Kooperatifler gelir vergisi kesmeli!

Kooperatiflerin vergi kesintisi yönünden, çeşitli yükümlülükleri var. Esas itibariyle kooperatiflerin kazançları kurumlar vergisine tabidir. Başka bir deyişle, kooperatifler kurumlar vergisi mükellefidirler. Ancak, bazı koşullan yerine getiren kooperatifler, bu koşullan muhafaza ettiği sürece KV'den muaf olmaktadırli Gelir vergisi ise, gerçek kişilerin geliri üzerinden alınan vasıtasız bir vergidir. Gelir vergisinin mükellefi gerçek kişilerdir. Kooperatifler gelir vergisi açısından "vergi yükümlüsü" değil, "vergi sorumlusudurlar". yani, gelir vergisinin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan bir tüzel kişidir.

Gelir vergisi tevkifatı (vergi kesintisi, vergi stopajı) bazı ödemelerin yapılması sırasmda hak sahiplerinin ödeyecekleri vergilere mahsuben kesinti yapılması; yani hak sahiplerine yapılan ödemelerin bir kısmının vergi olarak kesilmesidir. Diğer bir ifadeyle, bazı kişi ve kuruluşların, belli ödemeleri nakden veya hesaben yaptıklan sırada, hak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben kesinti yapmalan, gelir vergisi tevkifatı olarak tanımlanabilir. Vergi kesintisinin, gelir veya kurumlar vergisine mahsuben yapılması asıldır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesinde gelir vergisi kesintisi yapacak olanlar arasında kooperatifler de sayılmıştır.

Kooperatifler, Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesinde belirtilen ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıklan sırada, bu ödemeler üzerinden, hak sahiplerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsuben vergi kesintisi yapmak ve bağlı bulundukları vergi dairesine beyan edip, ödemek zorundadırlar.

Yapı kooperatifleri, GVK'nın 94. maddesinde sayılan ödemelerinden vergileri tam olarak kesip ödemekten ve bununla ilgili diğer ödevleri yerine getirmekten sorumludurlar (VUK Md. 11).

Aynı belediye sınırlan içinde, çeşitli yerlerde yapılan ödeme ve tahakkuklar ile bunlara ait vergilerin bir merkezden bildirilmesi uygundur (GVK Md. 98).

1 - Kooperatifte Çalışanlara Ödenen Ücretler Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu

Kooperatifler, çalıştırdıkları işçi ve memurlarına dediği ücret ve yönetim, denetim kurulu üyelerine dediği ücret, yolluk ve huzur hakkı üzerinden GVK'nın 94/1,103 ve 104. maddelerine göre gelir vergisi kesintisi yaparak, GVK'nın 98. maddesine göre, ilgili vergi dairesine bildirmek ve süresi içinde ergilerini ödemek zorundadırlar.

2- Kooperatifin Kiraladığı Büroya Ödenen Kira Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu

Gelir Vergisi Kanunu'nun 70. maddesinde sayılan gerçek kişilere ait gayrimenkul ve gayrimenkul |,İayılan malların kiralanması karşılığında yapılan ara ödemelerinden % 20 oranında gelir vergisi kesintisi yaparak süresinde ilgili vergi dairesine )eyan etmek ve bu vergileri ödemek zorundadırlar. MM Ancak, kooperatifler, Anonim, Limited, Kollektif, üfomandit Şirket ve Adi Ortaklıklann bilançosuna dahil gayrimenkullerin kiralarından gelir vergisi esintisi yapamayacaklardır. Çünkü bu şirketlerin jlde ettikleri kira geliri "ticari kazanç" niteliğindedir. Ayöca kooperatifler; vakıflara (mazbut 3ar hariç), demeklere ve kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığı ödemelerden e % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yaparak ^eyan edip, ödemekle yükümlüdürler.

3- Kooperatifin, Müteahhit ya da Taşerona Yaptırdığı Yıllara Yaygın İnşaat İşi Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu

Kooperatifler kendilerine karşı yıllara yaygın işaat ve onarım işlerini taahhüt eden müteahhitlere ve taşeronlara (gerçek kişi ve tüzel kişi müteahhitte ya da taşeronlara) ödedikleri hakediş bedelleri ferinden % 3 oranında gelir vergisi kesintisi yapmak zorundadırlar (GVK Md. 42,94/3).

Uygulamada kooperatiflerin bir kısmı, müteahhitlerine yaptıkları ödemelerden % 3 anındaki gelir vergisi kesintisini yapmamakta, bazen de yaptıkları halde vergi dairesine [enlemektedirler. Gerek vergi açısından, gerekse netim kurulu üyelerinin hukuki sorumlulukları açısından sorun olan böylesi bir işleme başvurulmaması gerekir. Bu nedenle, müteahhitlere kden veya hesaben ödeme yapılırken (avans ırak ödenenler dahil), mutlaka gelir vergisi kesintisi yapmak gerekir.

Kooperatifler, inşaatlarının bir kısmını ya tamamını ikinci derece müteahhit olarak Helendireceğimiz taşeronlara yaptırabilirler. Kooperatifin, taşerona yaptırdığı yıllara yaygın 3aat işi nedeniyle yaptığı ödemelerden de, GVK'nın 94/3. maddesi uyarınca vergi kesintisi yapması gerekir.

Kooperatifin kurumlar vergisinden muaf olması, gelir vergisi kesintisi yapılmasına engel değil.

4- Serbest Meslek Ödemeleri Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu kooperatifler, yaptırdıkları serbest meslek işleri dolayısıyla, bu işleri icra edenlere (Noterler hariç, Avukatlara, Mali Müşavirlere, Mimar ve mühendislere vs.) yaptıkları ödemelerden % 20 oranında gelir vergisi kesintisi yapmaları gerekir (GVK Md. 94/2)
Hürriyet/Şükrü KIZILOT