Artvin İşhan Kilisesi restorasyonu sürüyor!

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından; Tarihi kültürel mirası genç kuşaklara aktarmak ve alternatif turizm çeşitlerinden biri olan İnanç Turizmini geliştirmek amacıyla yurt genelinde başlatılan kilise onarım çalışmalarından biri olan "İşhan Kilisesi Onarımı" devam ediyor.  12.-14. yüzyıllarda İse kilisenin batı, kuzey ve güneyine yeni yapılar eklenir. Çoruh Havzasındaki beş piskoposluk merkezinden biri olan manastır 17. yüzyıla kadar kullanılır. 19. yüzyılda Osmanlı-Rus savaşları sırasında. Osmanlı ordusunun kışlası; 19. yüzyılın sonundan 1983 yılına kadar kilisenin batı haç kolu cami olarak kullanılır. 1987 yılında ise manastır TC. Kültür Bakanlığı tarafından tescil edilerek korunması gereken taşınmaz kültür varlıkları arasına alınmıştır. Manastır Kilisesi, dıştan 35.00*20.70 m. boyutlarında, haç plan tipindedir. Kare planlı orta mokan, herbiri yaklaşık iki metre çapında dört serbest taşıyıcılar üzerinde yükselen kubbe ile örtülüdür. Merkezi mekan dört yönde haç kolları ile genişletilmiştir. Doğu haç kolu yarım daire planlı apsisle sonlanır. Kilisenin apsisi, kemerlerle birbirine bağlanan sekiz sütunlu düzenlemesiyle kendine has bir özellik gösterir. Apsislerin iki yanındaki mekanlar iki katlıdır. Merpeni bulunmayan ikinci kattaki odaların inzivaya çekilen keşişler tarafından kullanıldığı tahmin edilir Yapının batı haç kolu, diğer haç kollanna göre yaklaşık üç kat daha uzundur. Kilisenin camiye çevrilmesi sırasında, batı haç kolu İle merkezi mekan arasına bir duvar örülmüş; batı haç kolunun, güney ve batı duvarlarındaki iki kapı kapatılmıştır. Kapatılan kapılardan güneydeki caminin mihrabı; batı haç kolunun kuzeyindeki ek mekan ise son cemaat Yusufeli ilçesine bağlı İşhan köyü içerisindedir. Kiliseye Oltu güzergahı üzerinden Artvin-Erzurum bağlantılı Devlet Karayolunun 92. km.sinden kuzey yönüne ayrılan 7 km.lik yol ile gidilmektedir. 951 tarihli el yazmasına göre Kilise; Rahip Khandza'nın (759861) yeğeni ve öğrencisi Rahip Seba tarafından, Kral Andernese'nin desteği ve maddi katkısı ile yaptırılmıştır. Manastırın yapımına 955 yılında Gürcü Kralı David zamanında başlanmış, 1027 yılında Bagratiı Kralı Magistros tarafından bitirilmiştir. Güneybatıda Meryem Ana Şapeli bulunmaktadır. 35 m. uzunluğunda 20.75 cm. genişliğinde olan yapı, kubbeli bazilikal plan tipindedir İşhan Manastırı Artvin İli, Yusufeli İlçesi, İşhan Köyü'ndedir. Manastırdan günümüze bir kilise ve bir şapel ulaşmıştır. Kilisenin adı ilk olarak, 951 tarihli "Grigor Khandza'nın Yaşamı" adlı elyazmasında geçer. Khandza Manastırı'nda Gürcü dilinde yazılmış olan ve halen Kudüs'de saklanan elyazmasında, III. Nerses'in piskoposluğu döneminde doğum yeri olan tetrakonchos planlı bir kilise inşa ettirdiği belirtilir. Ancak, kısa süre sonra başlayan Arap akınları sırasında kilise tahrip olur ve terk edilir. Dokuzuncu yüzyılın başında Rahip Saba, Kral Adarnese'nin (ölümü, 826) desteği ve maddi katkısıyla, tahrip olan kilisenin yerinde yeni bir manastır kurar ve manastırın ilk rahibi olur. Kilisenin içindeki ve güney duvarındaki beş ayrı Gürcüce yazıttan, kilisenin 917 yılından başlayarak 1032 yılına kadar değişik tarihinde ihale edilen ve 2013 yılı sonunda tamamlanan onarım çalışmaları esnasında ortaya çıkan arkeolojik bulgular doğrultusunda, ilave restorasyona ihtiyaç duyulmuş ve 2014 yılı sonunda çalışmalar başlamıştır. İl Kültür ve Turizm Müdürü Hüseyin Ateş İşhan'a giderek, yürütülen çalışma hakkında yetkililerden bilgi aldı. Çalışmaların dikkatli bir şekilde devam ettiğini gören ve çalışanlara kolaylık dileyen Ateş, aynca köy yolunun asfaltlama çalışmalarını bitiren İl Özel İdaresi'ne teşekkürlerini gönderdi. İşhan Kilisesi yeri olarak Kilisenin içi yılında duvar resimleri ile bezenmiştir. Günümüzde sadece kubbo ve güney haç kolundaki resimler kalmıştır. Kubbenin ortasında, "Haçın Göğe Yükselişi" sahnesi yer alır. Mecevherlerle bezenmiş olan haç dört melek tarafından taşınır. Kubbe eteğinde, dört yönde birer kez tekrarlanan Tevrat'taki "Zekeriya'nın Rüyası" sahnesi, dört kanatlı atın koşulduğu iki tekerlekli araba ve üzerinde ayaktaki sürücüsü ile tasvir edilmiştir. Her arabanın üzerinde bulunan, tek satırlık Gürcüce yazıtlarda, "ilk arabaya siyah atlar koşulmuştu"; "batı tarafa beyaz atlar koşulmuştu"; "ve güneydeki arabaya kestane rengi atlar koşulmuştu"; "ve doğuda alaca" ifadeleri yer alır. Kubbe kasnağında pencere aralanndaki onaltı kemer içinde ayakta duran birer peygamber; peygamberlerin üzerindeki onaltı yuvarlak niş içinde ellerinde asa tutan birer melek ve pencere kemerleri içinde ellerinde ruk) tutan birer asker aziz resmedilmiştir. Kuzey, güney ve batı haç kollannda, duvarlarda ve pencerelerin kemerleri içinde bulunan fresko kalıntıları, tanımlanamıyacak haldedir. Kuzey haç kolundaki pencere kemerinde, madalyon içinde tasvir edilen ve elinde kilise modeli tutan kadın portresi, başındaki taç ve üzerindeki mavi elbise ile soylu biri olabilir. Kilisenin düzgün kesme taşlardan örülen dış duvarları, kör kemer dizileri ve aralarındaki derin nişlerle hareketlen diri İm iştir. Cephelerde kemer dizileri ile oluşturulan düzenleme, kubbe kasnağında da tekrarlanmış; kemer içlerinde dikdörtgen ve yuvarlak pencereler açılmıştır. Kubbenin konik çatısı, Haho manastır kilisesinde olduğu gibi koyu kırmızı ve gri renklerde, parlak sırlı kiremitl eri e kaplanmıştır. 

Kilisede, bezeme amacıyla toplam 22 değişik geometrik vo bitkisel motif kullanılmıştır. Bezemeler sütun başlık ve kaidelerinde, pencere kemerlerinin yüzeylerinde, kasnak ve çatı silmelerinde belli bir programa bağlı kalmaksızın tekrarlanır. Kilisenin batı haç kolu güney duvarındaki pencerenin altında "Aslan ile Ejderin Mücadelesi"ni gösteren bir kabartma bulunur. Kilisenin güneybatısındaki şapelin kapısı üzerindeki Gürcüce bir yazıta göre, şapel. Kral I. Gürgen (ölümü 1008) tarafından 1006 yılında yaptırılmış ve Meryem'e ithaf edilmiştir. Dıştan 1 0.30 -5.70 m. boyutundaki şapel, doğubatı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve tek neflidir. Doğuda, yarım yuvarlak bir apsisle sonlanan mekanın örtüsü beşik tonozdur. Apsiste ve batı duvarında birer pencere bulunur. Şapelde giriş ve pencere açıklıklarını çevreleyen kemerler, bitkisel ve geometrik motiflerle bezelidir. Geometrik motifler arasında, gerçek ve masalsı hayvan tasvirlerine yer verilmiştir. Şapelin içinin duvar resimleriyle kaplı olduğu düşünülse de: günümüze sadece apsis yarım kubbesindeki resim gelebilmiştir. Freskoda, "Tahtta Oturan İsa" sahnesi ve onun altında üç figüre ait kalıntılar görülür. 

Alkan Gazetesi