Geçen yıl arsa ve arazi satanlar vergisini ödeme durumunda kalabilir!

IV. Değer artış kazançları

2011 yılında elde edilen gelirlerin beyanı ile ilgili olarak hazırladığımız yazı dizisinin bugünkü konusu; değer artış kazançları. Değer artış kazançlarının neler olduğu Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 80'inci maddesinde sayılmıştır. Bu yazımızda; bu kazançlar içersinde siz okuyucularımızın karşılaşması daha muhtemel olan hisse senetleri, ortaklık payı, devlet tahvili, hazine bonosu, Eurobond ve gayrimenkul satışları nedeniyle ortaya çıkabilecek gelirlerin beyanı üzerinde durulacaktır.

1.Hisse senedi satış kazançları

Okuyucularımız hatırlayacaktır, bir önceki yazımızda hisse senetlerinden elde edilen kar paylarının vergilendirilmesi ve beyanı üzerinde durmuştuk. Burada anlatılacak olan hisse senetlerinin alım-satımı nedeniyle elde edilen gelirlerin vergilendirilmesiyle ilgili olacaktır.
2011 yılında hisse senetlerinin alım-satımından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi hisse senedinin ait olduğu şirketin durumu (Yerli-yabancı, İMKB'de işlem gören - görmeyen) ve hisse senedinin ne zaman satın alındığı gibi faktörlere göre farklılıklar göstermektedir. Konuyu basit tutma çabasıyla açıklamamızı da bu başlıklar altında yapmayı uygun gördük:

- İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda (İMKB) işlem gören hisse senetleri
Eğer İMKB'de işlem gören tam mükellef kurumlara ait hisse senedi satışları nedeniyle bir gelir elde etmiş ve bu hisseleri 1.1.2006 tarihinden sonra satın almış iseniz; bu gelir stopaj suretiyle vergiye tabi olduğundan ya da 1 yıldan fazla elde tutulduğu için istisna uygulanacağından gelir tutarı ne olursa olsun bu gelirler için yıllık beyanname vermeniz ya da başka gelirler nedeniyle beyanname veriyorsanız bu gelirleri beyannamenize dahil etmeniz gerekmiyor. (GVK Geçici Madde 67)

- İMKB'de işlem görmeyen Türkiye'de yerleşik (tam mükellef) kurumlara ait hisse senetleri
Örneğin; İMKB'de işlem görmeyen aile şirketi niteliğindeki bir AŞ'nin hisse senedine sahipseniz ve bu hisse senedini 2011 yılında satarak kazanç elde etmişseniz beyanname verip vermemeniz bu hisseye kaç yıldır sahip olduğunuza bağlı olacaktır. Eğer bu hisseyi 2 yıldan fazla elde tutmuşsanız elde edilen kazanç vergiye tabi olmayacaktır. (GVK Mük. Md. 80) Elde tutma süreniz 2 yıl ya da daha az ise bu durumda elde ettiğiniz gelir, vergiye tabi olacak ve bu gelir için beyanname vermeniz gerekecektir. Kazanç basit olarak hisse senedinin maliyeti ile satış fiyatı arasındaki farktır.
Yukarıdaki açıklamalar hisse senedinizin 1.1.2006'dan sonra satın alındığı durumlar için geçerli bulunmaktadır. Eğer 2011 yılında sattığınız hisse senedinizi 1.1.2006 tarihinden önce satın almışsanız, 31.12.2005'te geçerli olan hükümlere göre vergilendirme durumu belirlenecektir. Bu tarihte geçerli olan kurala göre; 1 yıldan fazla elde tutulan hisse senetlerinin satışından elde edilen gelir vergiye tabi değildir. Dolayısıyla bu gelirler için beyanname verilmeyecektir.

-Yabancı şirketlere ait hisse senetleri
Elde tutma süresine bağlı olmaksızın elde ettiğiniz kazancın vergilendirilmesi ve beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak sattığınız yabancı hisse senedi 1.1.2006 tarihinden önce satın almış olduğunuz bir hisse senediyse bu durumda gelirinizin 19.000 TL'ye kadar olan kısmı vergiden istisna edilmiştir ve bu rakamı geçmiyorsa beyan etmeniz gerekmemektedir. Aşıyorsa aşan kısmı için beyanname vermeniz gerekir.

- İvazsız (bedelsiz) olarak elde edilen hisse senetleri
Gerek 1.1.2006 tarihinden önce gerekse de bu tarihten sonra sahip olunsun, ivazsız olarak örneğin; miras yoluyla elde edilen hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar gelir vergisine tabi değildir ve beyanname verilmesi gerekmemektedir.

2- Devlet tahvili, Hazine bonosu alım-satım kazançları
 

Bu kıymetlerin 2011 yılında satışı nedeniyle bir gelir elde edilmesi durumunda vergi uygulamaları bunların 1.1.2006 tarihinden önce mi, sonra mı ihraç edildiğine bağlı olarak değişmektedir.
- 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilenler
1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen devlet tahvili, hazine bonolarının vergilendirilmesi GVK'nın geçici 67'nci maddesi kapsamına alınmış olup bu kağıtların satışından elde edilen gelirler stopaj suretiyle vergilendirildiklerinden ayrıca beyan edilmesi gerekmemektedir. Ancak istenirse bunların GVK geçici 67'nci madde kapsamında gönüllü olarak beyanı mümkün bulunmaktadır.
- 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilenler
Satışını yapıp gelir elde ettiğiniz kağıtlar 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilen kağıtlardan ise bunların vergilendirilmesinde 31.12.2005 tarihindeki geçerli olan kurallar uygulanacaktır. Buna göre kağıtların maliyeti TÜFE'ye göre endekslenerek yeniden belirlenecek, bu belirlemeye göre bulunacak gelirin 19.000 TL'si vergiden istisna tutulacak geçen kısım beyan edilecektir.

3- Eurobond satış kazançları

Eurobondlar Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerdir. Bunların vergilendirilmesi yukarıda anlatılan devlet tahvili, Hazine bonolarının vergilendirilmesinde olduğu gibi ihraç tarihlerine bağlı olarak farklılık göstermektedir:

1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilenler

1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen eurobondların vergilendirilmesi GVK mük. mad. 80'e göre yapılacaktır. Buna göre hesaplanan alım-satım kazancının beyanı gerekecektir. Bir istisna uygulaması söz konusu değildir. Kazanç hesaplanırken ÜFE oranının %10'u geçmesi şartıyla maliyet bedelinin endekslemeye tabi tutulması mümkündür.

1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilenler

2011'de sattığınız eurobondlar 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş bir menkul kıymetse, %10 şartına bağlı kalmaksızın yapacağınız endeksleme sonucu bulacağınız maliyet ile satış bedeli arasındaki fark olan satış kazancınıza 19.000 TL'lik istisnayı uygulayacaksınız, aşan kısmı beyan edeceksiniz.
Eourobonlar yabancı para cinsinden çıkarıldığından vergiye tabi kazanç bulunurken bunlar alım ve satım tarihlerindeki işlem ya da döviz alış kurları üzerinden TL'ye çevrilmesi gerekmektedir. Maliyet endekslemesi de bu TL tutarları üzerinden yapılacaktır.

4-Limited şirket ortaklık payının satışı
 

Ortaklık payının ya da hissesinin satışından elde edilen kazançlar da GVK'ya göre değer artış kazancı sayılmaktadır. Bu paylar hisse senedine bağlanmamış ortaklıklardaki payları ifade etmektedir. Buna en yaygın örnek limited şirket payının satışı gösterilebilir. Bu satışlardan elde edilen kazançların vergilemesi GVK mük. mad. 80'e göre yapılmaktadır. Buna göre; ÜFE'nin %10'u geçmesi şartıyla endekslemeye tabi tutulabilecek maliyet bedeline göre bulunacak satış kazancının 2011 yılı için 8.000 TL'yi geçmesi durumunda geçen kısmın beyan edilmesi gerekmektedir.

5- Gayrimenkul satış kazancı

Arazi, arsa ya da binanızı 2011 yılında satmışsanız, alış-satış arasındaki karınız üzerinden vergi ödemek durumunda kalabilirsiniz. Kuralımız şöyle; eğer 2011'de satmış olduğunuz gayrimenkulünüzü 1.1.2007 tarihinden önce satın almış iseniz 4 yıl, bu tarihten sonra satın almış iseniz 5 yıl, elde tutmuşsanız, elde ettiğiniz gelire bakılmaksızın vergi ödemeniz ve beyanname vermeniz gerekmiyor. (GVK Mük. mad. 80/6) Bu şartlara uymuyorsanız, yani; 4 ve 5 yıllık süreler dolmadan satış yapmışsanız bu durumda elde ettiğiniz kazancın vergilendirilmesi gerekir. Vergiye tabi kazanç bulunurken ÜFE'nin %10'dan fazla olması şartıyla maliyet bedelinin endekslenmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca hesaplanacak gelirin 2011 yılı için 8.000 TL'si vergiden istisna tutulacak, aşan kısım beyan edilecektir.
Hisse senetlerinde olduğu gibi ivazsız olarak edinilen gayrimenkullerin satışı durumunda elde edilen gelir, elde tutma süresine bakılmaksızın vergilendirilmeyecektir. Örneğin; miras yoluyla elde edilen gayrimenkul ne zaman satılırsa satılsın gelir vergisi ödenmesi söz konusu olmayacaktır.

6- Değer artış kazancına konu satışlardan zarar doğması durumu

GVK'nın temel prensibi bir takvim yılı içerisinde çeşitli kaynaklardan elde edilen kazançların toplanarak bir beyanname ile beyan edilmesidir. GVK md. 88'e göre bu kaynaklarının bazılarından zarar oluşması durumunda bu zararın diğer kaynak lardan gelen gelirlerden indirilmesi mümkündür. Ancak anılan maddedeki parantez içi hükme göre bu prensibin bir istisnası vardır. Bu istisna değer artış kazançlarında oluşan zararın diğer gelirlerden, örneğin serbest meslek kazancından ya da kira gelirlerinden, indirilememesidir. Bununla birlikte oluşan zararın değer artış kazançlarından aynı gruba dahil başka bir işlemden oluşan gelirden indirilmesi mümkündür. Örneğin; 2011 yılında satılan iki gayrimenkulün birinden zarar, diğerinden kazanç elde edilmiş ise zarar bu kazançtan indirilebilir.
Bu yazımızda detaya girmeden önemli gördüğümüz bazı değer artış kazançlarının vergilendirilmesi ve bayanı üzerinde sizleri bilgilendirmeye çalıştık. Ancak hatırlatmak gerekir ki; bu kısa özet sizin özel durumunuza tam cevap vermeyebilir. Özellikle birden fazla kaynaktan elde edilen gelirin beyanının söz konusu olması durumunda konu daha karmaşık bir hal alabilir. Bu durumda Gelir İdaresi'nin mükellef hizmet birimlerinden ya da vergi danışmanlarınızdan detay bilgi talep etmenizi öneririz.

Bilgütay YAŞAR/Dünya