10 soruda Türk müteahhitlerin yurt dışı yatırımları!

Capital Dergisi yazarlarından Yasemin Erdoğan, Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Mithat Yenigün ile Türk şirketlerin yurt dışı yatırımları hakkında bir röportaj gerçekleştirdi. İşte, o röportaj.. 

Türkiye’nin yurt dışı müteahhitlik pazarı, Rusya, Libya ve Irak’tâki olumsuz koşullar nedeniyle son iki yılı küçülmeyle tamamladı. Bu olumsuz hava, şirketlerin portföylerine de negatif biçimde yansımış durumda. Sektörün hedefinde ise kayıpları telafi etmek üzere yeni pazarlara açılmak var. Kısa ve orta vadede potansiyel pazarlar olarak Sahra Altı Afrika, Hindistan, Güney Doğu Asya ve Latin Amerika öne çıkıyor. Peki planlar tutacak mı? Bunu, önümüzdeki günler gösterecek. Uluslararası müteahhitlik pazarındaki daralma rüzgarını, çıkış yollarını ve Türk şirketlerin yaşadığı zorlukları, Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı MİTHAT YENİGÜN ile konuştuk:

1-) Türkiye'nin yurt dışı müteahhitlik pazarının toplam iş hacmi nedir?
Türk müteahhitleri son 45 yıllık dönemde toplam 119 ülkede, yaklaşık 355 milyar dolar tutarında 9 bin 300 proje gerçekleştirdi. Ağırlıklı olarak Avrasya, Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde iş üstlenen Türk müteahhitlik firmaları, sadece inşaat alanında değil, konut, sanayi, sağlık ve turizme kadar uzanan çok çeşitli alanlarda yatırımcı olarak rol üstleniyor.

2-) Sektörün 2016 ve 2017 performansı sizce nasıldı?
Yıllık sözleşme proje tutarı son yıllarda geçmiş döneme oranla belirgin şekilde gerileme gösteriyor. Yurt dışında üstlenilen yıllık yeni proje tutarı 2012-2015 döneminde 25-30 milyar dolar bandına oturmuş durumdayken, 2016-2017 döneminde 14-15 milyar dolar bandına indi. Bu durum, büyük ölçüde sektörün ana pazarlarındaki jeopolitik sorunlar ve aynı* döneme denk gelen enerji fiyatlarındaki gerilemeden kaynaklanıyor. Bu nedenle enerji ihracatçısı pazarlarda gerçekleştirilen yatırımların da ivme kaybettiği gözleniyor. Toplam yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinin yaklaşık yüzde 35’ini oluştttran Rusya, Libya ve Irak pazarlarından doğan kaybı dengeleyebilecek yeni fırsatlar için potansiyel pazarlar olan Sahra Altı Afrika, Hindistan, ASEAN Bölgesi (Güney Doğu Asya Ülkeleri Birliği) ve Latin Amerika pazarları yakından takip ediliyor.

3-)Global yurt dışı müteahhitlik pazarı da 2016'da bir önceki yıla göre yüzde 6,4 küçülmüştü. Nedenleri neler?
ENR (Engineering News Record) Dergisi’nin yayımladığı ‘Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası İnşaat Firması’nın pazar büyüklüğü, 2013’te 544 milyar dolarken, iki yıl üst üste yüzde 4,1 azalarak 2015’te 501 milyar dolara geriledi. 20l6’da ise yüzde 6,4 daralmayla 468 milyar dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu küçülmenin risk iştahındaki dalgalanmalardan kaynaklandığı görülüyor. Küresel likidite daralması ve jeopolitik sorunların da etkisiyle uluslararası inşaat sektörü küresel ekonomik belirsizlikten en çok etkilenen sektörlerin başında geliyor.

4-) Bu küçülmeden Türk müteahhitleri nasıl etkileniyor?
Uluslararası müteahhitlik pazarının son üç yılda toplam yüzde 14 gerileme gösterdiği konjonktürde, Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında gösterdiği performans arttı. ENR listesindeki Türk firmalarının sayısı geçtiğimiz yıl 40‘tan 46‘ya yükseldi. Aynı dönemde pazar payı da yükseldi. Listedeki Türk firmalarının toplam pazar payı 2013‘te yüzde 3,8 iken 2014 yılında yüzde 4,3, 2015 yılında yüzde 4,6 ve 2016 yılında ise yüzde 5,5 olarak gerçekleşti. Türk müteahhitlik firmalarının bölgesel gelirlerdeki payı Avrupa’da bir miktar azalırken ana pazarlarının tümünde arttı.

5-) Global rekabette Türk müteahhitlerin konumu nedir?
Geçtiğimiz dönemde yaşanan küresel ekonomik belirsizliklere, artan jeopolitik risklere ve düşen enerji fiyatları nedeniyle enerji ihracatçısı ülkelerde gerçekleştirilen yatırımların ivme kaybetmiş olmasına rağmen Türk müteahhitlik firmaları ENR 250’de firma sayısı itibarıyla Çin’den sonra gelen ikincilik konumunu korudu. Bunun nedenlerini, Türk müteahhitlerinin kaliteli ve uluslararası standartlarda iş yapmaları, iş yaptıkları ülkelerde yerel şirketlerle çalışmaları, yerel iş gücünü istihdam etmeleri ve mesleki eğitimlerine katkıda bulunmaları olarak sıralayabiliriz.

6-) Türkiye'nin en güçlü olduğu pazarlar hangileri?
Türk şirketleri, 45 yıllık dönemde yurt dışında yaklaşık 355 milyar dolar tutarında 9 bin 300 proje üstlendi. Bu tutarın yüzde 46,8’i Avrasya, yüzde 26,2 ’si Orta Doğu, yüzde 18,1’i ise Afrika ülkelerinde gerçekleştirildi.
Bu bölgeler, Türkiye’nin en etkin ve güçlü olduğu pazarlar.

7-) 2017'de en iyi büyüme hangi ülkelerde oldu?
Türk müteahhitler, 2017’de uluslararası pazarda 14,7 milyar dolar tutarında 241 proje üstlendi. Bu dönemde en fazla iş üstlenilen ülkeler Tan-, zanya (yüzde 17,3), Suudi Arabistan (yüzde 14,1), Rusya Federasyonu (yüzde 12,1), BAE (yüzde 9,1), Kazakistan (yüzde 7,4), Irak (yüzde 6,9), Cezayir (yüzde 6,0), Gürcistan (yüzde 5,0), Katar (yüzde 2,8) ve Mozambik (yüzde 2,5) oldu. Tanzanya’nın yeni bir pazar olarak ön plana çıktığı, Kazakistan ve Gürcistan’da son yıllarda görülen düşük performanstan sonra yükselme eğilimine geçildiği görülüyor.

8-) 2017'de en ciddi küçülme hangi ülkelerde yaşandı? Ne kadarlık kayıp oldu?
Firmalarımız, Libya, Irak ve Rusya’da son yıllarda ortaya çıkan gelişmeler nedeniyle birçok ciddi sorunla karşı karşıya kaldı. Libya’daki istikrarsızlık ortamı halen geçerliliğini koruyor. Gerek Irak gerek Rusya ilişkilerimizde ise kademeli bir normalleşmeye gidildiği gözleniyor.

9-) 2018 sektörünüz açısından nasıl geçecek? Fırsatlar nerede?
Önümüzdeki dönemde, belirli düzeyde artış ivmesi kazanan enerji fiyatları, Suudi Arabistan, Cezayir, Türkmenistan gibi Türk müteahhitlik şirketlerinin referanslarının güçlü olduğu pazarlardaki yatırım ortamı ve finansman koşullarına olumlu yansıyabilecek. Irak’taki gelişmeler, Rusya ile ilişkilerimizdeki kademeli normalleşmenin yanı sıra Sahra Altı Afrika başta olmak üzere potansiyel pazarlardaki fırsatlar da göz önüne alındığında, önümüzdeki dönemin, büyüme ivmesinin kaybedildiği 2016-2017 döneminden daha olumlu olacağını tahmin ediyoruz.

Fırsatlar açısından bakarsak... Kısa ve orta vadede geleneksel pazarlarımızdaki iyileşmelere bağlı olarak Irak ve Rusya Federasyonu önemini koruyacak. Sahra Altı Afrika ülkelerindeki faaliyetler artırılarak sürdürülecektir. Ayrıca ASEAN ülkelerinde ve başta Peru, Şili, Kolombiya ve Meksika olmak üzere genel olarak Latin Amerika ülkelerindeki fırsatların değerlendirileceğini öngörüyoruz.

10-)Türk müteahhitlerin yurt dışında karşılaştığı en temel sıkıntılar neler?
En temel zorlukların başında Türk bankalarından alınan teminat mektuplarının yabancı ülkelerde kabul görmemesi geliyor. Bu sorunun aşılabilmesi için Türk bankalarının yurt dışında tanınırlığının artırılması ve diğer ülke bankalarıyla ilişkilerinin geliştirilmesi gerekiyor. Diğer bir sorun da finansman temini olarak ortaya çıkıyor. Günümüzde finansman temin etmeden yurt dışında büyük projelerin üstlenilmesi mümkün değil. Yurt dışında en büyük rakiplerimiz, büyük fon ve finansman desteğine sahip. Bu kapsamda, Türk Eximbank’ın sermayesinin artırılarak mevcut kredi portföyünün geliştirilmesinin sağlanması, alt ve üstyapı ihtiyacı olan ve aynı zamanda zengin yeraltı kaynaklarına sahip bulunan ülkelerde, emtia bazlı finansman modellerinin hayata geçirilmesi önem taşıyor.