Haliç Metro Köprüsü Projesi 10 yılda doğdu!

Haliç'te yapımı tartışma yaratan, yelkenli gemi görünümüne sahip metro köprüsünde sona gelindi.

Tam 10 yıl önce Mimar Hakan Kıran’ın kara kalem çizimlerini İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’a ilk sunup, Haziran 2004’te TMMOB İstanbul Mimarlar Odası ile noter tarafından onaylanan Haliç Metro Köprüsü Projesi, 10 yıllık sancılı birdoğum sürecini geride bırakıp “Akıllı Köprü” olarak gün yüzüne çıktı. Köprü, üzerine yerleştirilen 36 adet 3 boyutlu sensörle günde 24 saat boyunca izlenecek. Herhangi olağandışı bir hareket hissettiğinde anında merkeze iletecek. 

HALİÇ'TEKİ YENİ KÖPRÜDEN KARELER

Denizin içindeki kazıkların paslanmasını engellemek için sürekli akım verilecek. Rüzgarda “aura dinamik” göstermesi için, elemanları rüzgara göre tasarlanan köprüden yaya olarak da karşıdan karşıya geçilebilecek.

GEMİ GÜVERTESİ ŞEKLİNDE

Köprünün iki ayağındaki ara katlarda kafeterya ve tuvaletler yer alabilecek. Engelliler her yere ulaşabilecek. Üstten bakıldığında “Gemi güvertesi” şeklinde tasarlanan durakların olduğu alanın üzerindeki cam kabinler, üzerine bağlanan kablolar sayesinde temizlikleri yapılabilecek. Duraklardaki temizlik için camı üzerine gerilen kabloya bağlanarak temizlik yapılabilecek.

Yapımı süresince yurt içindeki bilim çevreleri ve UNESCO’nun da gündeminden düşmeyen köprü, projenin arkasında duran İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş ve Başbakan Tayyip Erdoğan’ın da desteğiyle İstanbul’un prestij projelerinden biri olarak yerel seçimler öncesi hizmete girecek. Şubat sonu bitmesi planlan ve şu anda hızla metal kaplama ve elektro mekanik çalışmaları devam eden köprünün, aydınlatma, korkuluklar, merpen, yürüyen merpen ve asansör montajlarının tamamlanmasının ardından çevre düzenlemesine geçilecek olan köprüde ayrıca kum torbalarıyla da ağırlık testleri yapılıyor. Açılış öncesi, Türk medyasında ilk kez köprü üstüne çıkıp, iki yaka arasındaki raylar üzerindeki test sürüşlerinden birini, köprünün mimarı Hakan Kıran ile birlikte yaptık.

TÜM PROJENİN MALİYETİ 420 MİLYON DOLAR

Köprü, toplam 5.2 uzunluğunda, toplam 420 milyon dolara mal olan Taksim - Yenikapı Metro Hattı Projesi’nin en önemli ayağı. Bu hat, Taksim Meydanı’ndan başlayıp, Beyoğlu’nu takip ederek Şişhane istasyonuna varıyor, daha sonra Perşembe Pazarı’na iniyor. Bu noktadan itibaren yeryüzüne çıkıp, Haliç’i geçerek, Haliç’in güneybatı kıyısında Küçük Pazar Caddesi’nin üzerinden tekrar yer altına giriyor. Haliç Metro Geçiş Köprüsü, güneybatı yönünde “Unkapanı Yakası” ile kuzeydoğu yönünde “Beyoğlu Yakası” bölgeleri arasında yer alıyor. Tünelden tünele olan mesafe yaklaşık 1 kilometre. 

TAKSİM YENİKAPI 8 DAKİKA

Karşılıklı kıyılarda yer alan iki tünel arasında köprünün üzerinde Unkapanı İstasyonu, her iki yakaya da hizmet verecek. Hat tünele girdikten sonra Süleymaniye istikametine dönerek, Tarihi Yarımada içindeki İstanbul Üniversitesi’nin Beyazıt Kampüs ve yurtlarına yakın bir noktadan üçüncü istasyonu olan “Şehzadebaşı” istasyonuna varacak. Buradan Marmara Kıyısı’na uzanan hat, “Boğaz Geçişi Marmaray” ile ortak olan dördüncü istasyon “Yenikapı”ya ulaşacak. Bu istasyonda  Marmaray  ve Havalimanı metro bağlantısıyla entegre olan proje sayesinde, Taksim - Yenikapı 8, Osmanbey - Kadıköy 28, Havaalanı - Maslak 56, Maslak  - Kartal ise 71 dakikaya inecek. Taksim - 4. Levent Metrosu’nu Yenikapı’ya bağlayacak köprüyle birlikte 21 kilometre ulaşacak metro hattının günlük yolcu taşıma kapasitesi, 1 milyon kişiye çıkacak.

90 DERECE AÇILIYOR

* Köprü, denizde 2,5 metre çapında, yaklaşık 110 metre derinliğe sahip 27 adet kazık üzerinde inşa edildi. İki adet çelik kuleye eğik kablolu sistem ile asılı bölümün uzunluğu 360 metre. Yapımında yaklaşık bin kişi çalıştı.

* 5 adet, 2,5 metre çapında kazık üzerinde inşa edilen “Döner köprü”, 12 santimetre yükselerek, tek pivot ayak üzerinde 90 derece dönerek açılıyor. 120 metre boyunda, 3 bin 500 ton hidrolik kaldırma kapasitesine sahip.

* Beyoğlu ve Unkapanı yaklaşım viyadükleri, metro tüneli portal yapıları ile çelik köprüler arasındaki bağlantıyı sağlıyor. Betonarme art germe sistemi ile üretilmiş olup, Unkapanı yakasında 171 metre, Beyoğlu yakasında ise 242 metre boyunda.

* Döner köprü merkez ayağı ile Unkapanı kıyısı arasında, beton kirişler tarafından taşınan platform il ile bu platformu koruma amaçlı 10 adet kazık ve başlık kirişi bulunuyor. 

* Taksim - Yenikapı Metro Hattı’nın yapımı Anadolu Metro Ortaklığı (Yüksel - Güriş -Reha- Başyazıcıoğlu), Haliç - Metro Geçiş Köprüsü’nü Astaldı - Gülermak Ortak Girişimi (AGJV), Elektromeranik ve ince işlerin yapımı ise Alarko - Rotem - Hyundai Konsorsiyumu’nca gerçekleştirildi.

10 YILLIK SERÜVEN

Mimar Hakan Kıran, 14 Haziran 2004’teki ilk tasarımını, mevcut Unkapanı Köprüsü’nü kaldırılıp, yeniden araç, metro ve yaya köprüsü şeklinde yapmıştı. Amaç, ikinci bir köprü yerine bir güzergahta bütün ulaşım akslarını birleştirip, üzerinde yaya, araç ve metro geçişini sağlamaktı. Aynı zamanda Unkapanı Köprüsü’nün Haliç Tersanesi, Sinan’ın Sokullu Camii ve Haliç tabanına olan olumsuz etkisini gidermekti. Ancak bu fikir, 1985 yılında belirlenen güzergah üzerinde yapılan  bin 100 metrelik tünelin iptal edilip, aksın Unkapanı Köprüsü’nün devamı olan Saraçhane aksına alınmasını gerekiyordu. Bu fikir, Haliç köprüsüne karşı çıkan çevrelerce  ağır eleştirilere maruz tutuldu. Kamuoyu tepkisi üzerine, Haliç Metro Geçiş Köprüsü’nün, 1985 yılında kararlaştırılmış güzergah üzerine yapımını verildi. Hazırlanan eski proje Koruma Kurulu’na sunulmuşken bu projeden vazgeçilip, bugünkü aksında yer alan yerinde, birincisiyle aynı prensiplerle, yeni tasarım gerçekleştirildi. 

Önce, rüzgar araştırması, Haliç’in zemin ve jeolojik yapısı ile her iki kıyının jeolojik yapısı ve yapılacak köprünün geçtiği güzergahtaki tarihi eserlere etkisi araştırıldı. Bu araştırma bütün proje çalışması boyunca devam eti. Projede Türkiye’nin ve dünyanın en önde gelen bilim adamları birlikte çalıştı.

TOPBAŞ, 1 YIL DURDURDU

Projenin, 1990 ile 2004 arasındaki aşamaları, Koruma Kurulu’na sunulan onlarca projenin kabul edilmeme nedenleri incelendi. Nisan 2015’de bugünkü tasarımın bir önceki hali yapıldı. Haziran 2015’da Başkanlık onayıyla Koruma Kurulu’na sunulup, onaylandı. Bu tarihten sonra itibaren Türkiye’nin dünyanın önde gelen çelik mühendisleriyle yapılan tasarımın eksiksiz uygulanabilir hale getirilmesi için çalışmalara başlandı. 2004 yılında İspanyol bir çelik firmasından danışmanlık alınmışken, 2005 yılında Fransızlarla çalışılmaya başlandı. Bu arada statik firmalarla zemin ve kaya mekaniği uzmanları ile jeoloji mühendislerinin görüşü alındı.

DÜNYANIN, PROJE ÇALIŞMASI EN UZUN SÜREN KÖPRÜSÜ

2006 yılında proje çalışmaları sürerken ÜNESCO’nun uyarısı üzerine, proje dünya kamuoyuna taşındı. 2010-2011 yılları arasında, Unesco talebi doğrultusunda, çalışmalar İBB tarafından bir yıl durduruldu. Bu arada, dünyanın sayılı zor zeminlerinden biri olarak kabul edilen Haliç’le ilgili iyileştirme ve çözüm çalışmaları hız kesmeden devam etti. 2011 yılında UNESCO ile yapılan 1 yıllık çalışma sonucunda inşaata devam kararı üzerine, bazı değişiklikler yapılarak Köprü, geceli gündüzlü çalışmayla bugünkü haline geldi. proje ve bilimsel çalışmaların hala sürdürüldüğü düşünülürse, proje çalışması en uzun süren bir köprü özelliğini taşıyor. 

KIRAN: KÖPRÜ KİTAP OLACAK

10 yıl boyunca yıkıcı eleştirilere maruz kalan köprünün mimarı Hakan Kıran, eleştirileri doğal karşılarken, “Benim için üzücü olan, bilim ve mimarlık kavramları altında, bilim ve mimarlıktan uzak siyasi ve yıkıcı eleştirilerdi. Alışana kadar beni hayal kırıklığına uğrattı. Ama sonunda, insanların istediği yerde hayal kurabilme, istemediği yerde ise kör olma duygusuyla donatıldığını sonunda kabul ettim. Bugünün gelinen noktada, en baştaki duruşum ve duygularımdayım” dedi.

Eseriyle gurur duyan Kıran, İstanbul’un en önemli terası olacağı için bu duygulu herkesle paylaşacağı günü sabırsızlıkla bekliyor. Yazar Elif Şafak’ın “Ustam ve Ben” adlı son romanına atıfta bulunup, Mimar Sinan’ın eserlerini yaparken başına gelenlere dikkat çeken Kıran, köprü serüveninde yaşadıklarını bir kitapta toplayacak. Kıran aynı zamanda, karikatür çizimlerinden oluşan bir çalışmayla da Türkiye turuna çıkıp, yaşadıklarını mimarlık okullarında genç nesillere anlatacak.

Fatma Aksu/ Hürriyet Gazetesi