Türk Serbest Mimarlar Derneği Re-ACT projesi ile Berlin'de!

Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD) tarafından yürütülmekte olan Re-ACT (Re-reading Architecture as a Cultural Transformation – Kültürün izlerini mimarlık üzerinden (yeniden) okumak) projesi kapsamında, doğu ve batı arasındaki farklılıkların dönüşümünü tartışmaya ve anlamaya yönelik, Berlin ve Ankara’da birbiriyle bağlantılı iki panel düzenleniyor. Re-ACT projesi kapsamındaki bu panellerden ilki, Berlin’de "Batıdaki Doğu”: Avrupa kentlerini çok kültürlü değişim kapsamında anlama ve yeniden okuma başlığı ile 12 Mart’ta düzenlendi. Türkiye’nin Berlin Büyükelçisi Hüseyin Avni Karslıoğlu’nun da katıldığı panelde, mimarlar ve diğer disiplinlerden gelen konuşmacılar, Avrupa’da yaşayan azınlıkların kent mekânını tüketme biçimleri ve içinde yer aldıkları fiziksel ortamla girdikleri dönüştürücü ilişki üzerine düşüncelerini sundular.

12 Mart Pazartesi günü, Berlin’deki Deutsches Architektur Zentrum (DAZ) Taut Hall’de yaklaşık 100 kişinin katılımı ile gerçekleştirilen etkinlik, “Kale’den Kule’ye” isimli Fotoğraf Sergisi açılışı ve Re-ACT projesi kapsamında gerçekleştirilen  Ankara  kenti maket yapım sürecini anlatan Mutlu Ata Can tarafından hazırlanan belgesel film ile başladı. Küratörlüğünü Prof. Dr. Ayşen Savaş ve Doç. Dr. Güven İncirlioğlu’nun üstlendiği bu sergide kullanılan fotoğraflar proje paydaşı AFSAD (Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği) tarafından yürütülen “Benim Ankara’m” Fotoğraf Atölyesi çalışması ile elde edildi.

Belgesel film gösteriminin ardından, Doç. Dr. C. Abdi Güzer tarafından yönetilen "Batıdaki Doğu”: Avrupa kentlerini çok kültürlü değişim kapsamında anlama ve yeniden okuma başlıklı panel gerçekleşti. Panele, mimar Ercan Ağırbaş, gazeteci Tanıl Bora, mimar Paul Böhm, kültürlerarası pazarlama ve iletişim uzmanı Dr. Bilgen Coşkun ve mimar Birsen Coşkun Öztürk konuşmacı olarak katıldı.

Panel ile ilgili açıklamada bulunan TSMD Yönetim Kurulu Başkanı ve Proje Koordinatörü Yeşim Hatırlı; “Türkiye’de Münih, ‘Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışındaki bir Türk kenti’ olarak kabul edilir. Türkler, Almanya’daki nüfusun yaklaşık % 4’ünü oluşturmaktadır. Almanya’daki doğu kaynaklı toplam nüfusun ise % 15’e yaklaştığı varsayılmaktır. Berlin’de yapılan bu ilk panel; ‘doğu kültürlerinin, özellikle Türk kültürünün, fiziksel oluşum ve sosyal yapı olarak batı kentlerindeki etkisini ve kent mekanı üzerindeki değiştirici/dönüştürücü gücünü anlamayı’ amaçlamaktadır” dedi.

Re-ACT kapsamındaki ikiz panellerin ikincisi ise Ankara’da, "Doğudaki Batı”: Modernizmi Ankara şehrinde sürdürülebilir bir proje olarak anlamak ve yeniden okumak başlığı altında Mayıs ayında düzenlenecek.

Panellere ilişkin Moderatör açıklaması:
Türkiye, Doğu ile Batı, Avrupa ile Asya kültürlerinin, küresel ve yerel kavramlarının kesişim noktasında olduğu gibi; din, dil, etnik çeşitlilik, coğrafi farklılık ve tarihi çeşitlilik açılarından da özgün ve öncelikli bir alan oluşturmaktadır. Özellikle Cumhuriyetin ilk yılları, Türkiye’nin önemli ve radikal bir kültürel dönüşüm hareketini temsil etmekte, bu yıllarda içselleştirilen modernizm projesi, her şeyden önce batı ile bütünleşme ve süreklilik sağlama projesi olarak öne çıkmaktadır. Bu durum sadece Türkiye açısından değil, Türkiye’nin temsil ettiği (batıya referansla) “ana eksen dışı” tüm oluşumları anlamak için bir araştırma modeli sunmaktadır. Cumhuriyet sonrası Türkiye mimarlığı, her şeyden çok kendini batı mimarlığı ile kurulan süreklilik ve karşıtlık söylemleri ile tanımlamaktadır. Bu anlamda ana eksen dışındaki yerellik ile uluslararası modernizmin çeşitli biçimlerde oluşturduğu ilişki (süreklilik ve karşıtlıklar) Ankara üzerinden okunabilir.

Ankara, Türkiye’nin modernleşme ve batı ile değer bütünleşmesi oluşturma sürecinin başlangıç noktasını, bunun mimari ve planlamaya yansıma biçimlerini temsil eder. Başka bir ifade ile; modernliğin modelini oluşturmaktadır. Yeniden kurulan bir başkent olarak, bu dönüşüm ve temsiliyetin bütün unsurlarının gözlenebileceği bir ortamdır.

Özellikle I. Dünya Savaşı ortamı nedeni ile ivmelenen göç, çok sayıda yabancı mimarın Ankara ortamında ve Türkiye mimarlık eğitimi içerisinde çalışmasını getirmiş ve bu kişilerin bir yandan “modernizmin yerleşmesi”, öte yandan “yerel değerlerin yeniden yorumlanarak, modernizmle süreklilik oluşturması” noktalarında katkıları söz konusu olmuştur. Başta Ulus olmak üzere Cumhuriyet Ankarası, bu konuda zengin bir birikime sahip örnekleme alanıdır. Özellikle Türkiye’de çalışmış, ürün vermiş yabancı mimarların sayısal çokluğu ve mimarlık ortamındaki ağırlıkları gözetildiğinde bu proje, çok sayıda Avrupa ülkesini ilgilendiren, çok sayıda ortak çalışma ve araştırmacı değişimine olanak veren bir projedir.

Benzer biçimde, kolonileşme geleneği ve Avrupa’nın savaş sonrası aldığı göçler sonucunda, Avrupa’da “Avrupalı olmayan büyük birçok kültürlü nüfus” birikimine neden olmuştur. Avrupa kentlerindeki doğu kültürünün varlığı, bu kültürlerle ilgili şeffaflık yaratmanın yanı sıra kentlerdeki fiziki yerleşim ve sosyal yapılanmalarda da kendini farklı biçimlerde göstermiştir. Re-ACT kapsamındaki her iki panel de, doğu ve batı kültürlerinin kültürel ortam içinde uğradığı dönüşümü, değişimi ve bu kavramlar arası bölgeleri, mimarlık ve mekân üzerinden anlamaya ve tartışmaya çalışacaktır.

Re-ACT Projesi
Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD), imza attığı Re-ACT Pojesi ile Türkiye’de bir ilki Ankara’da gerçekleştiriyor. Re-ACT (Re-Reading Architecture As A Cultural Transformation-Kültürün İzlerini Mimarlık Üzerinden (Yeniden) Okumak) Projesi, Türkiye’de modern bir model olarak ayrıcalıklı bir konuma sahip olan Ankara’da gerçekleştiriliyor.

TSMD’nin AB Bakanlığı, Kültür Sanat Hibe Programı Sivil Toplum Diyaloğu Projesi kapsamında almış olduğu hibe ile yürütmekte olduğu Re-ACT projesi kapsamında yapımı sürmekte olan 1/500 ölçekli dev Ankara kent maketi; “Kaleden Kuleye” ile aynı zamanda Türkiye’de bir ilki hayata geçirecek. Re-ACT projesi ayrıca, T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı’nın desteklerinin yanı sıra ODTÜ (Orta Doğu Teknik Üniversitesi), Mimarlar Derneği 1927, AFSAD (Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği), DOCOMOMO’nun (Documentation and Conservation of Modern Movement) paydaşlıklarıyla gerçekleştiriliyor. Proje finansmanının büyük bölümünü karşılayan AB’nin yanı sıra Almanya’dan BDA (Bund Deutscher Architekten) ve Hollanda’dan ARCAM (Amsterdam Centre for Architecture) ise Re-ACT’de “proje ortağı” olarak yer alıyorlar.

TSMD, mimarlık ortamının birçok paydaşını bir araya getirecek, ama daha da önemlisi mimarlık mesleğinin toplumsal alanda tanınmasına, saygı görmesine zemin oluşturacak, toplumda mimarlık bilincini geliştirecek ve aynı zamanda da bir kaynak arşiv oluşturacak merkezin/müzenin kurulması için öncülük yapıyor. Proje kapsamında yer alan dev Ankara maketi de, TSMD Mimarlık Merkezi’nde sergilenecek.

Re-ACT kapsamında AFSAD (Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği) tarafından yürütülen “Benim Ankara’m” Fotoğraf Atölyesi çalışması ile elde edilen fotoğraflar, Prof. Dr. Ayşen Savaş ve Doç. Dr. Güven İncirlioğlu’nun küratörlüğünde sergilenecek. Mutlu Ata Can tarafından hazırlanan maket yapım sürecini anlatan belgesel, Berlin ve Ankara’da sergi ile birlikte sunulacak. İkiz paneller kapsamında düzenlenen Berlin’deki "Batıdaki Doğu”: Avrupa kentlerini çok kültürlü değişim kapsamında anlama ve yeniden okuma başlıklı panelin yanı sıra Ankara’da da "Doğudaki Batı”: Modernizmi Ankara şehrinde sürdürülebilir bir proje olarak anlamak ve yeniden okumak başlıklı panel gerçekleştirilecek.