İşte dünyadaki 4 örnek kentsel dönüşüm projesi!

Malumunuz “Kentsel dönüşüm”, özellikle kentlerdeki gecekonduların yoğun olduğu bölgelerde uygulanan yeni yerleşim alanı oluşturma girişimlerinin adı. Özü itibariyle böyle bir tanıma oturtabiliriz bu kavramı. Türkiye’nin hemen her yerinde uygulanıyor. Erzurum’da da elbette. Yıllardır hem de. “Modern yerleşim alanları oluşturma” iddiasındaki bu uygulama, özellikle bazı kesimler tarafından şiddetle eleştiriliyor. Kültürü, kimliği, dokuyu; kısacası tarihi yok ettiği gerekçesiyle. Bu eleştirilerin bir çoğuna katılmamak elde değil bence de. Özellikle kentsel dönüşüm denen bu uygulamanın bazı örnekleri var ki, alabildiğine nobran, alabildiğine, kültürden ve kimlikten uzak, alabildiğine sağlıksız ve gayri doğal…

Artırabilirim bu eleştiri öbeklerini…

***

Lakin bugünkü yazımı bu yöndeki eleştirileri serdetmek için değil, dünyanın belli başlı kentlerinde uygulanan “kentsel dönüşüm” örneklerini paylaşmaya ayırmak istiyorum.

Bu örnekleri Ali Muti adlı bir öğrencinin yüksek lisans tezinden faydalanarak sizlere ulaştıracağım.

***

Öncelikle Japonya ve Hiroşima vakası…

1) Danbara Kenti Kentsel Dönüşüm Projesi

6 Ağustos 1945’te Hiroşima şehri üzerine, dünyanın ilk atom bombası atılması 13 kilometrekarelik bir alanın tamamen yerle bir olmasına sebep olmuş; bu da bölgeyi kaçınılmaz bir yeniden yapılandırmayla karşı karşıya bırakmıştı. Hiroşima kentsel dönüşüm projesi, dünyanın en güzel ve endüstriyel olarak üretici şehrini yaratmak için uygulanmıştır. Yeşillikleri, nehirleri ve kültürü ile örnek bir yerleşim yeri oluşturulmak istenmiştir. Danbara yeniden gelişim projesi, şehrin en eski bölgelerinde çok iyi planlamış, yaratıcı ve etkin bir tarzda gerçekleştirilen küçük ölçekli bir yeniden doğuş hareketinin başlangıcıdır.

Danbara projesi, bölgeye sadece €ziksel ve çevresel gelişim değil, aynı zamanda endüstriyel ve kültürel bir gelişim sağlamak için planlanmış, bölgeyi yeniden yaşamak ve çalışmak için çekici hale getirmek amaçlanmıştır.

Proje, kamu, özel sektör ve yerel halk işbirliği ile gerçekleştirilmiştir. Dönüşüm alanındaki 461 bina özel sektör tarafından inşa edilmiştir. Bu binalar genel olarak ana yollar üzerinde, 7 ila 10 katlı, yerleşim yeri olarak veya ticari amaçlı kullanılan binalardır. Projenin toplam maliyeti 283 milyon 800 bin dolardır. Mevcut yerleşim bölgesinde, 5 park alanı (1000-2500 metrekare), 2 yeşil alan ve 13 oyun parkı yapılmış,bütün yeni parklar ve oyun alanları bölgenin geleneksel karakterini yansıtacak şekilde dizayn edilmiştir.Ayrıca proje kapsamında 4.761 metre uzunluğunda ana yol, 10.457 metre uzunluğunda ikinci derecede önemli yol inşaatı gerçekleştirilmiştir. Bu arada bir diğer önemli nokta da projeye halk tarafından kurulan örgütlerin de katılmış olmasıdır. 21 örgüt kurulmuş, bunların 12 si yapılan planların karar aşamasında etkin rol oynamışlardır.

***

İngiltere’den bir örnek

2) Trafalgar Meydanı Kentsel Dönüşüm Projesi

Trafalgar meydanı, Londra’nın en hareketli ve bilinen kamusal alanlarından birisidir. 1805 yılında Trafalgar savaşının anısına yapılmış olan meydan, günümüzde politik toplantılar, yeni yıl kutlamaları, sivil toplum örgütlerinin çalışmaları gibi çeşitli aktivite ve organizasyonların yapıldığı bir odak noktası haline gelmiştir.

Bu mekanın tüm yayalar tarafından kolay erişilebilir olması, meydanın tüm mekânlarının belli ölçüde kullanılmasının sağlanması, yıl içinde meydanın Londralılar ve ziyaretçiler tarafından günlük kullanımının sağlanması ve meydana gelecekte onun kullanımından çıkarım sağlayacaklar için yeterli mekanın olmasının sağlanması için kentsel dönüşüm projesi hazırlanmıştır.

Projenin diğer hedeᢄeri arasında meydanın ana kamusal alan olarak düzenlenmek, bina, heykel ve boş alanlarla mekansal organizasyonunun kurulması ile mekanı eğlenceli ve kullanabilir kılmak ve tarihi çevrelerin kalıcı çağdaş kentsel aktivitelerle donatmak da mevcut.

Trafalgar meydanındaki araç traᢄği ve yay akışı arasındaki sorunların çözülmesiyle, mekânın sosyal amaçlı aktiviteler açısından kullanılabilirliğini arttırmak projenin temel hedeᢄ olmuştur. Proje, yarışma yoluyla edinilmiş, uygulaması kamu tarafından gerçekleştirilmiştir. Projenin uygulanması sürecinde halkın ve sivil toplum örgütlerinin konuya ilgisi de göz ardı edilmemiştir.

***

Diğer örnek Almanya’dan.

3) Postdam Meydanı Kentsel Dönüşüm Projesi

Avrupa’nın ünlü meydanlarından olan ve Almanya’nın başkenti Berlin’de bulunan Postdam meydanı, savaş döneminde yerle bir olmuş ve savaş sonunda da doğu ve batı Almanya’nın sınırında kalarak ikiye bölünmüştür.

Postdam Meydanı Projesi, Berlin senatosunun da etkisiyle, savaş öncesi meydan dokusuna uygun, çok disiplinli, büyük ölçekli bir kentsel dönüşüm uygulamasıdır.

Duvarın yıkılmasıyla birlikte Berlin’in tam ortasında kalan uçsuz bucaksız, dümdüz ve ürkütücü Postdam meydanı söz konusu proje ile çok amaçlı kullanıma sahip, gece-gündüz yaşayan, alışveriş birimleri, kültürel yapılar, küçük işyerleri, konut alanları ve büro alanlarından oluşacak bir metropol merkezi olması planlanmıştır.

Yine Postdam Meydanı kentsel dönüşüm projesi bütününde 3500 kişilik sinema salonu, mağaza, restoran, kafe, tiyatro ve otel gibi ekonomik aktiviteyi sağlayıcı işlevler bulunmaktadır. Bununla birlikte üst ve orta sınıfa hitap edecek konut alanları vb çok fonksiyonlu alanlar da yer almaktadır.

***

Bir örnek de Çin’den.

4) Guangzhou-Pearl Nehri Kentsel Dönüşüm Projesi 

Guangzou kenti kentleşme hızı dünyadaki her yerden çok daha fazla olan Pearl Nehri deltasının merkezinde yer alır ve dünyadaki birçok endüstriye ev sahipliği yapar. Bu endüstrileşmiş bölgeye doğru hızlı bir dönüşüm oluşmuştur.

Bu dönüşümün sonucunda kentte arazi kullanımı ve çevresel kaynaklar açısından büyük bir baskı oluşturmaktadır. Bu baskıya karşılık devlet burada bölgesel bir planlama safhası oluşturmuştur. Böylece deltanın gelişimi daha iyi koordine edilecektir.

Bu safha sonucunda kentin Güneydoğusunda 370 kilometrekarelik bölgede 65 kilometre uzunluğundaki Pearl Nehri boyunca tarım alanları, köyler, tarihi bölgeler ve adalar oluşturulmuştur. Proje, Guangzhou kentinin kültürel birikimini ve tarihsel zenginliğini vurgulamak için hazırlanmıştır.

Projenin hedefleri arasında Çin’in ve Asya’nın en modern stilini kurgulamak, 21. yy endüstrisi için yeni bir merkez oluşturmak, nehir, dağ, orman ve çeltik ekosistemlerinin birbiriyle bağlantılı, dünyanın en büyük eko-koridorunu oluşturmak ve bunu sumak, nehir kenti olgusunu, Pearl River ve çevresindeki nehirleri kullanarak geliştirmek ve yaymak, Dünyanın birinci botanik bahçe eko-sistemini ve su ekosistemini kurmak gibi temel amaçlar sözkonusu. Bu modelin içeriğine bakıldığında ise yeni gelişim bölgesi, turizm bölgeleri, tarım alanları, kültürel ve tarihi bölgeleri birbirine bağlayan yeşil akslar, halkı bölgeye çekecek metro, otobüs, feribot yolları ve yeni endüstri alanlarında oluşmak yer almakta.

 Köşemiz müsait olsaydı örneklerimizi daha da çoğaltabilirdik elbet.

Kıssadan hisse:

Kentsel Dönüşüm insanları kutu-kutu, ruhsuz-betonarme evlere sıkıştırmak değil, onlara doğayla baş başa kalabilecekleri, sosyal alanları ve imkanları olan, kültürü-kimliği korunmuş yerleşim alanları oluşturmak demektir. Olması gereken budur yani.

Pusula Gazetesi / Yr. Doç. Dr. Bünyamin Aydemir