İstanbul'daki askeri alanlar konut projelerine mi dönüyor?

Yıllar önce kentlerin dışına kurulmuş, güvenlik ve ülke savunması açısından hayati öneme sahip askeri alanların çoğu artık kent sınırlarında. Hükümet, 15 Temmuz 2016 yılının ardından bu alanların şehir dışına alınacağını açıkladı. Daha sonra tüm dikkatler bu alanlara döndü. Özellikle de İstanbul’da.

Deutsche Welle Türkçe'den Serkan Ocak'ın haberine göre; Şehir Plancıları Odası’nın yaptığı hesaplamalara göre, sadece İstanbul’da 195 adet askeriyeye ait alan yer alıyor. Bu alanların 172'si kent merkezinde, 23'ü orman statüsündeki bölgenin içinde bulunuyor. İlçelere göre bu alanların büyüklükleri değişiklik gösteriyor. Örneğin, Başakşehir'deki askeri alan ilçe büyüklüğünün tam yüzde 16 oranında. Esenler de ise bu oran yüzde 50’ye çıkıyor. Çekmeköy’de yüzde sekiz, Beşiktaş’ta ise yüzde 13.

2016'dan bu yana İstanbul yüzölçümünün yüzde 3,7’si askeri alandı. 15 Temmuz’un daha sonra sivil toplum ve meslek örgütleri, yerel idareler bu alanların yeşil alan olarak kalmasını istedi. Kişi başına düşen yeşil alan miktarı açısından oldukça fakir olan İstanbul’da özellikle bu yerlerin yeşil alan kullanılması sıkça dile getirildi.

O dönemde Başbakan'lık yapan Binali Yıldırım ise Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) bu yerlerin piknik alanı olarak kullanılacağını açıkamıştı. Dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki de şehir merkezinde kalan askeri alanların herkesin kullanacağı yeşil alanlar olacağını açıklamıştı. Özhaseki ayrıca 100 bin metrekarenin üzerinde 375 askeri alan, 10 bin metrekareye kadar da bin 300 askeri alan bulunduğunu belirtmişti.

TOKİ’ye tahsis edildi

Aradan dört yıl geçti. Arazilerin önemli bir kısmından silahlı kuvvetler taşındı. Çok az bir kısmında halen askeriye faaliyetlerini sürdürüyor. Boş kalan alanların da büyük kısmı atıl durumda bulunuyor. Geri kalanları ise piknik ya da yeşil alan olarak değil Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın (TOKİ) kullanımı için tahsis edildi.

Beşiktaş’taki 2.92 hektarlık büyüklüğe sahip Jandarma Dikimevi Müdürlüğü, Zeytinburnu’nda 11.4 hektarlık deniz kıyısındaki askeri alan TOKİ’ye verildi. Bu arazide büyük bir inşaat projesinin inşaatı sürüyor.

İstanbul’un en kıymetli arazilerinden olan Bakırköy Florya’daki 34 dönümlük askeri arazi de TOKİ'ye tahsis edildi. Bu alanın depremde toplanma alanı kalmak üzere yeşil alan yapılması gerektiğini savunan Bakırköy Belediye Başkanı Bülent Kerimoğlu, yapılan planlara itiraz ettiklerini kaydetti. Yine Yeşilköy’deki 3.48 hektarlık askeriyeye ait arazi de TOKİ’ye verildi.

Yapılaşmaya değil yeşil alana ihtiyaç var

Esenler'deki 720 hektarlık büyüklüğe sahip askeriyeye ait arazi yapılaşmaya açıldı. Alanın yüzde 42'si kentsel dönüşüm kapsamında konut, geri kalan yüzde 58’ine ise park, eğitim, sosyo-kültürel tesis, belediye hizmet alanları, meydan, sağlık tesisi, yol, dini tesis, teknik altyapı alanı yapılacak.

Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Akif Burak Atlar, Esenler’de yapılaşmaya açılan alanla ilgili yaptığı açıklamada İstanbul’un yeni yapılaşacak alanlara değil, kamusal kullanıma elverişli, açık ve yeşil alanlara ihtiyacı olduğunu kaydetti.

Çekmeköy'de 2017’de imara açılan 187 bin metrekarelik alan daha önce dava açılıp iptal edilmişti. Geçtiğimiz yılın sonunda bu kez Çekmeköy’deki askeri arazinin 79 bin metrekaresi konut ve ticaret alanı olarak imara açıldı.

Buradaki arazinin 162 hektarı da Kuzey Marmara Otoyolu için kullanıldı.

Maltepe’de bulunan Kenan Evren Kışlası Marmara Üniversitesi’ne devredildi. Üniversitenin dağınık haldeki kent genelindeki kampüsleri bu alana taşındı. Ancak terk edilen bu kampüslerdeki okul binalarının yerine yeni inşaatlar yapıldı. Örneğin Nişantaşı’ndaki İletişim Fakültesi Kampüsü, önce TOKİ’ye ardından Emlak Konut’a geçti. Arazi 455 milyon TL’ye rezidans yapılmak üzere satıldı. Eyüpsultan’daki 12.5 hektarlık askeri kışla da metro inşaatı için kullanıldı.

İlk 2007’de başladı

Askeri alanların yapılaşmaya açılması ilk kez 2007 yılında gündeme geldi. Maslak’ta Fatih Ormanı sınırları içerisinde yer alan askeri alana Maslak 1453 projesi uzun süre kamuoyunun gündeminde kalmıştı.

Yine Zeytinburnu'ndaki deniz kıyısında bulunun 11.4 hektarlık eski tank fabrikasının arazisinde de bugün İstanbul’un en büyük inşaat projelerinden birinin yapılımı devam ediyor.

Yüzde 13’ü yapılaşmaya açıldı

Kuzey Ormanları Savunması, dört yıl boyunca konunun takipçisi. Platformun üyesi şehir plancısı Ayşe Yıkıcı, İstanbul’da bulunan askeri alanların 13’nün yapılaşmaya açıldığını ifade etti.

"Korktuğumuz başımıza geliyor" diye konuşan Yıkıcı,  askeri alanların zaten 15 Temmuz öncesinde de hükümet eliyle farklı işlevlere dönüştürüldüğünü belirtti. Askeri alanların eğitim amaçlı kullanılası nedeniyle yeşil alan yapısını koruduğundan bahseden Yıkıcı, orman bütünlüğünün devamı için bu alanların yeşil alan kalması gerektiğini anlattı.

Yıkıcı, sözlerine şöyle devam etti: "Ama askeri alanlar kamusal bir refahlama alanı olarak düşünülmüyor. Bu açıdan iktidara en büyük eleştirimiz bu. Tüm deprem toplanma alanları, parklar yapılaşmaya açılıyor. Bugüne kadar yapılanlar da daha yapılacakların bir göstergesi. Askeri alanlar büyük bir tehditle karşı karşıya. Bu alanları birer birer kaybediyoruz." 

TBMM Çevre Komisyon CHP Sözcüsü ve  İzmir  Milletvekili Murat Bakan da uzun zamandır konuyla ilgili araştırmalarda bulunuyor ve meclise soru önergeleri veriyor. Bu zamana kadar ilgili kişi ve kurumlara dört farklı soru önergesi veren Bakan, şunları söyledi: 

"Bu iktidar ülkenin iktisadi kalkınmasını rant ve inşaat sektörü üzerine kurgulamış bir iktidar. Bunu yaparken de deprem toplanma alanları dahil kamuya ait alanlar satılarak ya da imar değişiklikleriyle yüksek yoğunluklu olarak yapılaşmaya açılmıştır."

Askeri arazilerin büyük bir rant alanı haline geldiğinden bahseden Bakan, soru önergelerin birine dönemin başbakanı Binali Yıldırım’ın, askeri alanların yerel yönetimlerden de gelecek taleplerin dikkate alınarak oluşturacak bir yöntemle şehir parkı, yeşil alan ve sosyal alt yapı için kullanılacağı cevabını verdiğini belirterek "Ancak aradan geçen neredeyse 4 yıllık zaman zarfında buna yönelik hiçbir adım atılmadı" diye konuştu. 

Başka bir soru önergesinde de Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın 'İzmir’de bulunan askeri alanların şehir dışına taşınması ve arazilerin başka kurum ve kuruluşlara tahsisine ilişkin çalışma bulunmadığını' yanıtı verdiğini belirterek, şu ifadeleri kullandı:

"Saray, bu alanların CHP’li belediyelerin tasarrufuna geçerek, kamusal amaçla kullanılmasını istemiyor. Bunun en güncel ve somut örneği; İzmir’de bulunan, Tunç Soyer’in müze yapmak için ihaleye girerek satın aldığı Tarihi Elektrik Fabrikası! 35 milyon TL bedel karşılığı ihale usulüyle satın alınmasına rağmen teslim etmemek için kırk dereden su getiriyorlar. Aynı şekilde İzmir’de ve tüm Türkiye’de askeri bölgeleri yeni rant alanları olarak kendi kontrollerinde tutmayı tercih ediyorlar."

İstanbul başta olarak Türkiye'de şehir merkezlerinde hala ne yapılacağıyla ilgili karar verilemeyn yüzlerce hektarlık askeri alan bulunuyor. Buraların yeşil alan olarak mı kalacağı yoksa yapılaşmaya mı açılacağı ise henüz açıklanmadı.