Gayrimenkul ve inşaat 65 milyar liraya indi

2009'un ilk üç çeyreğinde yüzde 19.5'lik küçülme yaşayan sektör yaklaşık 65 milyar liralık bir cari büyüklükte kalacak. 2012'ye kadar da ciddi bir canlılık beklenmiyor.

TÜRKİYE ekonomisinin lokomotifi inşaat ve gayrimenkul sektörü, 2008'in ilk çeyreğinden itibaren aralıksız küçüldü. Küresel ekonomik krizden en negatif etkilenen sektörlerden biri olan ve yılın ilk 3 çeyreğinde ortalama yüzde 19.5 küçülen sektörün, 2009'u yüzde 18-20'lik bir küçülmeyle tamamlaması bekleniyor. 2009'u arz ve talepte daralarak geçiren inşaat ve gayrimenkul sektörü için 2010 ‘toparlanma yılı' olacak ancak 2012'ye kadar ciddi bir canlanma beklenmiyor. Hükümetin KDV ve harç indirimleri, yılın ikinci çeyreğinde sektöre moral olurken, bankaların mortgage faizlerini 10 yıl vadede aylık yüzde 1'in altına çekmesi piyasaya nefes aldırdı. Yılın ilk üç çeyreğinde 55.8 milyar liralık hacme ulaşan sektörün yılı 65 milyar lirayla kapatması bekleniyor.

2006'dan beri sıkıntılı

2006 yılının dördüncü çeyreğinden, 2007'nin dördüncü çeyreğine kadar ivme kaybedenve son olarak 2007 yılının son çeyreğinde yüzde 0.3 büyüme gösteren gayrimenkul sektörü, 2008'in ilk çeyreğinden itibaren küçülmeye başladı. Küresel krizin etkileriyle birlikte Türkiye ekonomisi 2008'in son çeyreğinden itibaren küçülürken, inşaat sektörü adeta çöktü. 2009'un ilk çeyreğinde yüzde 18.9 küçülen sektör, ikinci çeyrekte yüzde 21.4'lük çöküş yaşadı. Üçüncü çeyrekte ise ekonomideki daralma yüzde 3.3'e gerilerken gayrimenkul ve inşaattaki daralma 18.1 oldu.

Yatırımlar hız kesti

İnşaat ve gayrimenkulde 2009 yılı içerisinde kamu ve özel sektörün gerçekleştirdiği toplam inşaat harcamaları ve yabancı sermaye yatırımlarında da büyük düşüşler meydana geldi. Kamu ve özel sektör 2008 yılı içerisinde toplam 90.3 milyar TL harcama yaparken, harcamalar bu yılın ilk çeyreğinde 19.1 milyar TL, ikinci çeyreğinde 19.3 milyar TL'ye geriledi. Üçüncü çeyrekte ise harcamalar 17.3 milyar TL oldu. İlk 9 ayda yapılan toplam 55.8 milyar TL harcamanın 22.3 milyar TL'sini kamu, 33.5 milyar TL'sini de özel sektör gerçekleştirdi.

Teşvik olumlu etkiledi

Hükümetin 150 metrekare ve üzeri konutlarda KDV'yi yüzde 18'den 8'e çekmesi, alıcı ve satıcı için yüzde 1.5'erden toplam yüzde 3 olan tapu harcını yüzde 1'e indirmesi; teslim aşamasındaki birinci el konutlar ve ikinci elde satışlara hareket getirdi. Merkez Bankası'nın faiz indirim sürecine bağlı olarak, bankaların konut ve mortgage kredilerinde faiz oranlarının aylık yüzde 1 ve altına çekmeleri ile de talepte yüzde 20'ye varan artışlar yaşandı. Bu dönemde kullandırılan konut kredileri 96 bin 808 adetle, 6 milyar TL'ye ulaştı.

KDV indirimi bitince sert fren

TÜİK konut satış istatistiklerine göre tapuda el değiştiren konut sayısı 2009'un ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 17.67 artarak 108 bin 861 düzeyine ulaştı. Artış 2009'un ikinci çeyreğinde ilk çeyreğe göre yüzde 78.89 oldu ve 194 bin 743'e çıktı. Bu artış kağıt üzerinde oldu, çünkü 5-6 yıl önce teslim edilmesine rağmen devri yapılmayan konutlar, harç indirimiyle işlemlerini tamamladı. Ancak üçüncü çeyrekte KDV ve harç indirimleri son buldu ve konut satışları önceki çeyreğe göre yüzde 42.53 düştü ve 111 bin 913'e geriledi. 2009'un ilk 9 ayında ise toplam 415 bin 517 konut el değiştirdi.

Yatırıma hız verilecek

İNŞAAT Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Başkanı Orhan Turan, 2009'da gerek konut projelerinde gerekse de ticari gayrimenkul, yani fabrika, alışveriş merkezi, plaza benzeri yatırımlarda bir yavaşlama gözlendiğini belirterek şu değerlendirmelerde bulundu: “İnşaat malzemesi üreticileri, özellikle komşu ülkelere, Kuzey Afrika'ya, kimi Körfez ülkelerine, Irak, Suriye gibi önemli pazarlara ihracatı hızlandırdı. 2010 yılı, 2011 yılına hazırlık amacıyla, inşaat malzemesi üreticileri açısından yatırımlara hız verilmesinin hedeflendiği bir yıl olacak. 2010 yılı için ekonomide yüzde 3.5 büyüme hedefine inşaat sektörü de büyük katkı yapar.

2010'da büyüme bekliyoruz

GYODER Başkanı Turgay Tanes, sektörün Gayri Safi Milli Hasıla'ya katkıda ilk sıralarda yer aldığını ifade ederek, 2010 beklentileri hakkında şöyle konuştu: “Arzda nispi bir yükseliş, stoklarda bir miktar azalış ve fiyatlarda hareketlenme bekliyoruz. Faizlerin düşmesi ve fiyatların bir miktar canlanması ile 2010'da toparlanma başlayacak. 2010'da yeni bir orta vadeli döneme gireceğiz. Bu dönem sınırlı büyüme olacak. Türkiye ekonomisi yüzde 4 büyürse, sektörde yüzde 5-6 büyüme bekliyoruz. 2002-2008 dönemine göre düşük büyüme olacak. Gerçek dengeler 2012'de kurulacak.”

Rakamlarla inşaat ve gayrimenkul sektörü

Gayrimenkul sektörü başta inşaat ve turizm olmak üzere 250 alt sektörde 1.3 milyon kişiye istihdam sağlıyor.
2009 yılında 61 bin 545 bina yapılırken, bu 322 bin 734 adet daireye denk geliyor.
2009'un ilk 9 ayında 2008'in aynı dönemine göre yüzde 17 düşüşle 323 bin adete gerileyen yapı ruhsatlarının yılı yüzde 15 düşüşle yaklaşık 420 bin adette kapatması bekleniyor.
2009'un ilk 9 ayında, 2008 aynı döneme göre yüzde 24 artışla 416 bin konut satışı gerçekleşti.
Konut kredileri, 2009'un başında 37 milyar TL'den kasım sonu itibariyle 41 milyar TL'ye yükseldi.
Yabancıların gayrimenkul net alımları 2008'de 2.9 milyar dolar olurken, 2009'un ilk 9 ayında, 2008 aynı dönemine göre yüzde 43 düşüşle 1.3 milyar dolar oldu.
Türkiye'nin yılda 650-700 bin adet konut ihtiyacı bulunuyor.
2009'da konut arzında yüzde 15-20 düşüş olurken 2010'da mevcut arz fazlası eritilene kadar, arzda yüzde 5-10 artış bekleniyor.
2009'da açılan 19 yeni AVM ile birlikte 2009'un son çeyreğinde yaklaşık 1000 kişiye düşen kiralanabilir alan 70 metrekareye ulaştı.
Meltem Kara/Hürriyet