İstanbulluların derdi yüksek kiralar!

Halktv yazarlarından İsmail Saymaz bugünkü yazısında İstanbul'daki yüksek kiraları kaleme aldı.

Halktv yazarlarından İsmail Saymaz bugünkü yazısında İstanbul'daki yüksek kiraları kaleme aldı. İşte Saymaz'ın o yazısı...

Kadıköy'de  bir vatandaş geçen sene taşındığı eve 3 bin TL kira ödemesi yapıyor. Kötü bir rakam değil. Fakat Ancak bu sene aynı ev için 5 bin 759 TL isteniyor. Vatandaş "3 bin TL gözümde kocaman bir rakamdı. 10 ay içinde 'İyi kira veriyorum' diye düşünmeye başladım” diyerek sevincini paylaştı. 

Bir diğeri, ailesiyle yaşadığı evden çıkma planını kiradaki artış sebebiyle ertelediğini söylüyor. “Emlak sitesinde 14 Ağustos’ta bin TL kirayla listeme eklediğim daire 3500 TL'ye çıkmış. 2750’ye indi diye bildirim geldi” diye konuşuyor. Salgın ve ekonomik kriz nedeniyle bu sene İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere bütün ülkede konut krizi baş gösterdi. Ev fiyatları olağanüstü bir şekilde arttı. Kiralar fahiş bir şekilde yükseldi.

İstanbullular şikayetçi 

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı (İPA), gündemdeki kira krizi teşhis edebilmek için saha çalışması yaptı. 'Konut Sorunu Araştırması: İstanbul'da Mevcut Durum ve Öneriler' başlıklı bu çalışmada 1-7 Eylül 2021 arasında bilgisayar destekli telefon görüşmesi yoluyla 647 İstanbullu ile görüşme gerçekleştirdi.

Ayrıca Prof. Dr. Ali Hepşen, Prof. Dr. Elif Alkay, Prof. Dr. Murat Şeker, Erhan Demirdizen ve Murat Germen’in görüşleri alındı.

Geçen seneye göre en az yüzde 20 arttı

- Bu araştırmaya katılanların yüzde 48,8’i kendi evinde, yüzde 44,8’i kirada yaşıyor. Kendi evi olmamasına rağmen kira ödemeyenlerin oranı yüzde 5,9.
- Ev sahipleri ve kiracıların yüzde 95.1'i İstanbul’da kiranın yüksek olduğunu dile getiriyor.
- Geçen yıl ödenen kira bu yıl yüzde 20 oranında yükseldi.
- Ev sahipleri yıllık kira gelirlerinin yüzde 14 arttığını söylüyor.
- Artış semtlere göre farklılık gösteriyor. Yüzde 91,4’ü semtindeki kiraların normalden yüksek olduğunu düşünüyor.

- Kira, konutta oturma süresi ile ters orantılı yükseliyor. Oturma süresi azaldıkça ortalama kira artıyor.Son bir sene içerisinde evini değiştirenler hariç tutulduğunda İstanbul’daki ortalama kira 1541 TL iken, miktar bu yıl 2561 TL'ye yükseldi.

2021'de kiraya çıkacak olanlar 2020 ve öncesinde kiraya çıkanlara göre yüzde 66,2 daha yüksek bedelle karşılaşıyor.

- Katılımcılar yüksek kira artışının kiracı değişimi sırasında gerçekleştiğini dile getiriyor. TEFE ve TÜFE’ye bağlı artışların kiracı ev değiştirmediği sürece geçerli olduğunu söyleyen katılımcılar, kiracı çıktığında artışın önünde engel olmadığını söylüyor. Bir semtte, kirası arttırılan az sayıda konut tüm bölgeyi etkiliyor

Apartmanlarda kavga

- Artışlar ev sahipleri ve kiracılar arasında problem yaratıyor. Son artışlarda kiracıların yüzde 71,7’si ev sahipleri ile, ev sahiplerinin yüzde 81,3’ü kiracılarıyla sorun yaşadı.
- Kiracıların yüzde 6,5’i bir ay, yüzde 8,3’ü iki ay, yüzde 10,7’si üç ay ve yüzde 15,9’u üç aydan daha fazla kirasını ödemekte zorluk çekiyor.
- Kiracılar "Evden çıkarılırsak ne yapacağız?" diye kaygılanıyor.
- Yüzde 71,1'i kiralar gelecek sene yükselse de güçlük çekeceğini belirtiyor.
- Makul kira yükseliş oranının ne olması gerektiği sorulduğunda kiracılar yüzde 11,6, ev sahipleri yüzde 13,6 rakamını belirtiyor. 

İki neden: kriz ve mülteciler

- İstanbul’da konut kiralarının artmasının en büyük sebebi olarak yüzde 50 ile ekonomik durum gösteriliyor. İkinci neden, yüzde 48,1 ile mülteciler oldu. Bu seçenekleri yüzde 34,3 ile ev sahipleri ve yüzde 19,4 ile emlakçılar takip ediyor.
- Ekonomik kriz de alım gücüne ve inşaat sektörünü etkiledi. TL’nin değer yitirmesi inşaat harcamalarını yükseltti. Prof. Dr. Hepşen'a göre 2017'den sonra ruhsat alımlarının azalması ve 2020'de konut kredi faiz ortalamasının yüzde 0,82'ye inmesi kira artışlarını etkiledi. Hepşen, öğrencilerin üniversite okudukları şehirlere dönmeleriyle kiraların arttığını da söylüyor.

Prof. Dr. Şeker ise üç neden sıralıyor:

Kentsel dönüşümün beklenen düzeyde olmaması, sosyal konut yetersizliği ve konut arzının çok olduğu bölgelerde ulaşım ağının yeterince gelişmemesi 

'Devlet sosyal konut üretmeli'

Söz konusu raporda şu öneriler sıralanıyor:

- Herkes için uygun konut politikaları teşvik edilmeli.
- Dargelirlilerin ödeme gücüne uygun, kamunun birincil destekleyici olduğu bir konut politikası hazırlanmalı.
- Konuta erişimde problem yaşayan profiller tespit edilerek ihtiyaç ve talepleri saptanarak sorunu çözmeye yönelik uygulamalar geliştirilmeli. Örneğin, şehir merkezlerinde binalar alınıp öğrencilere kiralanmalı ya da öğrencilere kira bursu verilmeli.
- İstanbul'da 1.8 milyon boş konut değerlendirilmeli.
- Kiracı değişimleri sırasında artışları engelleyecek yasal düzenlemeler hayata geçirilerek kira artışı kontrol altına alınmalı.
Bu araştırmaya katılanların yüzde 50,8’i yükselişi engellemek için devletin daha çok sosyal konut inşa etmesi gerektiğini dile getiriyor.

İstanbul'da artan ev fiyatları için neler yapılabilir?