En pahalı ofis kirası bu ilçede!
Cushman & Wakefield Türkiye Pazar Analizleri 2020 Yıl Sonu raporunu yayınladı. Rapora göre, 2020 son çeyrekte kiralama anlaşmaları bir önceki çeyreğe ve yıla göre düşüş eğilimine gösterirken, ofis kiraları metrekare başına 170 ile en yüksek İstanbul Levent'te gerçekleşti.
Dünyanın önde gelen ticari gayrimenkul danışmanlık şirketlerinden Cushman & Wakefield, tüm dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgınının gayrimenkul sektörüne etkilerini raporladı. Cushman & Wakefield'ın ofis, perakende, sanayi, lojistik, konut ve otel sektörlerine yönelik hazırladığı 'Türkiye Pazar Analizleri 2020 Yıl Sonu' raporu yayınlandı. Investing'de yer alan habere göre; koronavirüs salgını ile birlikte evden çalışma odeline geçilmesiyle bu durumun kalıcı olmaya başlaması, ofis sektörünü de etkiledi. 2020'de ofis kiraları düştü.
Esneklik ve üretkenlik ofis pazarının itici gücü olurken, E-Ticaret katlanarak büyümeye devam ediyor, nitelikli depolara talep artıyor.
Türkiye ekonomisi, ikinci çeyrekteki düşüşün ardından, üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 oranında büyüme kaydederek toparlanma sürecine girmiştir. İstanbul ofis pazarında genel arz 6,46 milyon metrekare olarak aynı seviyede kalmasına karşın, sağlıklı çalışma alanlarına yönelik nitelikli ve modern altyapılı bina çözümlerinin gerekliliği doğrultusunda arzın yeniden sınıflandırılması gerekirken, kuruluşlarda etkileşimleri, kurumsal kültürü, öğrenmeyi ve yeniliği sağlamak için fiziksel ofisler kesin olarak gerekli olmaya devam edecektir. Sanayi ve lojistik pazarı kısmi toparlanma beraberinde giderek iyileşme kaydederken, e-ticaret lojistiğinin hızla gelişen görünümünün büyümeye devam etmesi beklenmektedir.
Ticari gayrimenkul danışmanlık pazarının küresel liderlerinden
Türkiye ekonomisi, ikinci çeyrekteki düşüşün ardından, üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 oranında büyüme kaydederek toparlanma sürecine girmiştir. Üçüncü çeyrekte ekonominin yukarı yönlü seyretmesi ile işsizlik oranı yılın ikinci yarısından itibaren ilk yarıya kıyasla düşüş göstermiş olmasına karşın yıl sonunda yükselmesi beklenmektedir. Öte yandan, döviz baskısı enflasyonu yükseltirken son çeyrekte artmaya devam etmiştir. Bunun yanı sıra, beklentiler 2021 yıl sonu ekonomisinin yüzde 5,6'lık bir oranla büyümesi yönündedir.
Esneklik ve üretkenliğe yönelik eğilimler artarken, yeni kiralama işlemlerinin alan optimizasyonlarıyla 2021 yılında artması bekleniyor
2020 yılının sonunda İstanbul ofis pazarında genel arz 6,46 milyon metrekare olarak aynı seviyede kalırken, kiralama işlemleri toplamda 329 bin metrekare olarak kaydedilmiştir. Dördüncü çeyrekte gerçekleşen kiralama anlaşmaları hem metrekare bazında hem de sayıca, sırasıyla yüzde 40 ve yüzde 31 oranlarında yenileme işlemlerinden oluştururken yeni kiralama anlaşmaları bir önceki çeyreğe ve yıla göre düşüş eğilimine gösterirken, ofis kiraları metrekare başına 170 ile en yüksek İstanbul Levent'te gerçekleşti.
Kuruluşlarda iş ve yaşam entegrasyonunu dengelemek adına esneklik ve çevik çalışma alanı çözümlerinin ortaya çıkardığı eğilimler, değişim yönetimini belirleyecek olup, ofis pazarının itici güçleri olacaktır. Ofis pazarındaki gerçekleşecek bu değişimlerin yanı sıra, ekonomideki daralma beklentisi, yüksek işsizlik oranı ve döviz baskısı dahilinde devam eden sert rüzgarlar, genel kiralama faaliyetlerini ve yatırımları üzerinde etkili olmakla beraber, 2021 ekonomisinde beklenen kısmi toparlanma doğrultusunda ofis pazarının çalışma alanlarının yükselen yönlerine paralel olarak toparlanmaya başlaması öngörülmektedir. Ek olarak, oldukça önemli bir proje olan İstanbul Uluslararası Finans Merkezi (İFM), 2021'in sonunda tamamlanacak olan yaklaşık 1,5 milyon metrekare inşaat halindeki arz ile küresel ölçekte dev bir yatırım merkezi olacaktır.
E-ticaret ve online satış ile birlikte depolara talep arttı, nitelikli gayrimenkullerde fiyat artışı ufukta görünüyor
Depo alanı kiralama faaliyetleri bir önceki yıla göre iki kattan fazla olarak belirgin bir artış kaydetmiş olup dördüncü çeyrekte yaklaşık 48.329 metrekare olarak gerçekleşirken, 2020 yılında toplam işlem hacmi 338 bin metrekare olarak kaydedilmiştir. 2020 yılında depo kiralama faaliyetlerindeki önemli artış, kısa ve orta vadede depo ihtiyacına yönelik talebin beklenen sürekliliği ile önümüzdeki dönemde korunması beklenmektedir.
2020 yılında, sanayi ve lojistik yatırım işlemleri, yılın ikinci yarısında, özellikle üçüncü çeyrekte ivme kazanmış olup, kısmi toparlanma beraberinde temel olarak arsa ve fabrika satın alımları hızlanmıştır.
Pandeminin tedarik zincirleri üzerinde oluşturduğu ciddi baskılanma, üretim ve dağıtım kesintilerini azaltmak ve tedarik zincirlerini çeşitlendirmek için nearshoring (yakın kıyı) geçişlere yönlendirmiştir. Bu kapsamda, küresel üretim şirketlerinin değerlendirmesinde, güçlü bağlantı noktaları, iş ortamı, düzenleyici ticaret anlaşmaları ve iş gücü doğrultusunda, gelişmiş üretim pazarları arasındaki sıralaması ve stratejik konumu göz önüne alındığında, gelişmekte olan sanayi ve lojistik pazarı olarak Türkiye'nin önemli ölçüde ön planda olması öngörülmektedir.
E-Ticaret katlanarak büyümeye devam ediyor
Özellikle hızlı tüketim sektörü olmak üzere belirgin şekilde büyüme gösteren online satışlar ve e-ticaret, katlanarak büyümeye devam ederken, 2020'nin ilk altı ayında e-ticaret hacminin bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 64 artması, Kasım ayında bir önceki yıla göre perakende cirosunda online satışların oranının yüzde 90 olması ve ''Efsane Cuma'' döneminde bir önceki yıla göre satış hacminin yüzde 103 artması, online perakendenin fiziksel perakendecilik ve perakendeci faaliyetlerinde giderek daha büyük bir itici güç olması beklenmektedir.
Bunun yanı sıra, perakende pazarında fırsatçı yatırımcıların artan satılık gayrimenkullere göstereceği ilginin ikincil şehirlerde bulunan alışveriş merkezleri dahil olmak üzere, önümüzdeki dönemlerde tekrar hareketlenmesi beklenmektedir.
Alışveriş merkezlerinin, değişen tüketici alışkanlıkları doğrultusunda mağaza ortamını her türlü sağlık ve güvenlik yönüyle gözden geçirebilen temassız noktalar sağlayarak teknolojiyi en verimli şekilde entegre edebilen ve tüketicinin ihtiyaçlarını anlamak adına analitik yöntemler ile verileri kullanan perakendeciler, ziyaretçi sayısının artışından yararlanması öngörülmektedir.
Turizm sektörü toparlanmayı bekliyor
KOVİD-19 pandemisinin turizm sektörü üzerinde yarattığı etki diğer birçok sektöre kıyasla daha fazla olmuştur. Geniş çaplı seyahat kısıtlamaları, önemli ölçüde doluluk oranlarında ve beraberinde de gelirlerde düşüşe sebep olmuştur. Türkiye, 2020 yılında otel dolulukları bir önceki yılın aynı periyoduna göre yüzde 55'lik bir azalışla yüzde 31 olarak kaydedilirken bu oran, İstanbul'da yüzde 30 olarak gerçekleşmiştir. Ortalama günlük satılan oda bedeli ise, 2020 yılında Türkiye'de ve İstanbul'da sırasıyla yüzde 70 ve yüzde 79 olarak gerçekleşmiştir.
KOVİD-19 pandemisi seyahat kısıtlandırmaları ve yolcular arasındaki talebin önemli ölçüde azalmasına bağlı olarak yolcu trafiği üzerinde belirgin bir şekilde etkilemiştir. 2020 yılında, Türkiye genelinde toplam yolcu sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 60 oranında önemli bir azalışla 82 milyona gerilemiştir.
Ocak - Kasım 2020 döneminde, Türkiye'ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı pandeminin etkilerinin bir yansıması olarak bie önceki yıla göre yüzde 71,95 oranında belirgin bir azalışla 12,03 milyon ile sınırlı kalmıştır. Bununla birlikte, aynı dönemde en çok ziyaretçi gönderen ülke sıralamasında yüzde 16,9'luk pay ile Rusya (406.245) birinci, yüzde 9,5'lik pay ile Bulgaristan (357.092) ikinci, yüzde 8,9'luk pay ile de Almanya (332.731) üçüncü sırada olup Almanya'yı sırasıyla Ukrayna ve Birleşik Krallık izlemektedir. İstanbul için ocak - Kasım 2020 döneminde en çok ziyaretçi gönderen ülke sıralamasında %8,3'lük pay ile Almanya (379.432) ile birinci, yüzde 8,1'lik pay ile Rusya (370.380) ikinci, yüzde 5,9'luk pay ile Birleşik Krallık (209.453) üçüncü sırada olup Birleşik Krallık'ı sırasıyla İran ve Fransa izlemektedir.
Konut satışları düşük faiz ile yükseldi
2020 yılında Türkiye konut satışları, pandemi krizine rağmen bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 11,2 artış göstererek 1,5 milyon olarak kaydedilmiştir. Bunun yanı sıra, ipotekli satışta önemli ölçüde bir yükselme gerçekleşirken, yılın ilk yarısında kamu bankalarının devreye aldığı düşük faizli kredi uygulaması sonrasında 2020’de bir önceki yıla göre yüzde 72,4’lük önemli bir oranda artış ile 573.337 olarak kaydedilmiştir.
Yabancılara satış ise bir önceki yıla kıyasla yüzde 10,3 oranında azalarak 40.812 olarak gerçekleşmiş olup, İstanbul, toplam konut satışlarında olduğu gibi ilk sırada yerini almıştır. Bununla birlikte, toplam ve ipotekli konut satışları, sırasıyla yüzde 58 ve yüzde 54 oranlarında yılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir.
Birinci el konut satışları bir önceki yıla göre yüzde 8,9 oranında düşüş göstermiş olup, ikinci el konut satışları ise yüzde 23’lük belirgin bir yükseliş gösterirken, her iki satış şekli de yılın ikinci yarısında artış kaydetmiştir.
Yapı izinlerinde Ocak – Eylül 2020 döneminde, yapı ruhsatlarının daire sayısı yaklaşık 357.807 olarak kaydedilirken, geçen yılın aynı periyoduna göre yaklaşık iki katı olarak belirgin bir artış görülmüştür. Yapı kullanma izninde ise, bir önceki yılın aynı dönemine göre daire sayısında yüzde 22,3 oranında azalma gerçekleşerek 423.733 olarak kaydedilmiştir. Toplam yüzölçümün, 72,5 milyon metrekare olan yapı ruhsatında ve 86,2 milyon metrekare olan yapı kullanma izin belgesinde, konut alanları sırasıyla yüzde 56,2 ve yüzde 56,7 olarak gerçekleşmiştir.
İstanbul'da A sınıfı ofis arzı 5.12 milyon metrekare!
Türkiye Gayrimenkul Pazarı Görünümü 2020 yıl sonu raporu!
Pandemide ofis ve AVM'lerde neler yaşandı?