Kira geliri elde edip Mart'ta beyanname vermeyene ceza var! Evi ve iş yeri kirada olanlar bu rakamlara dikkat!

Kira gelir vergisi ve kira beyannamesi konuları Mart ayıyla yeniden gündeme geldi. Peki kira geliri vergisini kimler veriyor? Kira geliri beyannamesi ne zaman verilir? İşte tüm ayrıntılar ve merak edilenler... 

Mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilen gelirler, Gelir Vergisi Kanunu'nda gayrimenkul sermaye iradı şeklinde ifade ediliyor. Kanunda hangi mal ve hakların kiralanmasından elde edilen gelirlerin vergiye tabi tutulduğu da belirtiliyor. 

Ekonomimcom köşe yazarı Recep Bıyık, bugünkü köşesinde 2023 yılı kira gelirlerinin beyanını kaleme aldı. Bıyık, söz konusu yazısında kira gelirlerinin vergilemesinde kural olarak tahsilat esasının geçerli olduğunu dile getirdi. 

KİRA GELİRİ HANGİ YIL İÇİN ÖDENİR? DÖVİZ OLARAK ALINAN KİRALAR NASIL HESAPLANIR?

Recep Bıyık, tahsil edilmeyen kira tutarının beyannameye dahil edilmediğinin, peşin tahsil edilen kiraların ise tahsil edildiği yıl değil, ilgili olduğu yılda beyan edildiğinin altının çizdi. 

Bıyık, "Buna göre, Mart ayı sonuna kadar verilecek 2023 yılı gelir vergisi beyannamesine dahil edilecek kira gelirleri, 2023 ve önceki yıllara ilişkin olarak 2023'te tahsil edilen kira gelirlerinden meydana gelir. 2023'te tahsil edilen, 2024 ve sonrası yıllara ilişkin kira bedelleri 2023 yılı beyannamesi kapsamına alınmaz" ifadelerini kullandı. 

Kira tutarının yabancı bir para birimiyle belirlenmiş olması durumunda kira geliri, kiranın tahsil edildiği tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor. Bıyık, konuya ilişkin olarak "Kira bedelinin para dışındaki bir değerle tahsil edilmesi durumunda, tahsil edilen kira emsal bedelle değerlenerek tutarı hesaplanır" açıklamasını yaptı. 

KİMLER KİRA GELİRİNİ BEYAN ETMEK ZORUNDA? 

2023 takvim yılında beyana tabi geliri yalnızca gayrimenkul sermaye iradından ibaret olan gerçek kişilerden beyanname verecekler şu şekilde: 

- Konut kira geliri 21 bin TL'lik istisna rakamını geçenler, 

- İş yeri kira geliri brüt tutarı 150 bin TL olan  beyanname verme sınırını geçenler, 

- Stopaja ve istisna uygulamasına konu olmayan kira gelirleri toplamı 8 bin 400 TL'lik  beyanname verme sınırını geçenler.

KİRA GELİRİNDE İSTİSNA NEDİR? NASIL UYGULANIR? 

2023 yılı konut kira hasılatının 21 bin TL'lik bölümü gelir vergisinden istisna tutuluyor. Peki bu istisnadan kimler faydalanabilir? 

- Ticari, zirai ya da serbest meslek kazancı için beyanname verenler, 

- Ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve irat elde edenlerden, 2023 yılı için bu gelirleri toplamı 550 bin TL'yi aşanlar, 

- İstisna rakamından fazla kira geliri elde edip bu geliri beyan etmeyenler ile eksik beyan edenler faydalanamıyor. 

Bir eve birden çok kişinin ortak olması durumunda, kira geliri istisnası her bir ortak için ayrı ayrı uygulanıyor. Bir kişinin birden çok evden kira elde etmesi durumunda, istisna uygulaması her bir ev için ayrı ayrı değil, kira gelirleri toplamına bir kez olacak şekilde yapılıyor. 

KİRA GELİRİNDEN DÜŞÜRÜLECEK GİDERLER NELER? 

Kira gelirinde gider uygulaması iki seçenekle yapılıyor. Bunlar götürü gider yöntemi ve gerçek gider yöntemi olarak biliniyor. 

Götürü gider kapsamında, gerçek gider dikkate alınmadan kira gelirinin yüzde 15'lik kısmı ötürü olarak matrahtan düşürülebiliyor. Bu durum hem konut hem de iş yeri kira gelirleri için geçerli oluyor. Fakat bu usulün seçilmesi halinde iki sene gerçek usule geçilemiyor. 

Recep Bıyık, diğer uygulama olan gerçek usul ile ilgili de "Gerçek usulde gider uygulamasında ise kiraya verilen gayrimenkule ilişkin Gelir Vergisi Kanunu’nun 74. maddesinde sayılan giderler düşürülebiliyor. Gerçek gider yönteminin seçilmesi halinde indirilecek giderler konusunu bir sonraki makaleye bırakarak, burada yalnızca konut kira geliri elde edilmesi sebebiyle istisnadan faydalanılması halinde, gider tutarının istisnaya denk gelen bölümünün hasılattan düşürülmediğini söylemekle yetineyim" açıklamasında bulundu.

KİRA GELİRİ BEYANI NE ZAMAN YAPILIR? EKSİK BEYAN EDİLİRSE NE OLUR? 

Mart ayının sonuna kadar (Mart ayının son günü tatil olduğundan 1 Nisan 2024 akşamına kadar) kira gelirlerinin, vergi dairesine bir beyanname ile beyan edilmesi gerekli. 

Beyan edilecek geliri yalnızca ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan meydana gelenler, Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla beyanname verebiliyor. 

Bıyık, "Bu sistemde, Gelir İdaresi Başkanlığı vergiye tabi gelirleri çeşitli kaynaklardan aldığı verilerle tespit ederek, mükellefin beyannamesini hazırlıyor ve internet ortamında mükellefin bilgisine sunuyor. Mükellef bu verilerin doğruluğunu belirledikten sonra beyannameyi onaylıyor. Sisteme Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesinden ulaşılabiliyor" açıklamasında bulundu.

Kira geliri vergileri de beyanname verildikten sonra iki taksit şeklinde, Mart ve Temmuz aylarında ödeniyor.  

Beyan edilmesi gereken ancak, beyanname verilmeyen ya da eksik beyan edilen kira gelirlerinin de bazı olumsuz sonuçları bulunuyor. Peki kira geliri beyan edilmez veya eksik beyan edilirse ne olur?

- Konut kira gelirleri için uygulanan ve 21 bin Türk Lirası  olan istisnadan faydalanılamıyor.

- Beyan edilmeyen ya da eksik beyan edilen gelir tutarı üzerinden gelir vergisi tarh ediliyor ve verginin bir katı tutarında ceza uygulanıyor.

- Zamanında ödenmemiş olan vergi üzerinden aylık yüzde 3,50 oranında gecikme faizi ödeniyor.

- Beyanname verilmemesi sebebiyle iki kat I. derece usulsüzlük cezası da veriliyor.