Dar gelirli bütçesinin çoğunu ev kirasına ayırıyor!

Gelir dağılımı adaletsizliği son 13 yılda artış gösterdi. TÜİK verilerine göre 2002’de dar gelirli bütçesinin yüzde 66,5’ini gıda ve kiraya ayırırken 2013’te bu oran yüzde 62 olarak hesaplandı. Zengin kesim ise 2002’de bütçesinin yüzde 44,2’sini gıda ve kiraya ayırırken, 2013’te bu oran yüzde 35’e indi. Zenginin gıda-kiraya ayırdığı pay fakire göre iki kattan fazla düşüş gösterdi.

Ekonomide yaşanan olumsuz gidiş, toplumsal gruplar arasındaki gelir adaletsizliğini de büyük boyutlara taşıdı. Türkiye’de gelir seviyesi en düşük kesim, parasının yüzde 62’sini Kira ve mutfak giderlerine ayırıyor. Buna ulaşım giderleri de eklenince, maaşın üçte ikisi erimiş oluyor. Dar gelirli aileler, maaştan geriye kalanla, giyim, sağlık, eğitim, haberleşme gibi ihtiyaçlarını gideriyor. En yoksul kesimin eğitime ayırabildiği pay ise yüzde 0,7. Yoksul aileler, gıda ve alkolsüz içeceklere yüzde 28,8 düzeyinde harcama yaparken, zengin kesimin ayırdığı pay ise yüzde 14,6. Bu yoksulların, zenginlere oranla gıdaya iki kat daha fazla pay ayırdığı anlamına geliyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı ‘2013 Hanehalkı Tüketim Harcamaları’na göre; dar gelirli ailelerin harcamalarının ana kalemini gıda, ulaşım ve kira giderleri oluşturuyor. Düşük gelir grubuna dahil bir aile, harcamalarının yüzde 28,8’ini gıdaya, yüzde 33,3’ünü kiraya, yüzde 8,1’ini ulaştırmaya, yüzde 3’ünü haberleşmeye ayırıyor. Alt gelir gruplarında, sağlık yüzde 2,1, eğitim ise yüzde 0,7 ile harcama listesinin sonunda bulunuyor. TÜİK verilerine göre; Türkiye’de hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcamasının ise 2012 yılında 2 bin 366 lira iken 2013 yılında 2 bin 572 liraya yükseldiği tahmin edildi. Bu rakam, kentlerde 2 bin 851 lira olurken,  kırsal yerlerde bin 910 lira olarak hesaplandı.

Bir önceki yıla göre en fazla artış gıda ve sağlıkta oldu

Araştırmanın 2012 ve 2013 yılı sonuçları karşılaştırıldığında ise 2012’de yüzde 19,6 olan gıda ve alkolsüz içecekler payının 2013’te yüzde 19,9, giyim ve ayakkabı harcamaları payının yüzde 5,4 iken yüzde 5,3; konut ve kira harcamaları payının yüzde 25,8 iken yüzde 25; ev eşyası harcamaları payının yüzde 6,7 iken yüzde 6,6; kültür ve eğlence harcamaları payının ise yüzde 3,2 iken yüzde 3,1 olarak gerçekleştiği görüldü. Alkollü içecek, sigara ve tütün harcamaları payı değişmeyerek yüzde 4,2’de kaldı. Sağlık harcamaları ise 2012 yılında yüzde 1,8 iken pay 2013’te yüzde 2,1’e, yüzde 17,2 olan ulaştırma harcamaları payı yüzde 17,4’e; yüzde 3,9 olan haberleşme harcamaları payı yüzde 4’e; yüzde 2,3 olan eğitim hizmetleri harcamaları payı yüzde 2,4’e ve yüzde 5,8 olan otel ve lokanta harcamalarının payının ise yüzde 5,9’a tırmandığı belirlendi.

Güneydoğu’da bütçenin üçte biri gıdaya

Harcama gruplarına bakıldığında, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek pay yüzde 27 ile gıda ve alkolsüz içecekler olurken, aynı bölgede harcamalardaki en düşük payı yüzde 1,4 ile eğitim hizmetleri aldı. İstanbul’da ise harcama grupları içindeki en yüksek pay yüzde 29,3 ile konut ve kira giderleri olurken, gıda ve alkolsüz içecekler grubu 16,3 ile ikinci sırada yer aldı. İstanbul’da ulaştırma giderleri, bir önceki yıl 15,4 iken 2013’te 16,2’ye çıkarak gıdadan sonra en çok harcanan kalemi oluşturdu.

TÜİK verilerine göre; dar gelirleri ailelerin mutfak ve kira harcamalarına ayırdığı payla, zenginlerin ayırdığı pay arasındaki makas da giderek açılıyor. Buna göre; düşük gelir grubuna dahil olanlar gıda ve kiraya 2002’de gelirlerinin yüzde 66,5’ini ayırırken, en zengin dilim ise gelirlerinin yüzde 44,2’sini harcıyordu. İki grubun kira ve mutfak harcamaları arasındaki fark yüzde 22,3’tü. 2013’te ise bu oran, dar gelirli grupta yüzde 62’ye, zengin kesimde ise yüzde 35’e geriledi, fark ise yüzde 27’ye tırmandı. Mutfak ve kira harcamalarındaki fark yüzde 5 arttı. Ayrıca, zengin ve fakirlerin eğitim için harcadığı pay arasındaki farkta da önemli bir artış yaşandı. Geliri düşük kesim, eğitime 2002’de gelirin yüzde 1,3’ünü harcarken, bu oran 2013’te 0,7’ye geriledi. Buna karşın, zengin kesim ise eğitime 2002’de yüzde 2,2 ayırırken bu oran 2013’te yüzde 4’e yükseldi.

Selçuk Kapuci- Zaman