Tapu tahsis belgesi ne işe yarar?

Bu yazıda "imar affı" şeklinde tanımlanan uygulamaya değinmek istiyorum. "İstanbul' a veya Ankara' ya gelip üniversite okuyacağıma bir devlet arazisine gecekondu yapsaydım" şimdi daha "zengin" olurdum denilen durumu yani. Bu uygulamalar, kamuoyunda çok boyutlu olarak tartışılmaktadır. Bu uygulamalar bazıları tarafından "haksız kazanç-devletin yağmalanması" olarak yorumlandığı gibi, devletin fakir-yoksul kesimlere "doğrudan kaynak transferi" yaparak gelir dağılımı dengelemesi yapması suretiyle toplumsal eşitlik ve sınıfsal geçişkenliğe katkı şeklinde de yorumlanabilmektedir. Meselenin ekonomi-politik yanı benim bu sitedeki yazılarımın konusu değil. Bu nedenle ben işin "hukuk" boyutuna döneyim.

1) Tapu Tahsis Belgesi Nedir ?

"İmar affı" şeklinde tanımlanan yasal düzenlemeler uyarınca ilgili kamu kurumlarınca kişilere "tapu tahsis belgesi" verilmesi sureti ile mülkiyet hakkı tesisi uygulaması ülkemize özgü bir durumdur. Hızlı-düzensiz kentleşme ("topyekün varoşlaşma" mı deseydik!) ve gecekondulaşma olgusunun yaygınlığı karşısında, devlet; vatandaşların fiili-haksız mülkiyet kullanımını "geçiş dönemi" öngören bir şekilde hukuksallaştırılmıştır.

Tapu tahsis belgesi, imar ve gecekondu mevzuatı çerçevesinde; hazine ,belediye, vakıflar genel müdürlüğü ve il özel idarelerinin müstakilen sahip oldukları taşınmazlar üzerinde 2981 sayılı Kanunla belirlenen çerçevede ilgili kişilere tanınan  "şahsi hak" içeren bir belgedir. Tanımdan da görüleceği üzere tapu tahsis belgesini yukarıda belirttiğim kamu kurumları vermektedir. Anılan kamu kurumları tahsis işlemlerini ilgili tapu müdürlüğüne yazı ile bildirir ve tahsisin yapıldığı tapu kütüğünün "beyanlar" hanesinde gösterilir.

Tapu tahsis belgesi; Türk Medeni Kanunun eşya hukukunu düzenleyen hükümlerinde düzenlenen bir kurum veya hak değildir. Bu düzenleme 1984 tarihli 2981 sayılı "İmar Ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 sayılı İmar Kanunun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun" ve alt düzenlemeleri ile hukuk dünyamıza girmiştir.

2) Tapu Tahsis Belgesi" ile "Tapu Senedi" Arasında Ne Tür Farklar Var?

Gayrimenkul hukukunun kural-ilke ve kurumları açısından "tapu senedi" ile "tapu tahsis belgesi" farklı nitelikte  hak içermektedir. Tapu senedi, kural olarak; bir gayrimenkulde kişinin mutlak-kesin nitelikte olan hak sahipliğini belgelemektedir. Tapu tahsis belgesi ise mutlak-kesin bir mülkiyet hakkı niteliğinde değildir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu' nun 04.12.1996 tarihli kararı ile bu belgenin bir mülkiyet belgesi olmadığını, yalnızca fiili kullanmayı belirleyen ve ilgilisine kişisel hak sağlayan "kişisel hak" olduğunu tespit etmiştir.  Yargıtay kararında tapu tahsis belgesinde tahsis edilen gayrimenkulün doğrudan doğruya ilgiliye mülkiyet hakkı vermediği açıkça belirtilmiştir. Bu belgenin ilgilisine "mülkiyet" hakkını sağlaması için kanun ve ilgili düzenlemelerdeki diğer koşulların gerçekleşmesi şartı aranmaktadır.

Tapu tahsis belgesi ile sahip olunan şahsi hak; tapu senedi ile sahip olunan ayni nitelikteki mülkiyet hakkı gibi mirasçılara intikal etmektedir. Ayrıca, hak sahibi bu hakkını başka kişilere devir edebilmektedir.

3) Tapu Tahsis Belgesi İle Hangi Koşullarda Mülkiyet Hakkı Kazanılır?

Tapu tahsis belgesi ile mülkiyet hakkını kazanabilmek için öncelikle usulüne uygun bir tapu tahsisi belgesi sahibi olunmalıdır. Tahsise konu yerde "imar planı" veya "ıslah imar planı" yapılmış olması, yani; tahsis yapılan kişilere verilen yerlerin imar planlarında bağımsız parsel haline gelmiş ve bağımsız tapuların oluşturulmuş olması gereklidir. İmar uygulamalarının yapılmadığı bir yerde ilgili adına mülkiyet hakkının tescilinin "ifa imkansızlığı" gerekçesi ile mümkün olmadığı kabul edilmektedir. Ayrıca,  bu belgenin konusu olan arsa-arazi ile ilgili mali yükümlülüklerin hak sahibi kişi tarafından yerine getirilmesi şarttır.

Önemli Not   : Bu yazıda özel olarak "imar affı" şeklinde tanımlanan "tahsis" etrafında bilgiler verilmiştir. Bir kısım gayrimenkul hukukçuları tarafından "tahsis suretiyle tescil" şeklinde tanımlanan bu uygulamanın başka "özel kanun"larda bir kısım farklı şartları içeren biçimleri de bulunmaktadır.

Av. Mehmet Parlak
[email protected]