Çok çalışan emekliye yüksek maaş! Milyonlarca emekliyi ilgilendiriyor: Bu şekilde olursa...
Milyonlarca emekli için uygulanan maaş hesaplama sistemi yasa koyucunun öngörmediği sorunlara neden oluyor. Peki emeklilikte düşük maaş sorunu nasıl çözülür? İşte ayrıntılar...
Türkiye'de emeklilik sisteminde aylık ödenen dosya sayısı 16 milyonu bulmuş durumda. Bakıldığı zaman 1.8 çalışana bir emekli denk geliyor. Bunun olması gereken oranı ise 4 çalışana bir emeklinin denk olması.
Bu nedenle bu dengenin sağlanamaması hem sosyal güvenlik sistemini zora sokuyor hem de emeklilerin daha yüksek maaş almalarına engel oluyor. Fakat, Türkiye'de uygulanan emekli aylık hesaplama sisteminin karma bir yapıda olması, seneden seneye değişen güncelleme rakamlarıyla farklı hesapları ortaya çıkarması da sorunların büyümesine neden oluyor.
Sabah Gazetesi'nden Faruk Erdem'in haberine göre; şu anda emekli maaşı bağlama sistemine baktığımız zaman karma bir hesaplama yöntemi olduğu görülüyor. Maaş hesabında kullanılan parametreler şu şekilde:
*Sigortalının çalışırken ödediği primler (SPEK: Sosyal Güvenlik Prime Esas kazanç)
*Üç dönem için maaş bağlama oranları
*Önceki senenin güncelleme katsayısı
*Önceki senenin enflasyon oranı
* Önceki sene olan büyümenin yüzde 30'u
*İçinde bulunulan yılın enflasyon yükselişleri
Bakıldığı zaman yasada kazançlar ortalamasının aylık bağlama oranlarıyla çarpılmasından bahsedilse de talebin yapıldığı sene ve bir önceki yılın verileri de emekli maaşında örtülü bir parametre oluyor.
Örneğin 2022'de maaş talebinde bulunanlara 2021 yılında aylık talebinde bulunanlara göre yaklaşık olarak % 17 oranında daha yüksek aylık bağlanmış oldu. Emekli maaşlarınıın talep ettiği döneme göre değiştiği burada net olarak ortaya çıktı.
Bu sene de maaş talebinde bulunanların 2025 yılında dilekçe verenlere göre yüzde 30-35 daha fazla aylık alabileceği gündeme geldi.
Bu sorunu çözmek için güncelleme katsayı sisteminin yeniden ele alınabileceği gündeme geldi. Belirlenecek makul bir güncelleme katsayısı yıllar arasındaki fark ortadan kaldırılabilir.
Bu enflasyon ve büyüme ortalamaları dikkate alınark 1.6 ile 1.9 arasında bir rakam şeklinde belirlenebilir. Ayrıca emekli maaşlarına uygulanacak zamların Ocak ve Temmuz döneminde 6 aylık enflasyon kadar olması yerine her ay önceki ayın enflasyonu kadar artırılması da sorunu çözebilir. Bu şekilde aylıkların enflasyon karşısında erimesi de önlenmiş olur.
ÜÇLÜ YAPI DEĞİŞTİRİLMELİ
Emekli maaşı hesaplanırken uygulanan üçlü yapı da sistemi karmaşıklaştırıyor. 1999 öncesi dönem için farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayısı, 1999-2008 arası için daha düşmüş bir aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayısı, ardından 2008 sonrası için düşük aylık bağlama oranı ve büyümenin enflasyonun etki ettiği güncelleme katsayısı gibi durumlar bulunuyor.
Bu hesaplamalar üç ayrı kanuna göre gerçekleştiriliyor. Bu üç ayrı hesap toplanıp emekli maaşı belirleniyor. Bu nedenle bu karma sistem hem hizmeti alanın hem de hizmeti verenin kafasının karışmasına neden oluyor.
Çok değişken olmayan güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranıyla tek bir hesaplama gerçekleştirilebilir. Bu şekilde çok prim ödeyenin ve çok çalışanın daha yüksek maaş aldığı bir sistem oluşabilir.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
- *Aylık bağlama sistemi üçlü karma yapıdan kurtarılmalı, tek oran ve güncelleme ile sadeleşmelidir.
- *Taban maaş uygulaması olumlu olsa da yeni sorunlara yol açmaktadır. Çok çalışıp yüksek prim ödeyen sigortalıların yüksek emekli aylığı almasını sağlayacak sistem emekliliği değil çalışmayı teşvik edecek, kayıt dışılığı da önleyecektir
- *Belirlenecek ortalama bir güncelleme katsayısı iki yıl arasında emekli olanların aylık farklılıklarını da ortadan kaldıracaktır.
- * 6 aylık enflasyon kadar yapılan artışlar yerine yer ay bir önceki ayın enflasyonu kadar yapılacak artış, emekli aylıklarındaki erimeyi önleyeceği gibi, refah payı gibi tartışmaları ortadan kaldıracak, değişen güncelleme katsayısı sorununu da çözecektir.
Emlakta sahte ve hileli ilan dönemi 15 Eylül'de sona eriyor! Kiralık fiyatları düşecek!
Aile Bakanlığı'ndan 1,2,3,4,5,6,7,8,10,11,12 müjdesi geldi. Resmen geldi