Özelleştirilen Şeker Fabrikalarının Kamulaştırılması Hakkında Kanun Teklifi!

Özelleştirilen Şeker Fabrikalarının Kamulaştırılması ve İşlemleri Devam Eden Fabrikaların Özelleştirme İşlemlerinin Durdurulması Hakkında Kanun Teklifi TBMM'ye sunuldu. Kanun teklifi kapsamında Devlet tarafından işletilirken özelleştirilen şeker fabrikalarının kamulaştırılması ve özelleştirme işlemleri devam eden şeker fabrikalarının bu işlemlerinin durdurulması amaçlanıyor.

GEREKÇE 

Şeker pancarı, dünyada ve Türkiye'de tarıma dayalı sanayi üretiminde stratejik rol oynamaktadır, stratejik bir üründür. Şekerin sadece ekonomik bir ürün olmaması, sosyal etkileri yüksek aynı zamanda birçok sektöre girdi ve geniş istihdam olanağı sağlayan bir ürün olması şeker politikalarında, şeker arzının istikrarı, dışa bağımlılığın azaltılması ve gıda güvencesinin sağlanması açısından önem teşkil etmektedir. Türkiye'de Şeker Fabrikaları kurma teşebbüslerinin gerçekleşebilmesi ancak Büyük Önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün kurduğu Cumhuriyet döneminin sağladığı geniş imkânlar sayesinde olabilmiştir. Türkiye'de ilk şeker fabrikası 19 Nisan 1923'te Uşak'ta kurulmuştur. 14 Haziran 1925'te İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikası, 22 Aralık 1925'te Alpullu Şeker Fabrikası, 5 Aralık 1933'te Eskişehir Şeker Fabrikası, 19 Ekim 1934'te Turhal Şeker Fabrikası kurulmuştur, Tarımsal, teknik ve idari çalışmaların koordine edilmesi, sermaye kaynaklarının birleştirilmesi amacıyla ayrı şirketler halindeki dört şeker fabrikası, üç milli bankamızın eşit paylarla ortak oldukları tek bir şirket çatısı altında toplanmıştır. 22 milyon TL sermayeli Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. olarak dört ayrı fabrika bu şirket tarafından devralınmıştır. Şeker üretim faaliyetleri 1950 yılına kadar zaman zaman tevsi edilen dört şeker fabrikası ile yürütülmüştür. Her yıl artan şeker ihtiyacının tamamen yerli üretimle karşılanabilmesi için 1951 yılında hazırlanan "Şeker Sanayii'nin Te yeni şeker fabrikalari kurulmasi dönemine girilmiştir. Diğer taraftan da pancar ekicilerinin teşkilatlandırılması amacı ile tarım kesiminde toplumsal dayanışmanın bir örneği olan kooperatifleşme hareketi başlatılmıştır. 1953-1956 yılları arasında Adapazarı, Amasya, Konya, Kütahya, Burdur, Kayseri, Susurluk, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Malatya Şeker Fabrikaları kurularak fabrika sayısı 15'e çıkarılmıştır. 1962 ve 1963 yıllarında  Ankara  ve Kastamonu Fabrikaları üretime geçmiştir. 1977'de Afyon Şeker Fabrikası, 1980-1998 yılları arasında Muş, llgin, Bor, Ağrı, Elbistan, Erciş, Ereğli, Çarşamba, Çorum, Kars ve Yozgat ile 2001 yılında Kırşehir Şeker Fabrikaları üretime başlamıştır. Şeker pancarı ve şeker üretim sektörünün yarattığı katma değer ve sosyal faydası yüksektir. Şeker pancarı tarımı Türkiye'de yaklaşık 10 milyon insani doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir. Çapa ve hasat dönemlerinde yaklaşık 250 bin çiftçiye 100 gün süre ile iş imkânı sağlanmaktadır. Ayrıca şeker fabrikaları, 25 bin kişiye istihdam olanağı sağlamaktadır. Hayvan beslenmesinde girdi olarak kullanılan şeker pancarının hayvancılık sektörü açışından yem maliyetlerini azaltacak bir etkisi vardır. Türkiye'de üretilen gübrenin %10'u şeker pancarı tarımından elde edilmektedir. Pancar üretim alanlarının bir dekarının fotosentez yoluyla havaya verdiği oksijen 6 kişinin bir yilda tükettiği oksijene eşdeğer olup, 1 dekarlık orman alanından 3 kat daha fazla oksijen üretmektedir. Bu nedenle iyi bir çevre dostu, tarımının yapılması zorunluluk önemli bir endüstri bitkisidir. Yılda yaklaşık 25 milyon tonluk taşıma hacmi yaratarak, taşıma sektörüne büyük bir pazar oluşturmaktadır. Çiftçiye mekanizasyonu, gübreyi ve tarım ilacının kullanmayı öğreten şeker pancarı üretimi çiftçiyi köye, tarlaya bağlayarak ailenin bütün fertlerine iş imkânı sağlamakta, göçün önlenmesinde bölgesel farklılıkları azaltıcı etkisi ile ve kırsal kalkınmada önemli rol oynamaktadır. Şeker pancarı üretimi; üreticinin kültüründe sosyal ve ekonomik davranış açısından da önem taşımaktadır. Hayvancılık sektörüne katkısı, ilaç sanayine, ulaşım sektörü ve istihdama alanından ekonomide yüksek oranda katma değer yaratmaktadır. Ancak Adalet ve Kalkınma Partisi'nin iktidara geldiği 2002 yılından sonra ülkemizde devlete ait çok sayıda kurum ve fabrikanın satılıp ithalatçı firmalara piyasa yaratıldığı, çalışanlarının işten atıldığı veya başka kurumlarda çalışmaya zorlanarak aile birliklerinin bozulduğu bir dönem başlamıştır. 17 yıllık AKP iktidarı boyunca Türkiye'de stratejik öneme sahip birçok kamu kuruluşu yok pahasına satılarak özelleştirilmiştir. Yapılan yasal düzenlemelerle yerli ve milli ürünlere darbe üstüne darbe vurulmuştur. Bu ürünlerin başında da Şeker Pancarı gelmektedir. 2000 yılında özelleştirme kapsamına alındığı için gerileme dönemi yaşamaya başlayan şeker sanayi, çiftçiyi üretime küstüren kotali üretim sistemi ayrıca Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) üretiminin artmasını amaçlayan yasal düzenlemelerle hızla çökertilmiştir. Bilim adamlarının yaptıkları araştırmalarda, NBŞ'nin kansere neden olduğu bilimsel olarak belgelenmiştir. Bilim ve teknolojide gelişmiş olan Fransa, Almanya, Ingiltere, İtalya, Hollanda, Japonya, ABD gibi ülkeler, şeker pancarından üretilen şekeri kullanmaktadır. Bu ülkelerde, kansere neden olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış olan NBŞ'nin kullanılması yasaktır. NBŞ kotasını her yıl arttıran AKP, 24 Aralık 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Şeker Kurumu'nu kapatarak sektörü bağımsız bir düzenleyici/denetleyici otoriteden yoksun bırakmıştır. Bilimsel araştırmalarda kanser yaptığı belgelenen NBŞ'nin ithaline uygulanan kotayı kaldırarak NBŞ'nin satışını serbest bırakan AKP'de dönemin başbakanı Binali Yıldırım Şeker Fabrikasının bulunduğu illerin milletvekillerini toplamış, alelacele özelleştirme kapsamındaki fabrikaların satılması kararı kamuoyunda hiç tartışılmadan alınmıştır. Şeker fabrikalarının satumasına bahane olarak zarar etmesi gösterilmiştir. Ancak son 17 yila bakıldığında bu bahanenin gerçeklik kazanması için zemin hazırlandığı açıkça görülmektedir. 2002 yılında 237 milyon kar eden Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi, 2018 yılı sonunda 258 milyon zarar eden bir kuruluşa dönüştürülmüştür. Satılması istenen Kastamonu Şeker Fabrikası'nın faaliyet gösterdiği Kastamonu'da 2002 yılında 9 bin hektara pancar ekilirken 2018 yılında pancar ekilen alan 3 bin 500 hektara kadar düşmüştür. Türkiye genelinde ise bu rakam 283 bin 750 hektar iken, 199 bin 588 hektara gerilemiştir. Kastamonu'da 2002 yılında 271 köyee INA 13 bin 941 çiftçi pancar ekerken, 2018 yılında 106 köyde sadece 2 bin 90 çiftçi pa potentielle ekmiştir. Türkiye genelinde 2002 yılında 4 bin 131 köyde 416 bin 619 çifto pancar ekerken, 2018 yılında 2 bin 423 köyde sadece 70 bin 762 çiftçi pancar ekmiştir. Kastamonu Şeker Fabrikası'nda 2002 yılında 593 personel çalışırken bu sayı 2018 yılında 214'e kadar gerilemiştir. Türkiye'de 2002 yılında Türk Şeker'e ait fabrikalarda çalışan personel sayısı 17 bin 532 iken bu rakam 2018'de 7 bin 360'a düşmüştür. 20 Şubat 2018 tarihinde Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.ye ait Bor, Çorum, Kırşehir, Yozgat, Erzincan, Erzurum, Ilgin, Kastamonu, Turhal, Afyon, Alpullu, Burdur, Elbistan, Muş Şeker fabrikaları özelleştirilmesi için ihaleye çıkarılmıştır. Cumhuriyetin kazanımı olan fabrikalardan; Muş Şeker Fabrikası, Erzurum Şeker Fabrikası, Erzincan Şeker Fabrikası, Elbistan Şeker Fabrikası, Kırşehir Şeker Fabrikası, Turhal Şeker Fabrikası, Çorum Şeker Fabrikası, Bor Şeker Fabrikası, Alpullu Şeker Fabrikası ve Afyon Şeker Fabrikası haraç mezat satılmıştır. Satışı yapılamayan; Kastamonu Şeker Fabrikası, Kars Şeker Fabrikası, Erciş Şeker Fabrikası, Ağrı Şeker Fabrikası, Elazığ Şeker Fabrikası, Malatya Şeker Fabrikası, Yozgat Şeker Fabrikası, Çarşamba Şeker Fabrikası, Ereğli Şeker Fabrikası, Ilgın Şeker Fabrikası, Uşak Şeker Fabrikası, Burdur Şeker Fabrikası, Eskişehir Şeker Fabrikası, Ankara Şeker Fabrikası ve Susurluk Şeker Fabrikası'nın özelleştirme işlemlerinin tamamlanmasına ilişkin süre ise Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın 28.12.2018 tarih ve 96603 sayılı yazısıyla 31.12.2023 tarihine kadar uzatılmıştır. Özelleştirme ihalelerini kazanan firmaların daha devir işlemleri tamamlanmadan fabrikaları üçüncü kişilere satma yoluna gitmesi, özelleştirilme ihaleleriyle ilgili usulsüzlük iddialarında haklı olduğumuzu göstermiştir. Özelleştirme'nin "sendika ve eğitim binası" olarak satışa sunduğu Bor Şeker Fabrikası'nın taşınmazları yıkılarak, fabrikanın yeni yöneticilerine havuzlu villalar yapılmıştır. Fabrikaların satıldığı birçok şehirde şeker pancar üreticinin elinde, tarlasında ve kar altında kalmıştır. Pancarını satamadığı için borçlarını ödeyemeyen ve cezaevine giren çiftçilerimiz olmuştur. Özel sektöre geçen fabrikalar pancar üreticisine geçen senenin fiyatını vermiştir. Üstüne fabrikaya mal olan yüzde 20 fire payı da çiftçinin omuzlarına yüklenmiştir. Özele geçen fabrikalar hayvancılıkta önemli rolü olan küspenin fiyatını yüzde 100 arttırmıştır. Devlette iken 850 kilo küspeyi 110 TL'den alan köylümüz, ayni küspeye 220 TL ödemek zorunda bırakılmıştır. Satılan fabrikaların devirlerinde devleti zarara uğratan sorunlar yaşanmıştır. Fabrikaların üçüncü şahıslara devredilerek hileli satış gerçekleştirildiği, fabrikaları alan firmalarin 12 milyon TL olan teminatlarını kurtarma operasyonu yapıldığı ortaya çıkmıştır. 5 aydır devralınmayan fabrikaların tüm giderlerini yine devlet karşılamak zorunda kalmıştır. Bütün bu gerçeklere ve gelişmelere rağmen AKP hükümeti, hangi niyet ve stratejik öngörüler ile şeker fabrikalarını sattığını, satamadığı diğer fabrikaların özelleştirme sürelerini neden 2023 yılına kadar uzattığını kamuoyuna açıklayamamıştır. Özel sektöre ait şeker fabrikalarının daha iyi çalıştırılması ve pancar üretiminin daha çok artırılmasına yönelik güvenilir bir stratejik plân olmadan şeker fabrikalarının satılmış olması, satılamayan fabrikalarımızın da satılması halinde benzer sorunlar yaşayacak olması milli menfaatlerimize aykırıdır. Bu Kanun Teklifi ile özelleştirme süreci henüz tamamlanmamış şeker ha fabrikalarının özelleştirme işlemlerinin iptal edilmesi ve özelleştirilen şeker fabrikalarının da kamulaştırılarak tekrar devlete kazandırılması amaçlanmaktadır.

MADDE GEREKÇELERİ 

MADDE 1- Maddede Kanunun amacı açıklanmaktadır. 
MADDE 2- Maddede Kanun, Kanuna ekli (I) sayılı listede yazılı şeker fabrikaları hakkında uygulanacağı hüküm altına alınmaktadır. 
MADDE 3- Maddenin birinci fıkrasında özelleştirme Yüksek Kurulu kararlarıyla özelleştirilen bu Kanuna ekli (I) sayılı listede yer alan şeker fabrikalarından özel sektöre devri tamamlananların bu Kanunun Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihten itibaren alti ay içinde 20/11/1984 tarih ve 3082 sayılı Kamu Yararının Zorunlu kıldığı Hallerde, Kamu Hizmeti Niteliği Taşıyan Özel. Teşebbüslerin Devletleştirilebilmesi Usul ve Esasları Hakkında Kanun Hükümlerine göre kamulaştırılması hüküm altına alınmaktadır. 
MADDE 4- Maddenin birinci fıkrasında bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte özelleştirme işlemleri devam eden fabrikaların özelleştirme işlemlerinin durdurulacağı ve özelleştirme işlemlerinin durdurulması dolayısıyla üzerinde ihale kalan firmanın zararının gerçek giderleri esas alınarak Hazine tarafından karşılanması hüküm altına alınmaktadır. 
MADDE 5- Maddenin birinci fıkrasında yapılan düzenleme ile kamulaştırılan şeker fabrikaları için ödenecek kamulaştırma karşılığının belirlenmesi, değer tespiti ve takdir komisyonların uluşturulması, değer tespiti ve takdiri, ödeme işlemlerinin 3082 sayılı Kanun hükümlerine göre yerine getirilmesi sağlanmaktadır. 
Maddenin ikinci fıkrasında yapılan düzenleme ile hesaplanan kamulaştırma bedelinin özelleştirme bedelinin tahsil edildiği tarihten kamulaştırma tarihine kadar geçen sürede ortaya çıkan Türkiye İstatistik Kurumunca hesaplanan TÜFE oranından fazla olamayacağı hüküm altına alınmaktadır. 
MADDE 6- Yürürlük maddesidir. 
MADDE 7- Yürütme maddesidir.