Hacizde tertip nedir?

Hacizde tertip nedir?

İcra ve iflas kanunu esaslarıne göre haciz işlemi sıraya göre yapılıyor. Önce çekişmesiz mallar haczediliyor. Bunlardan da taşınır ve 3. kişilerdeki alacaklar taşınmazlardan önce haczediliyor.

Çekişmesiz taşınır ve 3. kişilerdeki alacaklardan sonra çekişmesiz taşınmazların haczine geçiliyor. Borçlunun bilinen çekişmesiz malları alacağı karşılamaya yetmezse,o zaman çekişmeli malların haczine geçilir. Çekişmeli mallar için de yukarıdaki sıraya uyuluyor.

Haciz Yapılırken İzlenecek Sıra..

1. Genel Olarak

Öncelikle çekişmesiz mallar daha sonra çekişmeli mallar haczedilir. Çekişmesiz mal yoksa o zaman doğrudan çekişmesiz mal haczedilecektir . Çekişmeli mallar borçlu tarafından başkasının olduğu bildirilen mallar m 96 üçüncü kişiler tarafından ihtiyaten haczedilen m.257 yahut istihkak iddia edilen m 96 mallar ihtilaflı mallar olup bunun harici üzerinde başkasının hak iddia etmediği mallar çekişmesiz mallardır. PEKCANITEZ/ATALAY/ÖZEKES'e göre olayın özelliğine göre, taşınmaz malın haczi, taşınır malın haczinden, borçluya daha az zarar verici nitelikte ise, taşınmaz mal da öncelikle haczedilebilir. İİK m.83/a hükmüne göre, tamamen (m.82) ve kısmen (m.83) haczi caiz olmayan mal ve hakların haczolunabileceğine dair önceden yapılan anlaşmalar muteber değildir. Fakat haciz esnasında veya sonrasında şikayet yapılmayarak veya zımni olarak kabul ile sürenin geçirilmesi halinde yapılan haciz geçerli olmalıdır.

2. Çekişmesiz Malların Haczi

a) Genel Olarak: Çekişmesiz mallar üzerinde başkasın herhangi bir ayni veya şahsi hak iddia etmediği mallar olduğuna göre bunlar arasında en az masrafla haczin gerçekleşeceği , muhafazası ve satılması kolay olan ve borçlu için haczi halinde eksikliği en az hissedilecek mal hacizde en başa yazılmak sureti ile haczedilecektir. Para ,altın , gümüş, borçlunun üçüncü kişilerdeki alacakları, ve diğer menkulleri daha sonra taşınmazlarının haczi sırası ile borca yetecek şekilde haczedilir. Hacizde malların kıymet taktiri karşısına yazılarak haciz tutanağında alacak ve ferileri kadar haciz yapılır.

b) Çekişmesiz Malların Haczinde İzlenecek Sıra 

ba) Taşınır Malların Haczinde Sıra 

Taşınır mallarda icra müdürü borçlu için en az gerekli ve eksikliği hissedilmeyecek malları ayrıca paraya çevrilmesi kolay ve bozulmama vs gibi durumları da gözetmek durumundadır.Yukarda da belirtildiği üzere nakit para var iken borçlunu diğer taşınmazlarını haczetmek doğru olmayacaktır.

bb)Taşınmazların haczinde sıra

-Müstakilen borçlu adına kayıtlı gayrimenkuller 

Müstakilen malik olunan malın sahibi tektir bu manada haciz sonucu sadece borçlu ile alacaklı arasında münasebet kurulur.

-Borçlunun müsterek mülkiyet hükümlerine göre malik olduğu gayrimenkulle

Müşterek mülkiyet halinde kişilerin taşınmaz üzerindeki pay oranı belirli olduğu için diğer kişilerin haciz sebebi ile zarar görme ihtimali az olduğu gibi payın satışı kolay olacaktır.

-Borçlunun iştirak halinde mülkiyet hükümlerine göre malik olduğu gayrimenkuller

İştirak halinde mülkiyette ise ilk iki sıradaki gayrimenkulden farklı olarak kişinin payı tüm mal üzerinde olup tam bir payı belli olmaması sebebi ile en son sırada haczi daha makul ve mantıklıdır.

3. Çekişmeli Malların Haczi 

a) Genel Olarak :

İİK. 85. madde daha önce de belirtildiği üzere hacizde sıra konusunda çok açıklayıcı bir hüküm kurmamıştır. Fakat çekişmeli hakların çekişmesiz haklardan sonra haczedileceğini belirtmiştir. Çekişmeli haklar üzerinde istihkak iddia edilen veya rehin kurulmuş haklar ihtiyati tedbir konmuş haklar da olabilir.Bunlar üzerinde nasıl bir sıra izleneceğini açıklamamakla beraber alacaklının ve üçüncü kişilerin durumlarını da değerlendirerek maddenin anlamını çıkartabiliriz.

Kanun aslında bu konudaki sıkıntıları görerek biraz daha açıklayıcı yazılabilir.Ülkemiz de Kanunu uygulayan insanların özelliklede icra dairelerindeki memurların hukukçu olmaması karşısında uygulaması sık olan kanun maddelerinin anlaşılır ve kişilere taktir yetkisi vermesi de bu manada sıkıntı verecek türdendir.Kanunun yapılan işlemlere karşı şikayet itiraz gibi yolları açık bırakması hak ve menfaat dengesinin sağlanmasında bir yol olsa da hem mahkemelerin iş yükünü artırıcı hem de alacaklının hakların alırken sıkıntı ile karşılaşmasına borçlunun ise hukuka aykırı haciz ile mağdur olmasına sebep olacaktır.

b) Çekişmeli Malların Haczinde Sıra

Çekişmeli mal,üzerinde üçüncü kişilerce istihkak iddia edilen maldır. Fakat ihtiyati tedbir konulan mallar ve daha önceden haczedilen malları da bu kapsamda anlamak gereklidir. Bu mallardan ihtiyati hacizli malın , istihkak iddia edilen maldan önce haczedilmesi gereklidir.Gerçi ihtiyati haciz konulan malda sadece kişinin yapmış olduğu masraflar manasında bir öncelik hakkı vardır. Onun harici diğer alacaklılara göre bir alacak hakkı yoktur. Başka alacaklılarda aynı mal üzerinde ihtiyati haciz koyabilirler İhtiyati hacze işlerlik kazandırmak için borçlunun başka malı olması halinde diğer alacaklıların başka mallara haciz koydurması daha yerinde olur.İstihkak iddiasında malın aynı ile ilgili bir çekişme mevcuttur. Oysa ihtiyati hacizli malda böyle bir durum yoktur.Bu malın aynı ile ilgili olmayan bir çekişmeden dolayı da konabilir. Mesela bir borcu dolayısı ile kişinin mal kaçırmasını önlemek amaçlı böyle bir tedbir konulabilir. Yani ihtiyati hacizde malın aynı çekişmeli değildir. İhtiyati haczi burada işlenmesinin amacı kanunda istihkak ve rehin hakkı ve koruma sağlayan hakların gibi şeklinde belirtilerek sınırlı bir şekilde sayılmadığını da belirtmekte yarar vardır.Bu tür mal ve haklar en son sırada haczedileceğini belirtilmiştir.

İstihkak iddia edilen bir mal ve üzerinde rehin kurulan bir malın olması durumunda hangisinin öncelikle haczedilmesi gerektiği konusuna gelince istihkak iddia edilen mal üzerinde kimin malı olduğu konusunda bir çekişme oldu gibi aynı zamanda bu iddianın ispatlanması durumunda icra takibindeki alacaklı alacağını alamama gibi bir ihtimalle karşılaşacaktır. Bu manada zaten istihkak çekişmeli haklar arasında birinci sıradadır. Bu sebeple de rehinden ve ihtiyati haciz konulmuş mallardan sonra haczedilmelidir. Oysaki üzerinde rehin kurulan mallar ve ihtiyati haciz ve tedbir konulan mallar konusunda malın kime ait olduğu konusunda bir çekişme yoktur. Daha önce hakkını almak için tedbir koyduran kişi ile mal üzerinde rehin koyduran kişi ile icra takibindeki alacaklının haklarının bu manada karşı karşıya ilk manada gelmemesi hem rehin hem de ihtiyati hacze işlerlik kazandırmak için kanun bu tür üzerinde işlem yapılan malların haczinin sırasısın sonda olmasını uygun görmüştür. Ama borçlunun tabi ki de başka malı yoksa bu mallar üzerinde de haciz konulabilecektir. Bu manada bu sıra hem alacaklının haklarını korumuş olacak hem de üçüncü kişilerin hakları konusunda bir denge getirmiş olacaktır.

Eğer, istihkak davası sonucunda rehin hakkının bulunmadığı sonucuna varılırsa, alacaklının alacağını rehin hakkı dikkate alınmaksızın elde edebilecek; rehin hakkının mevcut olduğu sonucuna varılsa bile, alacaklının alacağı en azından rehin hakkı ile birlikte dikkate alınacaktır. Oysa, mülkiyet hakkının iddia edildiği hallerde, bu iddianın doğru olduğu sonucuna varılırsa, malın borçluya ait olmadığı anlaşılacağından, alacaklı bu malın bedelinden alacağını elde edemeyecektir. Eğer alacaklı, rehin iddiasına konu malın bedeli ile alacağını tam olarak elde edememiş ise, mülkiyet iddiasında bulunulan malın haczi yoluna da gidilebilecektir.

c)Bir sıralama yapacak olursak : 

-Üzerinde rehin kurulmuş olan taşınmaz mallar ile üzerinde ihtiyatı haciz ve tedbir konulmuş mallar arasında ise ihtiyatı haciz ve ihtiyatı tedbir konulan malların rehinli gayrimenkulden önce haczedilmesi kanımca daha doğrudur. Rehinli malla bir nevi borçlu bir manada nakit sıkıntısı içerisinde aczi kabul etmiş gibi düşünebiliriz ayrıca rehinli malda öncelik hakkı gibi bir durumu düşünebiliriz. Diğer mallar konusunda ise kişiler mal kaçırmayı önleme amaçlı tedbir isteme hali vardır.Bu mallar konusunda tedbir koyduran kişilerin malın başkalarına devri ve kişinin mal varlığını azaltma ihtimalini değerlendirilerek yapılmış bir işlem varıdır.

-Üzerinde üçüncü kişilerce istihkak iddia edilen gayrimenkul

Eğer, istihkak iddiası, ihtiyâten haczedilmiş bir mala ilişkin ise, doğal olarak öncelikle istihkak prosedürünün işletilmesi ve malın gerçekten borçluya ait olup olmadığı hususunun, çözüme kavuşturulması gerekecektir. Fakat icra müdürünün, istihkak iddiasında bulunulan malın gerçekten borçluya ya da üçüncü kişiye ait olup olmadığını araştırma ve bu konuda bir karar verme yetkisi yoktur. Dolayısıyla, icra müdürü, istihkak iddiasının doğru (gerçek) olmadığına karar vererek, söz konusu malı ihtiyaten haczedilmiş başka bir maldan daha önce haczedemez. Bu konudaki ihtilaf icra mahkemesince çözümlenmelidir. Bu zamana kadar borçlunun varsa diğer malları yoksa ihtilaflı mal haczedilmelidir. -Hacı Osman Özülkü