Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi restore edildi!

Osmanlı döneminin önemli konaklama merkezlerinden biri olan Payas'ta Sokullu Mehmet Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, tarihin yıkıcı etkisinden, belediyenin müdahalesiyle kurtuldu. Henüz bir belde belediyesi iken ecdadın mirasını ayağa kaldırmak için girişimlerde bulunan Payas Belediyesi, başkan Bekir Altan'ın kararlı ve inatçı tutumu sayesinde tarihi külliyeyi restore ettirdi. Küçük adımlarla büyük iş başardıklarını söyleyen Altan, "Büyük fedakarlık yaptık ama değdi. Ecdadın bize emanet ettiği bu mirası gelecek nesillere daha iyi şartlarda bırakmalıydık. Bunu başardık" dedi. 

"YAPAMAZSINIZ DEDİLER" 

Bir belde olan Payas'ta 1999 yılındaki seçimden önce vatandaşlarla görüşürken külliye konusunda hazırlıksız yakalandığını itiraf eden Başkan Bekir Altan, Restorasyon hikayesini şöyle anlattı: "Halk toplantılarında vatandaşın biri sordu: 'Ya hocam siz seçilirseniz bu külliyeyi ne yapacaksınız?' Allah var, hiçbir hazırlığım yoktu. Bir manevra ile o günü kurtardım ama aklıma kazındı. Başkan seçilince ilk işim külliyeyi istemek oldu. Önce Vakıflar Bölge Müdürlüğü, daha sonra genel müdürlüğün kapsını çaldık. Kime gittiysek, 'Siz beldesiniz, yapamazsınız. Birikim ister, tecrübe ister' dediler. Ama hiçbiri bizi yıldırmadı." 

3 YILDA TAMAMLANDI 

Tarihin en ünlü dehalarından biri olan Mimar Sinan'ın eserini istediklerinin bilincinde olduklarını anlatan Başkan Bekir Altan, bütün eleştirilere kulaklarını tıkamış ve inatçılığı sayesinde 13 yıl sonra külliyeyi almayı başarmış. Hem de o dönem Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden sorumlu Başbakan Yardımcısı olan Bülent Arınç'ı da Payas'a getirmiş. 'Madem bu kadar istiyor, o halde yapsın' demiş Arınç. O günden sonra 3 yıl gibi kısa bir sürede Anadolu'nun en ihtişamlı yapılarından biri olan Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, belde belediyesi bütçesine bakmadan tam 7 milyon lira harcanarak ayağa kaldırılmış. 

7 MİLYON LİRA HARCANDI 

Restorasyon için harcanan bedelin büyük fedakarlık olduğunu vurgulayan Başkan Altan, "Biz rutin bir görev yapma edasıyla ama hassasiyet içinde işimizi yaparken bir farklılığı dile getirdi herkes. 'Siz belde olarak bu işi nasıl yapıyorsunuz, iller bile üstesinden gelemez?' dediler. Biz önemini kendi çerçevemizde biliyorduk ama uluslararası anlamda bu kadar önemli bir iş yaptığımızın farkında değildik. 'Çok fedakarlık yaptınız' dediler. Gerçekten büyük fedakarlık yaptık. 7 milyon lira harcadık buraya. Ecdadın emanetini ayağa kaldırdık" dedi. 

TÜRKİYE'NİN OSCAR'I 

Başkan Bekir Altan'ın kararlılığı ve azmi ile yeniden ayağa kaldırılan külliye, kısa sürede otoriteler ve geniş bir çevrenin dikkatini çekti. Tarihi eserler konusunda Türkiye'nin Oscar'ı sayılan Metin Sözen Koruma Büyük Ödülü, bu sayede Payas Belediyesi'ne verildi. Bekir Altan, Tarihi Kentler Birliği ve ÇEKÜL'ün verdiği ödülü, Türkiye'de belediyecilik anlayışına yön veren isimler arasında gösterilen İzmir, Antalya, Eskişehir ve Samsun büyükşehir belediye başkanlarının elinden aldı. Proje, uygulama ve fonksiyon kazandırma dalında verilen ödül, Payas Belediyesi'nin yaptığı olağanüstü iş sayesinde 'büyük ödül' olarak takdim edildi. 

DERSLER KÜLLİYEDE 

Restorasyonu tamamlanarak ayağa kaldırılan tarihi külliye, 1500'lü yıllarda Osmanlı'da hangi amaçlarla kullanılmışsa, içindeki çarşı, hamam, han gibi yapılar bugün de benzer amaçlara hizmet edecek. Belediye, Mimar Sinan'ın talebelerini de Payas'a davet ediyor. Üniversitelerin mimarlık fakültelerinde okuyan öğrenciler için külliye özel bir uygulama alanı olacak. Tarih bilinci oluşturmak için de ilçedeki tüm ilk ve ortaokul öğrencileri, haftada bir saat derslerini külliyede işleyecek. Külliye meydanı teneffüs alanı olacak, öğrenciler tarih soluyacak. 

24 SAAT CANLI OLACAK 

Tarihi Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, bundan böyle Payas'ta ticaretin de merkezi olacak. Kent müzesi, restoran, iş yerleri… Bölgenin örf adetlerini simgeleyen el işi göz nuru ürünler buralarda hem üretilecek hem de satılacak. Başkan Bekir Altan, bölümlerin adım adım faaliyete geçirildiğini, işyerleri için sözleşmelerin hazırlandığını ifade etti. Başkan Altan'a göre Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, 2015 yılı içinde 24 saat canlı, hizmet alınabilecek bir alan olacak ve Payas'ın yaşam merkezi haline gelecek. 

TARİHİN TA KENDİSİ

Külliyede göze çarpan bir başka ve belki en can alıcı yer, Sarı Selim Camisi'nin bahçesi. Burada bir zeytin ağacı var ki neredeyse dünya tarihine tanıklık etmiş. En az 1350 (yazıyla bin üç yüz elli) yıllık olduğu düşünülen zeytin ağacı bugün bütün ihtişamıyla dimdik ayakta. Her yıl çiçek açıyor, meyve veriyor, Payas'a bereket saçıyor. Yılda 300 kg ürün veren ağaç, hala meyve veren dünyanın en yaşlı zeytin ağacı olarak biliniyor. Onlarca medeniyetin kuruluşuna, yıkılışına şahitlik etmiş olan zeytin ağacı, başlı başına bir ziyaret sebebi. Başkan Bekir Altan, zeytin ağacıyla ilgili bir hatırasını anlatırken şunları söyledi: 10 yıl önce AB ülkelerinin büyükelçilerinin eşleri geldi. Bazıları ağaca sarılıp bir süre trans halinde kaldı. Sebebini sordum, "Bunca yıl, bunca savaş, afet görüp de ayakta kalan bu ağacın pozitif enerjisinden bir parça olsun almak istedik" dediler. Yaşam enerjisine hayran kalmışlar.

KONAKLAMA MERKEZİ

Payas'ın ve külliyenin tarihte de ayrı bir yeri var. Öncelikle Payas Kalesi ile tersane bulunması ve yakınlığından dolayı Kıbrıs'ın fethinin buradan gerçekleştiğini anlatan Başkan Bekir Altan, ilçenin bir başka manevi değeri daha olduğunu söylüyor ve ekliyor: Surre-i Hümâyûn Alayı, yani başkent İstanbul'dan Mekke ve Medine'ye yardım ve armağanlar götüren topluluk, yolculukları süresince bazı yerlerde 1 gün bazı yerlerde 3 gün konaklardı. Payas da 3 gün konakladıkları önemli bir merkez. O yüzden Osmanlı, ilçemize ayrı bir önem verirdi. Külliyede bugün de konaklama olması için otoritelerin görüşüne başvuruyoruz.

ÇİFTE HAMAM

Arastanın (çarşı) kuzey bölümünün batısına yaslanmış olan hamam, Anadolu'da örneği sıkça görülen çifte hamam olarak inşa edilmiş. Kubbesi camininkinden daha büyük olan soyunmalık bölümü, arastaya, güneye ve batıya açılan çok sayıda pencereden ışık alıyor. Kubbenin altında yuvarlak bir havuz bulunuyor. Dört eyvanlı, dört halvetli planı ve göbek taşı ile sıcaklık bölümü, klasik Osmanlı dönemi hamamlarının tipik planını yansıtıyor. İlk sıcaklığın kuzey eyvanından, bir koridorla ikinci sıcaklığa geçiliyor. Koridorun zikzak yapısı sıcaklığın dışarı kaçmasını engelliyor. Çıplak gözle bakıldığında seçilmeyen kubbelerdeki hava ve ışık delikleri, zeminden bir mercekle bakıldığında kusursuz bir yıldız şeklini ortaya çıkarıyor.

GÜVENLİK İÇİN

Külliyetin batı duvarında, kıyıdan 700 metre uzakta etrafı hendeklerle çevrili Cenevizlilerden kalma bir de kale var. Payas Kalesi, fiziki konumu itibariyle külliyenin doğu kanadındaki kervansarayın simetrik olarak dengeleyici unsuru gibi durmaktadır. Mimar Sinan'ın, külliyenin planını, kaleyi de hesaba katarak tasarladığı düşünülüyor. Haçlı seferleri sırasında 8 kuleli olarak Cenevizliler tarafından inşa edilen kale, Kudüs'e giden hacıların güvenliğini sağlamakla görevli Tapınak Şövalyeleri'nin kontrolü altında hizmet vermiş. 

BİR MENZİL KÜLLİYESİ

İstanbul, Halep, Şam ve Hicaz yolu üzerinde, Hac ve İpek Yolu kervanlarının kesiştiği noktada yer alan bir menzil külliyesi olarak inşa edilen bu eser, devletin kudretli sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa tarafından 1574 yılında Mimar Başı Mimar Sinan'a yaptırıldı. İnşa tarihi, Mimar Sinan'ın 'ustalık eserim' dediği Selimiye Camisi ile eş zamanlı olduğu için külliye onun mimarlık birikiminin bir özeti olarak kabul ediliyor. 13 bin metrekare alan üzerinde kurulu Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi'nde 48 dükkân, han, tabhane, imaret, cami, sıbyan mektebi ve çifte hamam bulunuyor.

Sabah ek