Dünyanın en yüksek gökdeleni yapılıyorsa kriz kapıda!
Dubai'nin borç ödeyememe sorunu ile karşılaşması buraya yatırım yapan ünlüleri de telaşlandırdı
Ocak 1999'da Dresdner Bank'ın araştırma direktörü Andrew Lawrence sonraları çok tartışılacak bir kriz öncü göstergesini ortaya attı: Gökdelen Endeksi. Teoriye göre bütün gökdelenleri aşan yeni bir gökdelenin yapma yarışı ile ekonomik gerileme arasında güçlü bir ilişki vardı. Buna göre kaynaklar dünyanın en uzun gökdeleni inşa etmeye ayrılırken ekonomik büyüme de artık yorgunluk aşamasına girer. Kriz öncesinde yapımına başlanan binaların açılışı, çoğunlukla ekonomik durgunluk sona erinceye kadar ertelenir. Aslında teorinin altında daha sonraları "İrasyonel Hovardalık" olarak da tanımlanan bir teori yatıyor. Ekonominin aşırı büyüme evresinde yüksek riskli ve ekonomik olmayan yatırımlar gündeme geliyor. Ucuz kredi sayesinde konut balonu şişerken bir güç gösterisi olarak dünyanın en uzun gökdelenini yapma yarışı da kızışıyor. Bu tanım Dubai'ye de fazlasıyla uyuyor.
İLK ÖRNEK 1907'DE
Sonraları birçok teze konu olan 'Gökdelen Endeksi' için ilk örnek 1907 Bankacılık Paniği gösteriliyor. Panik öncesinde New York'ta gökdelen yarışları hızlanmış, Singer Binası ve Metropolitan Hayat Sigortası Kuleleri'nin inşasına başlanmıştı. Singer Building 1908'de, Metropolitan Kulesi ise 1909'da bitirilebildi. Tarihe "Büyük Buhran" olarak geçen 1929 krizi öncesinde de gökdelen yarışları kızışmıştı. Dönemin en uzun gökdelenleri olan Empire State ve Chrysler gökdelenleri bitirilmesinden hemen sonra 1929 krizi patladı. Tesadüf o ki gökdelen endeksi, 1973 krizinde de çalıştı! 11 Eylül saldırıları ile yıkılan Dünya Ticaret Merkezi ile Şikago'daki Willis Kuleleri 1974 yılında açıldı. Ekonomist Lawrence'ın gökdelen endeksi için gösterdiği son örnek Malezya'nın Petronas Kuleleri'ydi. Bitirilmesinden sonra 5 yıl boyunca dünyanın en uzun binası olma özelliğini koruyan Petronas Kuleleri'nin açılışı 1997 Asya Krizi'nin yarattığı karmaşa içinde yapılmıştı.
DUBAİ DE KAÇAMADI
Lawrence'ın ekonomik büyümenin zirve yapmasının bir göstergesi olarak kabul ettiği gökdelenler, 'Dubai Mucizesi''ni de yıktı. Borçlarını ödeyemeyecek duruma düşen Dubai şu aralar dünyanın en uzun binasını yapmakla meşguldü. Kriz nedeniyle bir gecikme olmazsa 2010'da açılması beklenen Burj Dubai 818 metre yükselikliği ile dünyanın en uzun binası olma özelliğine sahip olacak. Gökdelen çılgınlığı bununla da sınırlı değil. Dubai'nin bin metrelik bir kule projesi daha var. Endeks işlerse Dubai yeni krizlere doğru yelken açacak gibi görünüyor.
Piyasalar şoku atlatmaya çalışıyor
Dünya borsalarından geçen hafta sert satışlara neden olan Dubai sarsıntısının şiddeti yavaşladı
Dubai'nin borçlarına erteleme istemesiyle geçen hafta piyasalarda yaşanan çalkantı atlatılmaya başlandı. Önceki hafta borsalarda yaşanan sert düşüşlerin ardından yeni haftada borsalar karışık bir seyir izlemeye başladı. Japonya Borsası yüzde 2.91 yükselirken, Hong Kong Borsası yüzde 4.84 oranında düşüş yaşandı. Almanya, İngiltere ve Fransa borsalarındaki kayıplar yüzde 1'i aşarken, Macaristan ve Yunanistan borsası yükseldi. Piyasalara yeni bir şok yaşatan Dubai Borsası'ndaki satışlar ise çok daha sert oldu. Dubai Borsası dün yüzde 7.30, son 1 haftada ise yüzde 10 düştü. ABD borsaları güne yükselişle kapattı. Gözler şimdi tatilden dönen İMKB'ye çevrildi. Uzmanlara göre İMKB hafif endişeli açılacak ama panik beklenmiyor.
'Borçlardan sorumlu değiliz'
Dubai Maliye Bakanı Abdulrahman el-Salih, hükümetin, Dubai World'ün borçlarından sorumlu olmadığını söyledi. El-Salih, yaptığı açıklamada, Dubai World'ün borcunun Birleşik Arap Emirlikleri'nce garanti edilmediğini belirtti. Şirketler grubuna kredi verenlerin mevcut krizde bazı sorumluluklar üstleneceğini belirten el-Salih, kredi verenlerin hükümetin garantileri yüzünden değil, şirketin projelerinin gerçekleşebilirliğine para yatırdığını söyledi. El-Salih, Dubai World'ün sahibinin Dubai hükümeti olduğunu, ancak kurulduğu andan itibaren bağımsız olduğunu ifade etti.
Ünlüler de mallarını kurtarma derdinde!
Dubai'nin borç ödeyememe sorunu ile karşılaşması buraya yatırım yapan ünlüleri de telaşlandırdı. Dubai'de büyük konut ve otel yatırımı yapanlar arasında aktörler Brad Pitt ve Denzel Wahsington, futbolculardan David Becham, Michael Owen, Joe Cole ve Kieron Dyer de bulunuyor.
Kerim KARAKAYA/Sabah
