Van'daki bazı taşınmazlar hakkında acele kamulaştırma kararı TBMM'de!

CHP  İzmir  Milletvekili Kamil Okyay Sındır, 2972 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Van'daki bazı taşınmazlar hakkında acele kamulaştırma kararı verilmesine ilişkin soru önergesi hazırladı. Sındır, sorusunun Çevre Ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum tarafından yanıtlandırılmasını istedi.

CHP'li Sındır, verdiği soru önergesinde şu açıklamalarda bulundu: ''24 Eylül 2020 tarihli ve 31254 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Kararları arasında “Acele Kamulaştırma” kararlarının da yer aldığı görülmektedir. Bunlar arasında 2972 sayılı Karar uyarınca, “Zilan Regülatörü ve Hidroelektrik Santralinin yapımı amacıyla Van ili Erciş İlçesi, Ağaçören Köyü/Mahallesi'nde yer alan bazı taşınmazların” Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından acele kamulaştırılması yer almaktadır. Bilindiği gibi 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun, Acele Kamulaştırma uygulamalarını düzenleyen 27. Maddesi uyarınca; “yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda” acele kamulaştırma ile taşınmazlara el konulabilmektedir. Oysa ki, yapılan uygulamalardan görülmektedir ki, gerçekleştirilen kamulaştırmaların büyük bir bölümünün "yurt savunma ihtiyacına” yönelik olmadığı, savaş, kıtlık, doğal afet gibi istisnai durumlarda devletin, uzayabilecek kamulaştırma süresi nedeniyle, zaman kaybetmeden ivedilikle işlemleri yapabilmesi için özel kanunlarla öngörülen “olağanüstü durumların” söz konusu olmadığı veya Cumhurbaşkanı'na, aceleliği konusunda, takdir yetkisi verilmiş olsa da özel sektör yatırımlarına yardımcı olmaya yönelik birçok kamulaştırma uygulamalarının "acele” nitelikli olmadığı anlaşılmaktadır. Ayrıca, 1980'li yıllarda Çin ve Sovyetler Birliği'nden göç ederek Türkiye'ye gelen ve Van'ın Erciş ilçesine bağlı Ulupamir Köyü'ne yerleştirilen Pamir Kırgızlarının, hidroelektrik enerji santralinin inşa edilmesiyle bölgeden göç etmek zorunda kalacak oldukları ve yaklaşık 40 yıldır yaşadıkları köylerinden edilecekleri düşünülmektedir. Korumaya çalıştıkları kültürlerinin de böylece yok olup gideceği, aynı zamanda Atayurtlarından göç etmiş olmalarına rağmen kültürlerini Van'da sürdürmeye devam eden Pamir Kırgızlarının anadili olan Pamir Kırgızca'sının dünya üzerinde konuşulan tek bölgesi özelliğinde olduğu ve yok olacağı da ortadadır. Terör örgütünün açık hedefi haline gelmeyi dahi göze alarak devletin yanında yer almış olan Ulupamir köylülerinin bu uğurda birçok şehit vermiş olmalarına karşın bu acele kamulaştırma ve proje uygulaması ile yaşananların köylülerin gözünde devlet güvenilirliğini ve tutarlılığını sarsacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda aşağıda yazılı olarak yer alan sorularımın tarafınızdan ivedilikle yanıtlanmasını saygıyla dilerim.''

CHP  İzmir  Milletvekili Kamil Okyay Sındır'ın soruları:
1) Söz konusu acele kamulaştırmanın amacı nedir?

2) Bu acele kamulaştırma kararında “üstün kamu yararı” nedir? Acele Kamulaştırma kararı alınan  taşınmaz üzerinde yapılması düşünülen yatırım, bir kamu yatırımı mıdır? Yoksa kamulaştırmanın ruhuna, yasal çerçevesine ve kamusal yarar ilkesine aykırı bir şekilde özel sektöre mi  devredilecektir?

3) Daha önce, 2012 yılında, aynı bölgede Zilan Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali kurulması için  Bakanlar Kurulu kararıyla “acele kamulaştırmaya” gidildiği ancak köylülerin başlattığı hukuk mücadelesi sonucu Danıştay'ın bu kararın yürütmesini 2014'te durdurduğu doğru mudur? Danıştay'ın bu kararına rağmen sürecin yeniden başlatılmış olmasının nedenleri nasıl  açıklanmaktadır?

4) Yapılacak acele kamulaştırmanın, yurt savunması ile veya aciliyet gösteren bir doğal afet vb durum  ile veya özel kanunlarla öngörülen bir başka “özel durum” ile herhangi bir ilgisi var mıdır?

5) Acele kamulaştırılacak taşınmazların toplam alan büyüklüğü ne kadardır? Bu alanın ileride  genişletilerek büyütülmesi söz konusu mudur?

6) HES tesisini kuran şirketin söz konusu Danıştay kararını hiçe sayarak acele kamulaştırma kararı  iptal edilen taşınmazlar üzerinde bugüne kadar çalışmalar yaptığı iddiaları doğru mudur?

7) Doğal güzellikleriyle de dikkati çeken bu bölgede söz konusu HES yatırımı amacıyla özel bir şirkete  2012 yılında 49 yıllığına üretim lisansı verildiği doğru mudur?

8) Taşınmazların 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planında, 1/25.000 ve 1/5.000 ölçekli nazım imar  planlarında ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planındaki niteliği nedir? Bu planlarda yeni kullanım fonksiyonuna bağlı olarak değişiklik öngörülmekte midir ve ne zaman ve hangi kurum tarafından  değiştirilmesi planlanmaktadır?

9) Taşınmazlar, imar planlarında “Tarımsal” nitelikli alan statüsünde ise imar planlarında değişiklik  yapılmadan, taşınmazın kullanım nitelikleri değiştirilmeden yapılan acele kamulaştırma kararları ile yaratılan arazi rantinin, taşınmazın gerçek malikine değil fakat“kamu yararı” atfedilerek devredilen özel sektör yatırımcısına sağlanması ve gerçek sahibi köylülerin yaşayacağı mağduriyetler sizce hukuka, adalete ve hakkaniyete uygun mudur? Bu durumda Anayasamızın 35. Maddesindeki “mülkiyet hakkı” ihlal edilmiş olmaz mı?

10) Acele kamulaştırma kararı alınan taşınmazların tapu kayıtlarında vasfı (niteliği) “tarla” olarak  görülmektedir. 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu uyarınca tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılabilmesi şartlara bağlanmıştır. Söz konusu taşınmazlar için de Toprak  Koruma Kurulu'nca alınmış herhangi bir karar bulunmakta mıdır?

11) Tapu kayıtlarında tamamının “Tarla" niteliğinde olduğu söz konusu taşınmazlarda hangi ürün/ürünler yetiştirilmektedir? Dikili herhangi bir meyve türü yetiştiriciliği yapılmakta mıdır?

12) Bölgede yapılacak olan söz konusu HES yatırım sonucunda 3 bin nüfuslu büyük kısmı tarım ve  hayvancılıkla geçinmeye çalışan Ulupamir köylülerinin bu geçim kaynağının ellerinden alınmış  olacağı doğru mudur?

13) Yapılacak kamulaştırmanın tahmini bedeli ne kadar düşünülmektedir? Hâlihazırda yapılan tarımsal üretimin Ağaçören, Ulupamir ve civar köylere ve ülke ekonomimize katkısı değerlendirilmiş midir ve ne kadardır?

14) Van Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından söz konusu yatırım için 30 Mart 2012'de “ÇED  raporu gerekli değildir” kararı alındığı doğru mudur? Bu yatırımın doğaya, çevreye ve özellikle yok Pamir Kırgızlarına özgün bir kültürün yok olmaya bırakılacağı ve köylülerin de bölgeyi terk etmek zorunda bırakılmaları ortada iken, yöre insanlarının yaşam alanlarına herhangi bir olumsuz etkisinin olmayacağı mı düşünülmektedir? Bölgede yaşayan insanların yaşam hakları Çevresel Etki Değerlendirme sürecinde yok mu sayılmıştır ki ÇED Gerekli Değildir kararı alınabilmiştir?

15) Acele Kamulaştırma kararı alınan taşınmaz üzerinde öngörülen yatırım için ve kamulaştırma öncesinde sizce olumlu ÇED raporunun alınmış olması gerekmez mi? ÇED olumlu raporu henüz yok ise bunun alınamaması durumunda yapılacak kamulaştırma uygulaması kamu zararına  dönüşmüş olmaz mı?

16) Ya da ÇED olumlu raporunun 2009/7 sayılı Bakanlık Genelgesi uyarınca, daha önce birçok örnekte olduğu gibi, her halükarda verileceği mi düşünülmektedir?

17) Taşınmaz üzerinde öngörülen yatırım için yerel halka bilgi verilmiş midir, çevre halkının rızası  alınmış mıdır? Civar alanlarda yapılmakta olan tarımsal üretim faaliyetlerine etkileri olacak mıdır?  Önlemleri düşünülmüş müdür?

18) Ağaçören köyü, Ulupamir köyü ve civar köylerin sakinlerinin acele kamulaştırma kararı hakkında önceden bilgilendirilmediği iddiası doğru mudur?

19) Acele kamulaştırma kararının Resmi Gazete'de yayınlamasının ardından kararı ilgilendiren bölgelerde çevre halkının bu karara karşı direnme haklarını kullanmalarına ve hukuki mücadele yürütme çabalarına karşı baskı altına alındıkları iddia edilmektedir. Bu iddialar doğru mudur?