Gebze'de istihdam, kriz öncesinin de üstüne çıktı

Birçok fabrika vardiya düşürmüş, kapananlar olmuş ve 13 bin olan işçi sayısı 5 bin azalmıştı. Bugün ise her şey yavaş yavaş normale dönüyor. Hatta bugün 14 bini bulan işçi sayısı, doğalgaz ve elektrik gibi bazı önemli göstergelerde kriz öncesinin de üstüne çıkılmış bulunuyor.

Türkiye'nin kişi başına düşen üretim miktarının en yüksek olduğu İstanbul ve Kocaeli bölgeleri, birçok sanayi kuruluşuna da ev sahipliği yapıyor. Fakat Kocaeli'nin, daha çok İstanbul ile ilişkili Gebze ilçesinin ayrı bir ekonomik gücü var.

Arcelor Mittal'den P&G'ye ve Ülker'e kadar sektörünün öncü şirketlerine ev sahipliği yapan Gebze Organize Sanayi Bölgesi (GOSB), yıllık 1.2 milyar dolarlık ihracatı ile Türkiye'nin birçok ilini geride bırakan Türkiye sanayisinin önemli bölgelerinden biri. Krizin etkilerinin hissedildiği 2009 yılında ihracatı 1 milyar dolar sınırlarında kalan bölgede 2010 yılı ihracat hedefi ise kriz öncesi rakam olan 1.2 milyar doları aşmak.

Daha çok küresel krizden en çok etkilenen otomotiv sektörüne yönelik üretim yapan şirketleri bünyesinde barındıran bölgede, krizin etkisiyle vardiyalar üçte bir oranına indirilmiş ve 5 bin kişi işten çıkarılmak zorunda kalmıştı.

İşten çıkarmalar son buldu
Krizin etkilerinin geçmesiyle birlikte toparlanma sürecine giren, işten çıkan 5 bin işçinin geri çağrılmaya başlandığı bölgede, kriz öncesi 13 bin olan istihdam rakamı bugün 14 bine ulaşmış durumda. Bu da bölgede yaşanan toparlanmanın en iyi göstergelerinden biri. Gebze Organize Sanayi Bölgesi Bölge Müdürü Ali Haydar Bulut, krizle birlikte bölgede gündeme gelen işten çıkarmaların son birkaç aydır son bulduğunu ve yerini işe alımlara bıraktığını söylüyor.

Türkiye sanayisinde önemli bir yere sahip olan GOSB'da göstergelerin olumluya döndüğüne dikkat çeken Bulut, "Kriz öncesinde bölgemizde yer alan şirketlerin toplam çalışan sayısı yaklaşık 13 bin idi. Kriz döneminde gündeme gelen işten çıkarmalar ya da ücretsiz izinlerle bu rakam azalmıştı. Ancak şu anda 14 bini aştı ve kriz öncesi dönemin de üzerinde bir seviyeye ulaşıldı" diyor.

Öte yandan kriz döneminde azalan araç giriş-çıkış sayılarının da Ocak 2010 itibariyle normale döndüğünü belirten Bulut, üretimin yavaşlaması ile birlikte yüzde 20 dolayında azalma kaydedilen elektrik ve doğalgaz tüketimlerinde de artış gözlendiğini söylüyor.

Yabancı ilgisi büyük
Bulut, "Kriz sürecinde gerek elektrik, doğalgaz gibi temel maliyet kalemlerinde yaptığı indirimler gerekse uluslararası iş heyetlerini bölgeye çekerek ortaya koyduğu pazar teşvikleri ile GOSB, katılımcısını desteklemeyi sürdürdü. Bu desteklerin de katkısıyla GOSB sanayicisi krize karşı daha kolay karşı koyabildi" diyor.

Avrupai tarzda devasa fabrikaların bulunduğu GOSB bu yapısı ile Türkiye'nin en modern OSB'lerinden biri durumunda. Kurulduğu 402 hektar alanda 200 parselde, orta ve büyük ölçekli 116 işletmenin üretim yaptığı bölgedeki işletmelerden 36'sını Almanya, ABD, Fransa ve Japonya gibi ülkelerden gelen yabancı sermayeli kuruluşlar oluşturuyor.

2007 yılında 1.5 milyar dolarlık yatırım alan. yıllık 1.2 milyar dolarlık ihracat yapan GOSB'da doğalgaz tüketimi tablodan da görebileceğiniz gibi kriz ile birlikte büvük bir düşüş içine girdi. 2007 vıknın kasım avında doğalgaz tüketimi 2.9 milvon metreküp iken krizin eüusiy-le 2008'in aynı döneminde 2.1 milyon metreküpe kadar geriledi. Tabloda görülen bugünkü rakamlar, istihdamda olduğu gibi kriz öncesinin bile üzerine çıkıldığını gösteriyor. Benzer bir süreç elektrik tüketimi için de söylenebilir.

Yıkıcı etki
Kriz döneminde GOSB'deki P&G, Ülker gibi gıda ve temizlik şirketleri zarar görmezken özellikle otomotiv ve buna bağlı olan çelik, sınai gazlar ile kimya sektöründe faaliyet gösteren şirketler için kriz yıkıcı hale gelmişti. GOSB'da faaliyet gösteren 116 şirketten 50'sinin üzerindeki şirket, krizden yoğun bir biçimde etkilenmişti. Hatta, Türkiye'den çıkma kararı  alan Philips ile Bilecik Bozöyük'e taşman Eczacıbaşı'nm fabrikaları  kapanmıştı.

Ayrıca bölgede faaliyet gösteren otomotive bağlı sektörler, üretimlerini üç vardiyadan tek vardiyalara kadar indirmişlerdi. Karma bir bölge olan GOSB'da klima sektöründe faaliyet gösteren şirketler ise krizin yoğun etki gösterdiği 2008 yılı Ekim-Mayıs dönemlerini zaten durgun geçirdikleri için krizden yara almamışlardı.

Kapanan ve üretimini azaltan fabrikalarda resmi bildirim yapılmamakla birlikte yaklaşık 5 bin kişinin işsiz kaldığı, bölgede birçok şirketin de kriz döneminde yaşadıkları sıkıntılar nedeniyle sendikalarla görüşmeler yaptıkları açıklanmıştı.

Avrupa'nın en iyi OSB'lerinden biri olan ve akıllı OSB olarak da nitelendirilen GOSB'da boş parsel kalmadığı da belirtiliyor.

Enerji indirimi yapıldı
2001 krizinden çok hasar almadan kurtulan GOSB yönetimi, küresel kriz sürecini de mümkün olan en az hasarla atlatmak için çalışmalar yapmış; bu doğrultuda, bölgede faaliyet gösteren sanayicilere elektrik fiyatlarında yüzde 7-11 arasında, su fiyatlarında ise yüzde 11 oranında indirim yapmıştı. Bu uygulama ile Türkiye'de en ucuz elektriğin GOSB tarafından sağlandığı belirtilmişti.

Elektrikte gündüz birim fiyatı 0.181008'den 0.0.169184 kwh/YTL'ye, puant'ta 0.295231'den 0.282708 kwh/YTL'ye, gecede ise 0.098864'den 0.087543 kwh/YTL'ye indirilmişti. 2008 yılı Ekim ayı itibariyle su birim fiyatı metreküpte 3.35 YTL'den 2.98 YTL'ye indirilirken, metrekare başına 2 YTL olan aidatlar önce 1 YTL'ye indirilmiş daha sonra da tamamen kaldırılmıştı. Elektrik ücretlerinin düşürülmesine rağmen kriz nedeniyle birçok üreticinin elektrik faturalarını ödeyemez hale geldikleri açıklanmıştı.

"Teşviklerle destek olduk"
Kriz sürecinde gerek elektrik, doğalgaz gibi temel maliyet kalemlerinde yaptığımız indirimler, gerekse uluslararası iş heyetlerini bölgeye çekerek ortaya koyduğumuz pazar teşvikleri ile GOSB katılımcılarını destekledik.

Bu desteklerin de katkısıyla GOSB sanayicisi krize karşı daha kolay karşı koyabildi. Kriz nedeniyle bölgede gündeme gelen işten çıkarmalar son birkaç aydır son buldu ve yerini işe alımlara bıraktı. Türkiye sanayisinde önemli bir yere sahip olan GOSB'da göstergeler olumluya döndü. Kriz öncesinde bölgemizdeki 13 bin istihdam sayısı, 14 bine çıktı."
Levent Gökmen / Ekonomist