Kamulaştırılan gayrimenkullerde Veraset ve İntikal Vergisi nasıl ödeniyor?

Ülkemizde bir kişiye miras kalması veya çekiliş neticesinde ikramiye çıkması halinde elde edilen kazanç üzerinden Veraset ve İntikal Vergisi alınıyor. Kanuna göre TC tabiiyetinde bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye'de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir şekilde ivazsız (karşılıksız) olarak bir kişiye intikali Veraset ve İntikal Vergisi'ne tâbi. Yani Türk vatandaşlarına ait dünyanın her yerindeki mallar ile sahibinin tabiiyeti neresi olursa olsun Türkiye sınırları içerisindeki malların ivazsız intikallerinden bu vergi alınıyor. İvazsız intikalden kasıt, hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan karşılıksız kazançlardır. Buna göre ölenlerden yakınlarına kalan miras ile çeşitli kuruluşlar tarafından tertiplenen çekiliş ve yarışmalarda kazananlara dağıtılan para, menkul ve gayrimenkul mallar ivazsız iktisap olup verginin konusuna giriyor. Veraset ve İntikal Vergisi'nin mükellefi veraset yoluyla veya ivazsız bir tarzda mal iktisap edenlerdir. Büyük şehirlerde bu vergiyle ilgili işlemlere bakmak üzere özel bir vergi dairesi belirlenmiştir. Küçük şehirlerde ise vergi dairelerinin içinde bir birim bu konu için görevlendiriliyor.

Veraset yoluyla kendilerine miras kalanlar iktisap ettikleri malları vergi dairesine bildirmek zorunda. Beyannamenin verilme zamanı miras bırakanın öldüğü yer ile malların bulundukları yerlere göre farklılık göstermekle beraber genel manada 4-8 ay içerisinde beyanname verilmesi gerekiyor. Beyannameyi miras edinenler veya ivazsız mal edinenler verir. Miras dışında diğer suretle oluşan intikallerde malların hukuken elde edildiği tarihi takip eden ay içerisinde beyanname verilmeli. Çekilişlerle elde edilen kazançlar da ivazsız olarak elde edildiği için Veraset ve İntikal Vergisi konusuna dahil. Bu şekilde kazanılan ikramiyelerle ilgili olarak, yarışma ve çekiliş ile müsabakaların yapıldığı günü takip eden ayın 20. günü akşamına kadar beyanname verilmeli. Yalnız bu şekilde elde edilen intikallerde beyannameyi ikramiyeyi kazanan kişi değil, yarışmayı/çekilişi düzenleyen kişi veya kurum verir. Beyanname vermekle sorumlu olanlar kazanılan ikramiye üzerinden yüzde 10 vergi kesintisi yapmalı ve bu vergiyi müteakip ayın 20'sine kadar beyan etmeli.

Veraset yoluyla intikal eden gayrimenkuller için mükelleflerce beyan edilecek değerin en az Emlak Vergisi tarhına esas olan değer kadar olması gerekiyor. Diğer bir ifade ile, Veraset ve İntikal Vergisi'ne konu olacak gayrimenkuller için ölüm tarihindeki Emlak Vergisi değeri Veraset ve İntikal Vergisi için de geçerli. Bu vergiye mevzu olacak malların değerleme günü, miras yoluyla vuku bulan intikallerde mirasın açıldığı, diğer suretle vaki intikallerde malların hukuken iktisap edildiği gündür. Amme idareleri ve bankalar gibi müesseselerde istihkakı bulunanların bu istihkakları üzerinde bir tasarrufta bulunabilmeleri için Veraset ve İntikal Vergisi'nin ödenmiş olması gerekiyor.

KAMULAŞTIRMA, ÖLÜMDEN ÖNCE YAPILMIŞSA

Gayrimenkul sahipleri kamulaştırma kararından önce ölmüş ise, Veraset ve İntikal Vergisi tarhına murisin ölüm tarihindeki Emlak Vergisi değeri esas alınacağından, ölen kişiler adına bankaya yatırılan kamulaştırma bedelleri üzerinden herhangi bir tevkifat yapılmadan tamamının mirasçılara ödenmesi gerekiyor. Bu durumda, vergi dairesince mirasçılardan veraset yoluyla intikal eden gayrimenkule ilişkin Veraset ve İntikal Vergisi beyannamesi isteniyor ve genel hükümlere göre vergi tarhiyatı gerçekleştiriliyor. Veraset ve İntikal Vergisi beyannamesi verilmeden veya hesaplanan (gayrimenkule isabet eden) vergi ödenmeden gayrimenkulün kamulaştırma yapan kurum adına tesciline izin verilemez. Mükellefler bu vergiyi kendi imkânlarıyla ödeyemeyeceklerse vergi dairesine teminat verebilir veya alacakları kamulaştırma bedelinden verginin kesilmesini talep edebilir.

Gayrimenkul sahipleri kamulaştırma kararından sonra ölmüş ise, mirasçılara gayrimenkul intikalinden söz edilemeyeceğinden kamulaştırmayı yapan kurumca bankaya yatırılan para alacak olarak intikal etmiş sayılıyor. Bankada bulunan paranın mirasçılara ödenmesi sırasında, intikal eden tüm malların Veraset ve İntikal Vergisi'nin ödenmesi şartı aranmıyor. Sadece bankadaki paraya isabet eden verginin ödenmesi halinde, ilgililere tasdikname verilebiliyor. Bu şekilde tasdikname alan mirasçıların istihkakları üzerinden bankaca stopaj yapılmadan kamulaştırma bedelinin tamamı ödeniyor. Bankalar tasdikname ibraz etmeyen mirasçıların istihkakları üzerinden vergiye karşılık teminat (stopaj) alır ve geriye kalan tutarı hak sahiplerine öder.

Ahmet Yavuz/Toki Haber