Erbil'de ev fiyatları cep yakıyor!

Toyota Land Curiser"un 2008 modeline Monica diyen Kürtler, 2009 modeline ise sanatçı Wenevşa"nın ismini vermişler. Toyota Land Curiser"un 2008 modeline Monica diyen Kürtler, aynı aracın 2009 modelini ise çok sevdikleri sanatçı Wenevşa olarak değiştirmişler.

TÜRKİYE"DEN çOK UCUZ
Zenginleşme sokağa da yansımış. Bir sürü lüks araç ve jip göze çarpıyor. çünkü Türkiye"ye göre çok ucuz. Son model lüks bir Hummer jipin fiyatı sadece 39 bin dolar.

Yanı başımızda yükselen Kürt Dubai"sinin dizimizin ikinci bölümü bölgenin zenginlikleriyle ve Türk firmalarının diğer sektörlerdeki faaliyetleriyle devam ediyor. Bölgede zenginlik hayatın her alanında açık bir şekilde görülüyor. Neredeyse sanayi üretiminin bulunmadığı bölgede hayat pahalılığı da dikkat çekiyor. Ancak hükümet petrolden elde edilen geliri eşit ve adil şekilde dağıtmasa da, fakir ailelerin ihtiyaçlarını gideriyor.

TİCARİ HACİM 10 MİLYAR DOLARI GEçEBİLİR
Irak, Türkiye açısından beşinci büyük ihracat pazarı. Türkiye"den Irak"ın diğer bölgelerine sevk edilen mallar için Kürt bölgesi aynı zamanda güvenli bir geçiş noktası. Türkiye"nin Irak"a ihracatı da her geçen yıl artıyor. 2009"da 5 milyar 126 milyon dolar olan ihracat 2010 yılında 8 milyar doları geçti. Müteahhitlik hizmetleri bu rakama dahil değil. Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Mehmet Büyükekşi"nin tahmini, bir iki yılda Irak"a ihracatın 10 milyar dolara çıkacağı yönünde. çelebi"ye göre karşılıklı ticaretten en fazla kazanan ülke Türkiye. Zira bölge tüm ihtiyaçlarını Türkiye"den temin ediyor. Semir Muhammed Mustafa ise iki ülkenin karşılıklı olarak birbirinden istifade ettiğini belirtiyor. Muhammed Mustafa"ya göre 2010 yılı içinde gerçekleşen 8 milyar dolarlık ticari hacmin yarısından fazlası Kürt bölgesine yapıldı.

DEVLET İHTİYAç SAHİPLERİNE GIDA DAĞITIYOR
Bölgede aşırı bir fakirlik göze çarpmıyor. Tabii bunda devletin bugüne kadar elektrik ve suyu neredeyse bedava sağlamış olmasının yanı sıra, ihtiyaç sahibi ailelere her ay ücretsiz olarak bakliyat, un, şeker, çay, yağ gibi temel ihtiyaç maddeleri dağıtmasının da önemli rolü var. Devletin katkısı bununla da sınırlı değil. Bedava dağıtılan bir diğer ürün de akaryakıt. Herkes her ay 480 litre akaryakıt ya da karşılığı olan parayı devletten alıyor. Ortalama bir öğretmenin ve devlet memurunun maaşı 700-800 dolar. Karayollarında görevli üst düzey bir memurun ya da bir mühendisin maaşı ise 2000 doları bulabiliyor. Hal böyle olunca, Erbil"de okulda 300-350 dolara çaycılık, hademelik yapacak insan bulmak kolay olmuyor. Hamallık da dahil bu tip işleri genellikle Bangladeşli, Filipinliler ve Etiyopyalı işçiler yapıyor. Iraklı Kürtler için işsizlik oranı neredeyse sıfır.

CADDE VE SOKAKLAR LÜKS JİPLERLE DOLU
Bölgedeki zenginleşme sokağa da yansımış durumda. Bölge genelindeki yüzde 3"lük fakir kesim hariç her ailenin en az bir ya da iki arabası var. Cadde ve sokaklarda bir sürü lüks araç ve jip göze çarpıyor. Bu durumun bir nedeni de bu araçların Türkiye"ye göre çok ucuz olması. Örneğin son model lüks bir Hummer jipin fiyatı sadece 39 bin dolar. Cadillac, Hummer ve Chevrolet markalarının bayiliğini yürüten Irak"ın bu alandaki en büyük firması Mansur"un Erbil sorumlusu Yusuf Hamza, çok sayıda Hummer jip sattıklarını kaydediyor. Daha önce sadece Bağdat"ta faaliyet gösterirken, güvenlik ve istikrar ortamı nedeniyle kuzeyin hem Erbil hem de Süleymaniye kentlerinde şube açan firma, son beş yılda Kürt bölgesinde tamamına yakını lüks olmak üzere 12 bin 500 araç satmış. Fiyatların bu kadar dü-şük olmasının nedeni buranın adeta bir vergi cenneti olması. Sadece bazı alanlarda yüzde 2.5-3 civarında vergi alınıyor, kalan ürün ve hizmetlerde vergi sadece yüzde 1. Bu söz konusu vergilerde sadece gümrük kapılarında ülkeye girişi yapılan mallardan alınıyor.

CEP TELEFONLARI BİLE œÜNLܝ
Kürtler hem bu lüks araçlara hem de siyasi liderlerinin kullandığı cep telefonlarına isim takmışlar. Örneğin, bölgede en çok satılan Toyota"nın 2008 model Land Cruiser Prado jipi Monica diye anılıyor. Sebebi, Land Cruiser"ı rahat ve güzel bulmaları. şžimdi ise Monica değil Wenev şa, yani Land Cruiser"ın 2009 modeli moda. Wenevşa, Kürtlerin çok sevdiği ve güzel bulduğu Kürt bir sinema sanatçısı. Cep telefonuna gelince, Celal Talabani"nin kullandığı Nokia 6600 model telefona Mam Celal, Mesut Barzani"nin 7610"una Kakܪ (ağabey) Mesut, Ali Bapir"in kullandığı Nokia 1024 modeline ise Ali Bapir diyorlar.

ERBİL HAVAALANINI MAK-YOL YAPTI
En büyük pazar ise inşaat firmalarının. Mak-Yol ve Cengiz İnşaat ortaklığı ile yapılan Erbil havaalanı kısa süre önce tamamlandı. 4 bin 800 metre uzunluğundaki ve banketlerle 90 metre genişliğindeki pisti, 72 bin metre karelik terminal büyüklüğü yle Erbil"in yeni havaalanı özellikle pist boyutları bakımından dünyanın sayılı havaalanları arasında yerini aldı bile. Mak-Yol ayrıca 872 milyon dolarlık bir proje olan Erbil-Altınköprü yolunu Mart sonunda teslim edecek. Yüksel İnşaat"ın da bir süre önce şžaklava"dan Soran"a kadar 180 milyon dolarlık yol inşaatı işini aldığı belirtiliyor. Bugün Kürt bölgesinde iş yapan kayıtlı 30-35 müteaahittlik firması var. Bunlar da birkaçı hariç orta ve küçük ölçekli firmalar. Ama bundan böyle çok küçü k firmaların pazara girmesi zor görünüyor. œArtık cebinde 200 bin dolarla gelen adam burada iş yapamaz diyorlar Türk işadamları. Geçmişte bazı firmalarla ciddi sorunlar yaşadı klarını belirten Semir Muhammed Mustafa, şehirlerarası yollar, barajlar, içme suyu şebeke ihalesi gibi pek çok yüklü işi Türklere verdiklerini onların da işlerini büyük bir ciddiyetle yaptığını söyledi. Mustafa. œşžehirlerarası ve şehir içi toplum taşıma projelerini bir Türk firmasına verdik. Metro ve tren raylarını yapmak için de girişimlerimiz var. Bizi daha uzun süre bu firmalarla çalışmayı planlıyoruz diye konuştu.

EV FiYATLARI cep yakıyor

Son birkaç yılda bölgede ev ve arsa fiyatları da katlanarak arttı. Erbil"in Ankava ve Bahtiyar gibi lüks semtlerinde 2005"te 200 metrekarelik bir arsanın fiyatı 3 bin dolar civarındayken, şimdi aynı arsa 80-100 bin dolar. Erbil"in en büyük emlak bürolarından şžaklava Emlak"ın sahibi Halit Ahmet, emlak fiyatlarının beş yıl içinde 25 kat arttığını söylüyor. œEskiden Irak ve bölgedeki belirsizlik nedeniyle Dubai"ye yatırım yapan zengin Kürtler şimdi paralarını gayrimenkulde değerlendiriyor dedi Halit Ahmet. Erbil"de ev fiyatları da el yakıyor. Örneği Ankava ve Bahtiyar civarında yeni yapılan ve adına İngiliz köyü denilen bölgedeki bir evin fiyatı 400 bin dolar civarında. Nüfusu bir milyon 500 bin olan Erbil ve bir milyon 800 civarında insanın yaşadığı Süleymaniye"de ev kiraları da oldukça pahalı. şžehir merkezindeki 80 metre karelik vasat bir dairenin kirası 350 dolar, merkeze yakın yerlerde 100-120 metre kare daire ise 500 dolar. 200 metrekarelik bir daire oturmak isteyen kişi 1.000 ile 1.500 doları gözden çıkarmak zorunda.

AVM FURYASI

Erbil"in zenginliği Türk yatırımcıyı kendine çekmeye devam ediyor. Kuzey Irak"ta lüks alışveriş merkezleri patlaması yaşanıyor. Birbiri ardına AVM"ler açılı yor. Tabii ki bunda da Türk şirketlerinin etkisi büyük. Kısa bir süre önce Erbil"de arka arkaya iki büyük alış veriş merkezi açıldı. Önce Majidi Mall ardından da Family Mall isimli AVM"ler faaliyete geçti. Bu her iki alışveriş merkezindeki mağazaların yüzde 70"i Türk markalarından oluşuyor. Üstelik bunların güvenlik ve işletme işini yapan da bir Türk organizasyon firması. Alışveriş merkezindeki Atasay Kuyumculuk, Damat-Tween, Collezione, LC Waikiki, Vakko, İpekyolu, Sarar, İ nci, Koton, Rodi Jeans ve Kığılı gibi markalar, Iraklıların gözdeleri durumunda. Yeni açı lan Family Mall"da faaliyet gösteren bir Türk firmasının müdürü, œKozmetik çok ilgi görüyor. Araplar ve Türkmenler pazarlık yaparken Kürtler yapmıyor. Kürtlerde ciddi anlamda kontrolsüz bir para sirkülasyonu var şeklinde konuştu.

Kürtleri Türkler giydiriyor

İstisnasız her Iraklı Kürt, Türk mallarını kaliteli bulduğunu söylüyor. Yabancı ülkelerin mallarındansa Türk mallarını tercih ediyorlar. Zaten, b ölgede Türk ürünlerinin hakimiyeti söz konusu. Her market ve dükkanda Türk markaları satılıyor. Irak Bölgesel Hükümetin sınırları içindeki Kürtleri, Türkler giydiriyor dense yeridir. Bölgede Türk mobilyası da evlere çoktan beri girmiş durumda. İstikbal, Bellona, Doğtaş, Yağmur gibi markalar pazarda yerlerini almış. Boydak Holding"in İstikbal ve Bellona markalarıyla Irak"a geçen yılki ihracatı 9.5 milyon dolara yaklaşıyor ve bunun yarısından fazlası Kürt bölgesine. Doğtaş Mobilya da Erbil ve Süleymaniye"deki birer bayisi ile pazarda. Firman ın ihracat müdürü Mesut Yurdakul geçen yıl Irak"ta krizi hiç hissetmediklerini, hatta 2009"da satışlarını ikiye katladıklarını belirtiyor.

İĞNEDEN İPLİĞE HER şžEY TÜRKİYE"DEN

çok zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarının üzerinde oturan bölgede çimento ve mermer haricinde sanayi üretimi yok gibi. Süleymaniye"de yeni bir çimento fabrikası daha açılmış olsa da, ihtiyaç o kadar fazla ki, İran ve Türkiye"den gelen çimentonun haddi hesabı yok. Sonuç: Nüfusu 5 milyon civarında olan bölge iğneden ipliğe neredeyse tüm ihtiyacını yurt dışından temin ediyor. Burada Türkiye"den gelip bahçe ve çevre düzenlemesi işiyle uğraşan insanları da, bisküvi, deterjan satmak için pazar araştırması yapmaya gelmiş olanları da sıklıkla görmek mümkün. çelebi, bir Türk ve bir Irak firması, Sanayi ve Ticaret Bakanlığına gelip bölgedeki kentlerin çöpünü toplamaya talip olduğunu söylüyor.
Türkiye/OSMAN SAĞIRLI - ADEM DEMİR