişmeler öne çıktı. Uluslararası emtia fiyatlarında güçlenen artışlar ve tedarik zincirlerindeki aksamalar neticesinde üretici fiyatlarındaki artışlar sürdü. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonlarındaki yükseliş mart ayında devam etti.
GIDA GRUBUNDA YILLIK ENFLASYON ARTMAYA DEVAM ETTİ
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları mart ayında yüzde 4,73 oranında arttı. Grup yıllık enflasyonu 5,86 puan yükselerek yüzde 70,33 oldu. Mart ayında dolar cinsinden Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) uluslararası gıda fiyat endeksinde yüzde 12,64 ile tüm zamanların en yüksek artışını kaydetti. Söz konusu artışı tahıl, bitkisel yağ ve et fiyatları sürüklerken şeker ve süt ürünleri de önemli ölçüde yükseldi. Jeopolitik gelişmelerle gıda ve tarımsal emtia fiyatlarında yaşanan yüksek artışlar yurt içi fiyatlar üzerinde baskı oluştururken temel gıda ürünlerindeki KDV indiriminin sarkan etkileri daha olumsuz bir görünümün önüne geçti.
Mart ayında, işlenmemiş gıda grubunda daha belirgin olmak üzere hem işlenmemiş hem işlenmiş gıda grubunda yıllık enflasyon artmaya devam etti. İşlenmemiş gıdada, mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve sebze fiyatları görece yatay seyrederken diğer işlenmemiş gıda grubunda artan dış fiyat baskıları neticesinde yükselen yem fiyatlarının etkilediği kırmızı ve beyaz et kalemlerinin yanı sıra patates ve yumurta olumsuz ayrıştı. İşlenmiş gıdada ekmek ve tahıllarda görülen artışta buğday fiyatları belirleyici olurken katı-sıvı yağlar, (tereyağı, ayçiçek yağı, zeytinyağı) et ürünleri, şeker ve alkolsüz içecekler öne çıkan diğer kalemler oldu. Öncü göstergeler, arz sıkıntıları ile uluslararası gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki artışın gecikmeli etkileriyle gıda enflasyonunda yükselişin sürdüğüne işaret ediyor.
AKARYAKIT, TÜP GAZ VE KATI YAKIT KALEMLERİNDE YÜKSEK AYLIK ARTIŞLAR OLDU
Enerji fiyatları mart ayında yüzde 11,01 oranında yükseldi. Grup yıllık enflasyonu 19,96 puanlık yükselişle yüzde 102,94 seviyesine ulaştı. Jeopolitik risklerle hızlanan uluslararası enerji fiyatlarının etkisiyle akaryakıt, tüp gaz ve katı yakıt kalemlerinde yüksek aylık artışlar oldu. Diğer taraftan, meskenlere yönelik elektrik fiyatlarında kademeli tarife limitinin artırılması ve KDV indirimiyle görülen düşüş enerji enflasyonunu sınırladı.
TEMEL MAL GRUBUNDA BAZI KALEMLERDE FİYAT ARTIŞI DEVAM ETTİ
Temel mal fiyatları mart ayında yüzde 4,56 oranında arttı, grup yıllık enflasyonu 4,81 puan yükselişle yüzde 59,19 oldu. Yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay bir seyir göstererek yüzde 26,54 oldu. Dayanıklı mal grubunda fiyatlar bu dönemde bir miktar hızlanarak yüzde 5,09 oranında arttı. Bu gelişmede otomobil ve mobilya kalemlerindeki gelişmeler öne çıktı. Diğer temel mal grubunda fiyat artışı aylık bazda yüzde 5,36 ile güçlü seyretmeye devam etti. Nisan ayında hijyen ürünlerinde KDV oranının yüzde 18’den yüzde 8’e düşürülmesinin diğer temel mallar grubu enflasyonunu olumlu yönde etkilemesi bekliyor.
AKARYAKIT FİYATLARINDAKİ ARTIŞ YOLCU TAŞIMACILIĞI FİYATLARINI ETKİLEDİ
Hizmet fiyatları mart ayında yüzde 4,19 oranında yükseldi. Grup yıllık enflasyonu 3,83 puan artışla yüzde 36,72 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi. Ulaştırma grubunda akaryakıt fiyatlarındaki artış, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığının yanı sıra otobüs ve demiryolu ile şehir içi yolcu taşımacılığı fiyatlarında artışa neden oldu. Akaryakıt fiyat gelişmelerinin ulaştırma hizmetleri üzerindeki etkisinin nisan ayında da devam etmesi beklenmektedir.
Temel girdi maliyetlerindeki artışlar lokanta-otel grubunu olumsuz etkiledi, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 60,40 seviyesine ulaşmıştı. Jeopolitik gelişmeler neticesinde önemli ölçüde yükselen uluslararası emtia fiyat artışlarının etkisi ticarete konu olan mallar ile sınırlı kalmayarak, başta akaryakıt ve gıda fiyatları kanalıyla hizmet enflasyonunu da yukarı çekmekte. Diğer hizmetler grubunda geriye endeksleme davranışının yaygın olduğu eğitim hizmetleri ile sigorta ücretleri öne çıkarken fiyat artışları alt kalemler geneline yayıldı. Diğer taraftan, mevsimsel etkilerden arındırılmış veriler kirada aylık artışların yavaşladığına işaret etti.
ALKOLLÜ İÇECEKLER VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ FİYATLARI ARTTI
Alkollü içecekler ve tütün ürünleri fiyatları, sigara fiyatlarında üretici firmalar kaynaklı yapılan artış sonucunda mart ayında yüzde 3,91 oranında arttı. Yıllık enflasyon yüzde 51,43 seviyesine yükseldi. Söz konusu artışın nisan ayına da sarkan etkileri olacağı not edilmelidir.
CARİ YIL SONU ENFLASYON BEKLENTİSİ ARTTI
Piyasa Katılımcıları Anketi nisan ayı sonuçlarına göre cari yıl sonu enflasyon beklentisi 5,97 puan artışla yüzde 46,44, oldu. 12 aya ilişkin enflasyon beklentisi 1,98 puan artışla yüzde 28,41 seviyesine yükseldi. Mevcut durumda, gelecek 24 aya ilişkin enflasyon beklentisi yüzde 17,68, gelecek 5 yıla ilişkin enflasyon beklentisi ise yüzde 9,23 seviyesinde ölçüldü.