İstanbul Mimarlar Odası: Van'da her dört binadan biri yıkılacak!

Van 7.2"lik depremin ardından 76 gündür hala irili ufaklı depremlerle sarsılır, binlerce kişi çadırlarda titreşir, yangınlar çıkarken gözden kaçan ama aslında kaçırılmaması gereken bir gelişme yaşandı. Sivil toplum ve devlet birlikte hasar tespiti için sahaya indi.

Van"da çevre ve şžehircilik Bakanlığı, AFAD, İl Afet Koordinasyon ekipleri, Türk Mühendis ve Mimar Odası Birliği (TMMOB) ile birlikte hasar tespiti yaptı. Kış bastırırken, 28 Kasım"da başlayan çalışmalar, 1 ayda bitirildi. Kent merkezinde 44 bini aşkın bina incelendi.
İstanbul Mimarlar Odası"nın gönüllüsü olarak Van"a giden Mimar Ergun Sibel Yücel, 3 hafta boyunca Van"daydı.

Van"ın yapı kalitesi nasıl
Yığma, kerpiç ya da betonarme olmasının bir önemi yok esasen.. İyi yapılan duruyor, kötü yapılan yıkılmış. şžehir merkezinde de böyle, taşrada da. Ha evet şehirdeki kerpiç evler daha iyi durumda çünkü daha iyi yapılmışlar. Yığma yapıların çoğu, bir basit hatılı kullanmamaktan hasarlı duruma gelmiş.

Bu işi layıkıyla yapma-yapmama hali her zaman, her yerde geçerli. Biz gönüllüler olarak, konteynirlerde ˜lüks" koşullarda kaldık. Ancak su donduğu için sıkıntılar yaşandı. çünkü Van gibi soğuk bir yerde su boruları yüzeye yakın döşenmiş. O hızın içinde böyle şeyler ihmal edilebiliyor. Adam sendeciliğin bir örneği. Deprem söz konusu olunca sonuçları daha vahim oluyor bu anlayışın.

İşbirliği hızlandırdı
Sivil toplum ve devletin hasar tespitinde birlikte çalışmasının ne etkisi oldu Veya bir etkisi oldu mu
Hızlandırdı. İşin içine bağımsız mimar-mühendis bakışı, gönüllü enerjisi girdi. Hasar tespiti önemli. Eğer ön hasar tespitleri daha sağlıklı ve hızlıca yapılabilseydi ikinci depremin yıkımı, Bayram Oteli kayıpları yaşanmayabilirdi. Birlikte çalışmayı denedik, çalışırken birbirimize göre hiza aldık denebilir sonuç olarak.

Bir ilk miydi bu çalışma
Daha önce bu tür girişimler olmuş ama resmi işbirliği olarak, saha çalışması olarak bir ilk, evet. Protokolde hem belediye hem de vilayetin yer alması konusunda talep ve ısrar eden de Mimarlar Odası"ydı. Van"da valilikle belediyenin birlikte imza attığı ender işlerden biri oldu.

Önce insanı güçlendirmek lazım
œVan için ne yapabilirim diyenlere... Gelin. Dolaşın, konuşun, alışveriş yapın, dinleyin, paylaşın, çaylarını için.. Van için dolaşımda olan makropolitikalara bir etkiniz olamıyorsa, kendiniz kadar yer kaplayın. Van"ın binalarından önce insanlarının güçlenmesi gerekiyor belli ki... ˜Ah siz Van"ı daha önce görecektiniz" derken sesler kırılıp, gözler dalgınlaşıyor. Gelin, Van"ın çökmediğini, ayağa kalkma gücünü taşıdığını görün.

120 gönüllü mimar
Van"daki hasar tespitine Mimarlar Odası"nın 14 şubesinden 120 gönüllü mimar katıldı. İlk grup 28 Kasım"da kente gitti. Gönüllülerin çoğu 1"er hafta kaldı. 14 mahalle ile bir beldede tespit yaptı.

Dikkat: Bu depreme dayanıklılık testi değil!
İnsanların tepkileri nasıldı
İnsanlar kendi evlerinde hiçbir şeyi saklamıyor, aksine anlamaya, belgeletmeye çalışıyordu. Ancak müteahhitlerden saklamayı deneyenler oldu. Betonarmede kılcal çatlak bile önemli. Yığmalarda zaten hasar kendisini hemen belli ediyor.

Yani gözle yapıldı tespit.
Gözle yapıldı. Kimi zaman yüzeydeki bazı çatlakların betona yansıyıp yansımadığını görmek için kırmak gerekiyor sıvayı. Van"da en kötü alışkanlıklardan biri, 5-6 santimlik kalın sıvalar.

Karot aldınız mı
Hayır. Biz ˜hasar tespiti" yaptık. Hangi bina yıkılmalı, hangisi güçlendirilmeli, liste oluşturulsun, insanlar bilsin, afet yardımları için bir an önce başvursun, güçlendirecekse bir an önce güçlendirsin, bir an önce evine girebilsin. Ama ilerde büyük bir depreme bunlardan hangisi ne kadar dayanırı görmek için elbette daha detaylı bir inceleme lazım. Binayı tarayıp, demir inceliklerini, miktarını tespit edersin, beton testini yaptırırsın. Hepsi maliyetli süreçler.
şžimdi hasar tespitleri açıklandı. 1 aylık itiraz süresi var. Ocak sonu itiraz tespitleri başlayacak. Hak sahipliği için başvurular olacak. Epeyce itiraz olacaktır diye düşünüyorum.

Eski evler yaşıyor, yeni mahalleler hayalet şehir
œVan merkezi, 70"lerin ortasına kadar bahçelerin içinde bir-iki katlı evlerle örülü bir şehir.. Korkuya rağmen hala içinde yaşanabilenler yine bu eski evler. Asıl hayalet kent, yüksek blokların oluşturduğu yeni mahalleler. œ....
Bundan sonrası için Van"ın sosyolojisini, yaşayış alışkanlıklarını, aile yapısını, ahırları, tandır evlerini, 6 çocuklu çiftleri gözeten çözümler, köylüleri kendi topraklarında barındırmaya yönelik arayışlar diliyor gönül. Bakalım.

EMEL ALPTEKİN/Radikal