İnşaattan kötü haber!

Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş, şube yatırımında şehirlerde yatırımın geri dönüşünün önce 1 yıldan 2 yıla çıktığını, şimdiyse bir banka şubesinin 3-4 yıldan önce kendini amorti edemediğine dikkat çekiyor. Capital'de yer alan habere göre; Ateş, dijitalleşmeyle birlikte müşterilerin artık şubelere fazla uğramadığına da değiniyor ve “Mobil bankacılık, telefon bankacılığıyla beraber şubesiz bankacılığa bir geçiş var. Büyükşehirlerde bütün bankalar küçülme eğiliminde. Şubeler azalıyor. Türk bankacılığında 12 bin civarı şube varken şimdi 11 bin civarında. Şubelerde azalma sürecek” diyor.

Oysa bir zamanlar bankalar tıpkı perakendeciler gibi yeni nokta açma yarışındaydı. Hem yeni şube hem mağazacılık en kârlı yatırım alanlarından biriydi. Bugün gelinen noktada sadece banka şubesi, mağaza, AVM, ofis gibi ticari gayrimenkuller değil enerji, limancılık gibi pek çok gözde sektörde yatırımın geri dönüş süresi ortalama ikiye katlandı.

Örneğin enerji sektöründe, üretime ilk girenler yatırımlarının geri dönüşünü 5-7 yıl arasında aldı. Yıldırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Yüksel Yıldırım, bu sürenin sonra 10-12 yıl aralığına yükseldiğini, bugünse 20 yıl ve üstüne çıktığını söylüyor. Yıldırım, “Enerjide zaten geri dönüş Almayacak gibi... Enerjideki yatırımlarla para kazanılmıyor” diyor.

TEKSTİLDE ZOR DÖNEM

Bugün faizlerin arttığı, kredi maliyetlerinin çok yükseldiği bir ortamdayız. Özkaynakla yatırım yapmaksa bu dönemde her iş insanına göre değil. İşte bu ortamda pek çok sektörde yatırımların geri dönüş süresi uzadı. Bu sektörlerden hazır giyim ve tekstil için görüşlerini aktaran Sun Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk, yatırımın geri dönüş süresinin tekstilde 5 yıl önceki 4-6 yıl aralığından bugün 10 yıla çıktığını söylüyor. Ünlütürk, “Bugün bir yatırıma karar vermek çok zor. O kadar olağanüstü bir dönem yaşanıyor ki 15 yıldır faizler tek rakamlı yerdeyken bu yıl unuttuğumuz 1990’lardaki 30-40 gibi rakamları konuşuyoruz. Ne tekstilde ne hazır giyimde bugün yatırım yapan olduğunu düşünmüyorum” diyor. Bu zamana kadar yatırımlarını Euro bazında yüzde 2,5-3 faiz oranlı leasingle yaptıklarına dikkat çeken Ünlütürk, bugün bu oranların yüzde 10-12’ye yükseldiğini belirtiyor ve “Bu da yatırım yapmayın demek gibi bir şey” diyor.

Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya, sektörde yatırımların amorti edilmesi için 2000’li yıllardan önce 3-5 yılın yeterli olabildiğine dikkat çekiyor ve “Günümüze gelinceye dek teşviklerin azalması, kâr marjlarının düşmesi, rekabetin artması gibi konular amortisman sürelerinin uzamasına neden oldu” diyor. Pek çok girdi maliyetinin tekstil ve hazır giyim sektörüne olumsuz etki yaptığını belirten Şankaya, şöyle devam ediyor:

“Sektörde faaliyet gösteren küçük ya da büyük ölçekli tüm işletmeler, dijital dönüşüm dalgasının altında kalmamak adına gerekli adımları atmakla mükellef. Söz konusu adımlar atılırsa daha verimli üretim ve yatırımların geri dönüşü anlamında önemli avantajlar elde edileceğini söylemek mümkün.”

ÜÇ SEKTÖRDE SON DURUM

Mağaza ve bayi yatırımlarının geri dönüş süresinde de son 5 yılda önemli uzamalar söz konusu. Toyota Pazarlama ve Satış CEO’su Ali Haydar Bozkurt, Toyota otomobil bayiliği için 5 yıl önce ortalama yatırım geri dönüş süresini 7-8 yıl olarak hesapladıklarını bugünse bu sürenin 12-13 yıldan az olmadığını belirtiyor.

Ticari gayrimenkul sektörünün önemli isimlerinden Avi Alkaş, AVM’lerde yatırımın geri dönüş süresinin 5 yıl önceki 8-12 yıl aralığından bugün 15-20 yıl aralığına yükseldiğini söylüyor. “Yatırımlar azalıyor ve bu alana artık kolay kolay yatırım yapılamayacak. 2019’da AVM yatırımları yavaşlayacak, herkes yatırımın geri dönüşünü çok iyi hesaplayarak yatırım yapacak” diyor. Türkiye’deki 412 AVM’nin bir kısmının sektörden çıkacağını belirten Alkaş, “Bazı AVM’lerin kendi kullanım maksatlarını başka alanlara çevirdiğini göreceğiz. Dönüşüm başlayacak. Kent içi lojistik merkezleri, okul, hastane gibi farklı fonksiyonlar AVM’lerin içine girecek” diye devam ediyor.

Sigorta sektöründe ise yatırımın geri dönüşünde 10 yıl bariyeri aşılmış durumda. Unico Sigorta’nm eski genel müdürü Cenk Tabakoğlu, ayrılmadan önce yaptığı açıklamada şöyle anlatmıştı: “Sigorta sektöründe özsermaye kârlılığı istisnai yıllar dışında genellikle yüzde 15-20 civarında oluşuyor. Dolayısıyla sermaye yatırımının ortalama 5-8 yıl arasında geri döndüğü söylenebilir. Bu yıl itibarıyla faiz oranlarındaki artış ve dolayısıyla yatırım gelirlerindeki artış, geri dönüşlerin bu düzeyin biraz daha üzerinde gerçekleşebileceğini gösteriyor. Enflasyon etkisinden arındırılarak incelendiğinde, sektördeki özsermaye kârlılığının oldukça düşük hatta bazı yıllar eksi çıktığı görülüyor. Kârlılıktaki artış son dönemde yaşanan enflasyon artışının gerisinde kalacağı için yatırım dönüş sürelerinin geçmişte gerçekleşen 5-8 yıllık aralığın daha üzerinde çıktığını öngörmek mümkün. Şu an 10 yılın üzerine çıktı.”

İNŞAATTAN KOTÜ HABER

Yatırım süresinin tehlikeli bir şekilde arttığı alanlardan bir diğeri de inşaat. Öztürk Holding Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Öztürk, inşaatta Türkiye’de 5 yıl önce yatırımın geri dönüşünün maksimum 7-9 yılda alındığını hatırlatıyor. Son 5 yıldır yaşanan daralma ve maliyetlerin yükselmesi, artan kur gibi etkenlerin etkisiyle geri dönüş sürelerinin 2018 ve devam eden yıllarda da minimum 17-18 yıl, maksimum 25 yıla kadar uzadığına dikkat çeken Yusuf Öztürk, şöyle devam ediyor:

“Bu doğrultuda Türkiye’nin inşaat müteahhitliği alanındaki uluslararası rolünün büyüyebileceğini öngörebiliriz.”

Beş yıl önce gayrimenkulde yatırım geri dönüş süresi olarak hep 10 yılın baz alındığını söyleyen Gülman Group Yönetim Kurulu Başkanı Polat Gülman, bugün 15-20 yıl arasının' baz alındığını söylüyor ve şöyle devam ediyor:

“Fiyatlar düşünce denklemler bozuldu. Arz fazlalığı, talebin giderek ve hızlı bir şekilde durağanlaşmasına çoğu şirket adapte olmakta gecikti. Dolayısıyla yatırımın geri dönüş süresinin biraz daha uzayacağını düşünüyorum. Çünkü bu gibi süreçler hızlı düşer ve piyasanın toplanması düşüş hızının bazı zamanlar iki misli uzun bir süreçte toparlamasını bekler.”

GF Hakan Plastik Türkiye ve Ortadoğu Başkanı Batuhan Besler, “Bina yatırımı, hat yatırımı ya da ürünler için yapılan kalıp yatırımlarının geri dönüş süreleri farklılaşıyor. Esasen 5 yıl ile 15 yıl arasında değişen sürelerde geri dönüşler oluyor, ortalamada 10 yıl olarak belirtebiliriz. Yatırım geri dönüşlerinde büyük değişiklik olmaz. Çünkü yakın gelecekte pazarda büyüme ya da teknolojik değişiklik görünmüyor” diyor.

Nuri Gürcan / Mobilya Sanayi İş Adamları Derneği (M0BSAD) Başkanı: Mobilyada kayıt dışı etkili

ÜRETİMDE UZADI

Sektörde üretim tesisi yatırımlarının geri dönüş süresi 5-6 yıldan 10 yıla uzadı. Yatırım geri dönüş sürelerinin kısalması için kayıt dişiliğin ve haksız rekabetin önüne geçilmesi gerekiyor. KDV oranının yüzde 18’den yüzde 8’e düşürülmesiyle birlikte kayıt dişilik da azaltılmış oldu. KDV indiriminin kalıcı olmasını istiyoruz.

MAĞAZADA KISALDI

Mağazalarda ise yatırımın geri dönüş süresi kısaldı. Mobilya mağazalarında geri dönüşümün süresi ise 1-2 yıl arasında değişiyor. Daha önce bu süre 4 yıldı.