Kamu ihalelerine yabancı ilgisi azaldı!

Milyarlarca liralık ihale pastasından aslan payının hükümete yakın şirketlere verildiğine yönelik tartışmalar sürerken, Kamu İhale Kurumu’nun açıkladığı yeni istatistiklerden çarpıcı sonuçlar çıktı. 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerine sahne olan 2015 yılında kamunun ihale harcamasında patlama yaşandı. Kamu geçen yıl ihaleler için 148 milyar lira harcama yaptı. Bu rakam 2014’te 113 milyar liraydı. Böylelikle 2015’te 2014’e göre ihale harcamalarındaki artış yüzde 30’u geçti.

Türkiye’deki yatırımları son yıllarda giderek azalan yabancıların önceden yoğun ilgi gösterdikleri ihalelerden aldığı payda büyük düşüş gözlendi. 2011’de Türkiye’de gerçekleştirilen 74,8 milyar liralık ihalenin 3 milyar 780 milyon liralık kısmını yani yüzde 5’ini yabancı şirketler kazanmıştı. 2015’te 148 milyar liralık ihale pastasının sadece 2 milyar liraya denk gelen yüzde 1,44’ünü yabancı şirketler kazandı. 2011’de ihale kazanan 286’sı Avrupalı, 104’ü ABD’li olmak üzere 487 yabancı şirket varken, bu sayı 2015’te ihale pastası iki kat büyümesine rağmen 186’sı Avrupalı, 48’i ABD’li olmak üzere 340 olarak gerçekleşti.

İHALELER AYNI ŞİRKETLERE

İhale pastası ve sayısı artarken, ihaleleri alan şirket sayısında azalma oldu. 2010’daki 156 bin kamu ihalesi sonucu oluşan 63 milyar liralık pastayı 83 bin şirket paylaşırken, 2015’te 190 bin ihale sonucu oluşan 148 milyar liralık tutarı 49 bin şirket paylaştı. 2010’da şirket başına ortalama 1,89 ihale düşerken, bu rakam geçen yıl iki katına yani 3,86’ya çıktı.

KİK’in açıkladığı istatistiklere göre ihale kanununun denetimi dışındaki istisna alımlarda bir önceki yıla göre önemli artış gözlendi. 2014’te istisna kapsamında yapılan alımların toplam bedeli 8 milyar 393 milyon lira iken, 2014’te bu rakam 11 milyar 913 milyon liraya yükseldi. Doğrudan temin yöntemiyle yapılan alım tutarı 2014’te 7,4 milyarken 2015’te 8,3 milyar liraya çıktı.

BELEDİYE İHALELERİNDE PATLAMA

Geçen yıl belediyelerin ihale harcamalarındaki rekor artış dikkat çekti. 2014’te belediyelerin cebinden mal, hizmet ve yapım ihaleleri için 30 milyar TL çıkarken, geçen yıl bu rakam 50,1 milyar liraya yükseldi. Toplam kamu alımı tutarının yüzde 39,1’i belediyeler tarafından harcandı. Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, bakanlıklar ve yargı kurumlarını kapsayan genel bütçeli idareler tarafından 16 milyar 774 milyon liralık alım yapıldı. Genel bütçeli idareler içinde en çok ihale harcamasını 10 milyar 835 milyon lirayla Sağlık Bakanlığı yaptı. Milli Savunma Bakanlığı 7 milyar 915 milyon, İçişleri Bakanlığı 3 milyar 949 milyon, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ise 2 milyar 166 milyon liralık harcama yaptı.

Şikâyet bedeli artırılınca itirazlar azaldı

Kamu ihale sisteminde çok tartışılan değişikliklerden birisi de ihaleye itiraz bedelleriyle ilgiliydi. 2014’te Meclis’ten geçirilen torba yasayla ihalelere itiraz etmek isteyen şirketlerin Kamu İhale Kurumu’na ödedikleri ücretlerde iki ve üç kata varan oranlarda artış yapıldı. 2014 Mart ayından itibaren uygulanan yeni tarifeye göre yaklaşık maliyeti 500 bin liraya kadar olan ihalelerde itiraz bedeli 3 bin, 500 bin ile 2 milyon lira arasındakiler için 6 bin, 2 milyon ile 15 milyon lira arasındakilerde 9 bin ve 15 milyon lira ve üzerinde olan ihaleler için ise 12 bin liraya çıkarıldı. Bu değişikliğin ardından 2013’te 4 bin 964 olan şikâyet sayısı 2014’te 3 bin 837’ye, 2015’te ise 3 bin 498’e geriledi. 2013’te toplam ihalelerin yüzde 4,36’sı şikâyete konu edilirken bu oran 2014’te 3,92’ye 2015’te ise yüzde 3,70’e geriledi.

İsa SEZEN/Yarına Bakış