Alparslan’ın kayıp türbesinde ilk izlere ulaşıldı!

Türklere Anadolu’nun kapılarını açan Malazgirt Fatihi Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan’ın türbesini ortaya çıkarmaya yönelik Türkmenistan’ın Merv kentinde Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından yürütülen kazılarda, önemli bulgulara rastlanıldı. Merv kentindeki Selçuklu Sultanı Alparslan’ın türbesini ortaya çıkarmaya yönelik yürütülen kazı çalışmalarının eş başkanlarından Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Eravşar, 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov arasında Sultan Alparslan’ın Mezarının Bulunması ve Türbe İnşası Projesi protokolünün imzalandığını hatırlattı. 

Ortaçağ kaynaklarında

Çalışmalara Merv’de yüzey araştırması yaparak başladıklarını anlatan Eravşar, Sultan’ın kabrinin nerede olduğuna dair Ortaçağ kaynaklarını incelediklerini bildirdi. Eravşar, bilimsel çalışmalar ışığında elde edilen verileri derlediklerini belirterek, şöyle devam etti, “Bizden önceki heyet beş farklı nokta belirlemiş. Görevi devralınca önceki çalışmaları okuduk, gelinen noktada yapılanları anlamaya çalıştık. ‘Acaba neresi olabilir’ diye sorduk, kendi içimizde tartıştık. Aslında Ortaçağ kaynakları açık şekilde şunu söylüyor; ‘Sultan Alparslan bir Cuma Camii’ne defnedildi. Dönemin kaynakları Sultan’ın cenazesinin Merv’e getirilip, Cuma Camii’ne defnedildiğini gösteriyor. Bu bilgiden hareketle bizim yaklaşımımız şu oldu; ‘Acaba hangi Cuma Camisi’nde mevta bulunuyor? Çünkü Merv’de üç tane Cuma Cami’si olduğu biliniyor. Bunlardan birisi Beni Mahan Cuma Camisi, diğeri Mescid-i Atik ve bir diğeri de Macan Cuma Cami’sidir.”

Heyecanlandıran mezardaki kitabe

Alandaki topografik özellikler ve yüzeydeki bulguları dikkate alarak, geçen mayıs ayında kazıya başladıklarını anlatan Eravşar, şu bilgileri verdi: 

“Alanın içerisinde dört farklı nokta belirlendi. Türkmen bilim  adamlarının önerdikleri bölgeler de vardı. Alanın güney doğu kısmında yoğunlaştık. Çalışmalar sırasında bölgede bir önemli bir Selçuklu yapısına ait  olduğunu düşündüğümüz çini ve mimari parçalar ele geçirildi. Bunların içerisinde  bir kitabe parçası var ki bu bizi heyecanlandırdı. Ancak ne yazık ki kırılmış, tahrip olmuş. İlerleyen yıllarda ve kazılarda bu kitabenin diğer parçalarını  bulursak, en azından bu yapının mimari kimliği ve türbenin bu yapının içerisinde nerede olduğu sorusu cevaplanmış olur. Alanın üzerinde yer yer 12 metre yüksekliğinde  toprak tabaka var. Bu şunu gösteriyor, bu yapı çok derinlerde. Öncelikli  hedefimiz türbeyi bulmak. Camiyi bulduk ve buranın belirli yerlerindeyiz. Türbe  nerede diye soruyu sorup belirli ipuçlarını arıyoruz.” 

İki futbol sahası alanda aranıyor

Prof. Dr. Eravşar, Selçukluların Merv’i fethettiğinde Gavur Kale ve  Beni Mahan Cuma Camisi’nin bulunduğu bölgenin terk edildiğini ifade ederek, sözlerini şöyle sürdürdü, “1992-2001 yıllarında İngilizler kazı çalışması yapmış. Macan Cuma Camisi. Bu cami Merv’in merkezinde Sultan Sencer Türbesi  yakınında bulunuyordu. Moğol istilası sırasında tahrip olmuş, Harzemşahlar döneminde yeniden bazı bölümleri yapılmış. Bu caminin sınırlarını belirlemek  mümkün değildi. Yaklaşık iki futbol sahası büyüklüğünde bir alanı kapladığını düşünüyoruz. Avlusu ile oldukça büyük bir yapı.” 

“Buraya ilişkin 19. yüzyılda Çarlık Rusya’sında bilimler akademisinden Yukovski, Merv anıtları hakkında araştırma yapıyor” diyen Eravşar, şunları söyledi, “O da ‘Alparslan’ın mezarı neredeydi’ diye soruyor. O da bizim  gittiğimiz yoldan giderek, Sultan Alparslan’ın mezarının Macan Cuma Camisi’nin içinde olduğunu belirtiyor. Bölgede geçmiş yıllarda Ruslar da kazı yapmış.”

15 yıllık çalışmayı bir yılda yaptılar

Kazı Eş Başkanı Prof. Haşim Karpuz ise kazı kapsamında 47 açma  yaptıklarını belirterek, ekip üyeleri ve kazı eş başkanlarının geçen yıl özverili  çalışmalarda bulunduğunu bildirdi. Düzenli yapılan çalışmalar sonucunda önemli mesafelerin katedildiğini anlatan Karpuz, Türkiye’deki benzer bir alanda yapılacak çalışmanın 15 yılda  tamamlanabileceğini ifade etti. Kazı Eş Başkanı Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halit Çal da  çalışmalara 15 bilim adamı ve 70 işçinin katıldığını vurguladı.

Vatan