Saraçoğlu Mahallesi'nde kentsel dönüşüm başlayacak mı?

Şehir Plancıları Odası  Ankara  Şubesi ve Namık Kemal Mahallesini Koruma ve Yaşatma Derneği olarak Saraçoğlu Mahallesi hakkında kamuoyunda "fikir projesi yarışması" sonrası "Mahalle için bir tehdit kalmadı.", "Mahalle yıkılmaktan, özelleştirmelerden kurtuldu." "Mahallede yaşayan kimse yok." gibi bilinçli olarak yanlış söylemler yaratılmak istendiği için kaygılıyız.

Saraçoğlu Mahallesi‘ne dair son dönemde yaşanan gelişmeleri kamuoyuna aktarmak ve iyice karmaşıklaşan süreç hakkında bilgi vermek adına bu açıklamayı yapmaktayız.

Saraçoğlu Mahallesi Jansen Planı‘ndan beri konut alanı olarak kurgulanmış ve Alman mimar Paul Bonatz‘ın projelendirmesiyle 1946 yılında hayata geçmiş İkinci Ulusal Mimarlık Akımı‘nın özelliklerini taşıyan Türkiye‘de kamu eliyle yapılmış ilk toplu konut alanıdır ve o tarihten bu yana "devlet memurlarına lojman" niteliğini koruyarak tarihi, kültürel, anı, ekonomik, belge değerleri taşıyan özgün bir örnektir. Söz konusu mahallede sadece lojmanlar değil aynı dönemde inşa edilmiş, kaymakamlık binası, orta okul, kütüphane ve ilçe milli eğitim müdürlüğü binaları da mevcuttur. Mahallenin riskli alan ilan edilmesi ve diğer kararlar hem lojmanları hem de resmi kurum yapılarını kapsamaktadır.

Saraçoğlu Mahallesi hakkında Ankara Ticaret Odası, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Mimarlar Odası Ankara Şubesi arasında bir uzlaşmaya varıldığı ve alan ile ilgili bir "fikir projesi yarışması"nın açılacağı 17 Ekim 2014 tarihinde kamuoyuna duyurulmuştu. Biz de Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olarak yarışma süreciyle ilgili kaygılarımızı kamuoyuyla paylaşmıştık.(Bkz. Saraçoğlu İçin El Ele Vermiyoruz Çünkü...

El ele verilen toplantı sonrası basına yansıyan söylemler bile yarışmayı açan bileşenler tarafından bir akıl birliğine varılmadığının ispatıdır. Bileşenlerin temsilcilerinden birisi mahallenin "kamusal" niteliğinin korunacağını vurgularken bir diğeri alanın lojman niteliğinden çıkartılarak halkın kullanımına sunulacağını, bir diğeri ise alanın turizme kazandırılacağından söz etmektedir. (Bkz. http://saracoglu.mimarlarodasiankara.org/) Ayrıca aynı toplantı sonrası "fikir projesi yarışması"na bütün Ankaralılar davet edilirken ve Ocak 2015‘te alanın yeni "kurgu"sunun kamuoyuna sunulacağı belirtilmekte iken yarışma şartnamesinde görülmektedir ki yarışmaya sadece meslek mensupları katılabilecektir. Yine şartnameye göre yarışma sonuçları Nisan 2015 başında açıklanacaktır. Yarışma projesi teslim tarihlerinde dahi net bir öngörü oluşamamıştır. Ayrıca bu kadar önemli bir alan için öngörülen araştırma, analiz, sentez ve tasarım aşamalarının üç ay gibi kısa bir süre içerisinde sonuçlandırılmaya çalışılması sağlıklı bir "fikir projesi"nin oluşmasını engelleyeceği inancını taşımaktayız.

"Fikir projesi yarışması"nın kamuoyuna yansımasından bir hafta sonra 24 Ekim 2014 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kendi internet sitesinde bir duyuru yaparak Maliye Bakanlığı‘yla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında Saraçoğlu Mahallesi‘ne yönelik projelerin geliştirilmesi amacıyla bir protokol yapıldığını kamuoyuna duyurmuştur.

Yarışma şartnamesinin açıklandığı internet sitesinde ise yarışmayı düzenleyici kuruluşlar olarak Ankara Ticaret Odası, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Mimarlar Odası Ankara Şubesi‘nin adı geçmektedir. Açıkçası bu durum kaygılı olduğumuz süreçle ilgili aklımızda soru işaretleri oluşturmaktadır.

-Fikir projesi yarışmasının bileşenleri kimlerdir?

-Fikir projesi yarışmasıyla ilgili tüm bileşenlerle bir protokol imzalanıp süreç hukuki olarak garanti altına alınmış mıdır?

-Sürecin denetimi hangi hükümler ile garanti altına alınmıştır?

Saraçoğlu Mahallesi "afet riski altında" "Ankara‘nın gelişimine engel oluyor." gibi komik söylemlerle rant avcısı sermayenin önüne atılmak istenmektedir.

Saraçoğlu Mahallesi‘nde hala 100 kadar aile bütün Ankaralıların saygı duyması gereken, kente karşı son derece duyarlı bir direniş sergilemektedirler. Alanda uygulanmak istenen senaryo ise ülkemizde yaşanan dönüşüm süreçleriyle aynıdır; öncelikli olarak Maliye Bakanlığı tarafından (tebligatın yapıldığı tarihte taşınmaz tahsisleri henüz kaldırılmamıştı.) sorumluluk alanında olmamasına rağmen lojmanı bulunan kamu kurumlarına konutları boşaltmaları yönünde tebligatlar iletilmiştir, sonrasında mahalleliye kurumları tarafından  TOKİ  Yapracık konutlarında yeni lojmanlar (ki mahallelinin aktardığı kadarıyla bu lojmanlar mutfağı, banyosu olmayan yani henüz yaşanabilecek niteliğe kavuşmamış inşaatlardır.) tahsis edildiği iletilmiştir.

Mahalle başlangıçta riskli alan ilan edildiğinde, mahalleliye konutların boşaltıp kredi ile yeni ev almaları halinde kredi faizinin %40‘ını ödeme garantisi verilmiştir, sonrasında mahallenin ısınma, temizlik, güvenlik gibi hizmetleri kesilmiştir ve en son olarak da Çankaya Kaymakamlığı tarafından mahalleliye konutları boşaltmaları aksi takdirde kolluk zoruyla boşaltılacağı tebliğ edilmiştir. (Ki Çankaya Kaymakamlığı da "riskli alan" ve tahsisi kaldırılan taşınmazlar içinde yer almaktadır ve yürütülen işlemin hukuki olduğu savunuluyorsa Kaymakamlık binasının ve okul dahil diğer resmi binaların da boşaltılması gerekmektedir.)

Özetlemek gerekirse, sistem alışılmış sermaye odaklı dönüşüm sürecini bu alanda da ortaya koymuş, mahalleliyi önce yasal mercilerle yıldırmaya çalışmış, sonrasında "yeni konut" alanlarına sürgüne razı etmeye çalışmış, sonrasında mahalleliyle pazarlık yapmış, mahalleyi yaşanılmaz kılmaya çalışmış ve son olarak da resmi kolluk gücünü devreye koyma tehdidinde bulunmuştur. Bütün bunları yaparken bir taraftan da "alanın afet riski taşıyan çürük yapılardan oluştuğu", "kamusal kullanıma açılması gerektiği" gibi söylemlerle ve "fikir projesi yarışması" gibi mekanizmalarla gerçekleştirilen talanı toplum nezdinde meşrulaştırmaya çalışmaktadır.

Mahalleyi boşaltmaya çalışmasındaki niyet ise gayet açıktır; mahalledeki tahsisleri kaldıran Bakanlar Kurulu Kararı "2001 Krizi" döneminde yürürlüğe giren ve ekonomik dar boğazdan kurtulmak gerekçelendirilmesiyle atıl durumdaki kamu taşınmazlarının satışını öngören 4706 sayılı kanuna dayanmaktadır. Bu dayanak akıllara; "Ülkemizde bir ekonomik kriz mi yaşanmaktadır ki kriz yasaları uygulanmaktadır?" sorusunu getirmektedir. Mahalle dayanak olan kanuna uygun hale getirilmek adına boşaltılmakta ve atıl bırakılmaktadır. Ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı "yap-işlet-devret modeli"ni işaret ederek alana dair bir özelleştirme sürecinin yaşanacağının sinyallerini vermektedir.

Biz Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi ve Namık Kemal Mahallesini Koruma ve Yaşatma Derneği olarak diyoruz ki;

-Saraçoğlu Mahallesi kurulduğu günden bu yana kamunun aktif kullanımına açık bir lojmanların ve kamu kurumlarının bulunduğu bir alandır ve aynı şekilde kullanıma devam etmelidir.

-Saraçoğlu Mahallesi‘nde bulunan yapılar afet riski taşıyan çürük yapılar değildir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘nın Bakanlar Kurulu Kararı‘na dayanak olması için hazırladığı rapor -birçok yanlış veri içermesine rağmen- bunu ispatlamaktadır. Danıştay tarafından görevlendirilen bilişkişilerin hazırladığı rapor ile İnşaat Mühendisleri Odası‘nın hazırladığı rapor yapıların "riskli" olmadığını göstermektedir.

-Saraçoğlu Mahallesi hızla betonlaşan Ankara‘nın merkezinde bir ‘vaha‘ niteliği taşımaktadır ve bu ‘vaha‘ sermayedarlar tarafından talan edilmek istenmektedir. Bu talan süreci yarışmalar ile meşrulaştırılamaz. Ve ne hikmetse bütün Ankaralıların fikirlerine açık olduğu iddia edilen bir yarışma sürecinde mahallede ikamet edenlere fikirlerini sorma gereği dahi duyulmamıştır.

-Hızla beton yığınına dönen Ankara‘da kalan son sağlıklı alanlardan birisi olan Saraçoğlu Mahallesi doğal ve tarihi yapısıyla ve özgün niteliğiyle korunmalıdır.

Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi ve Namık Kemal Mahallesini Koruma ve Yaşatma Derneği olarak Saraçoğlu Mahallesi‘ni sermaye odaklarının talanına karşı korumak adına mücadelemizi sürdüreceğimizi kamuoyuna duyuruyor ve bütün Ankaralıları bu mücadeleye omuz vermeye davet ediyoruz.

TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi

Namık Kemal Mahallesini Koruma ve Yaşatma Derneği

Saraçoğlu Mahallesi‘nde Bugüne Kadar Ne Oldu?

-28.01.2013 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile alan 6306 Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında riskli alan ilan edildi.

-27.02.2013 tarihinde Maliye Bakanlığı lojman tahsisi bulunan kamu kurumlarından konutları boşaltmalarını talep etti.

- Mayıs 2013 tarihinde lojman sakinlerine konut kredisi çekilerek konutları boşaltmaları halinde kredi faizinin %40‘ının Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ödeneceği tebliğ edildi.

-10.09.2013 tarihinde Danıştay 14. Dairesi riskli alan kararını iptal etti.

-12.09.2013 tarihinde Ankara 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Saraçoğlu Mahallesi Kentsel Sit Alanı içerisinde bulunan konutların koruma gruplarının "2" olarak belirlenmesine karar kıldı.

-18.11.2013 tarihinde alan, Bakanlar Kurulu tarafından tekrar riskli alan ilan edildi.

-03.04.2014 tarihinde Danıştay 14. Dairesi ikinci riskli alan kararına dair yürütmeyi durdurma kararı verdi.

-05.08.2014 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile Kamu Konutları Yönetmeliği‘nde yer alan Saraçoğlu Mahallesi‘ndeki lojmanlara ilişkin özel hükümler kaldırıldı.

-05.08.2014 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile "taşınmazların ekonomiye kazandırılması" amaç gösterilerek Hazine taşınmazlarının kamu hizmetine tahsisleri kaldırıldı.

-Eylül 2015 tarihinde lojman sakinlerine TOKİ Yapracık konutlarında yeni lojmanların tahsis edildiği tebliğ edildi.

-17.09.2014 tarihinde Maliye Bakanlığı lojman tahsisi bulunan kamu kurumlarından konutları boşaltmalarını talep etti. Lojman sakinlerinden de Maliye Bakanlığı talebi doğrultusunda konutları boşaltmaları istendi.

-17.10.2014 tarihinde Ankara Ticaret Odası, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Mimarlar Odası Ankara Şubesi alana dair "fikir projesi yarışması" açılması konusunda anlaştıklarını beyan etti.

-24.10.2014 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı alana dair "fikir projesi yarışması" için Maliye Bakanlığı‘yla protokol imzaladığını duyurdu.

-20.11.2014 tarihinde Saraçoğlu Mahallesi sakinleri, Namık Kemal Mahallesini Koruma ve Yaşatma Derneği‘ni kurdular.

-Ocak 2015 tarihinde Çankaya Kaymakamlığı, lojmanların zorla tahliye edileceği yolunda tebligatlar yapmaya başladı.

- Ocak 2015 tarihinde zorla tahliye işlemlerine karşı açılan davalarda idare mahkemeleri yürütmeyi durdurma kararları verdi.

-24.02.2015 tarihinde Dernek tarafından yarışmanın iptali istemiyle dava açıldı.