Ahmet Vefik Alp: Cami referans alınıp Taksim Meydanı yeniden tasarlanmalı!

İmar planının iptal edilmesinin ardından, Taksim Camii'nin mimarı Prof. Dr. Ahmet Vefik Alp ile Beyoğlu'nun geleceğini konuştuk.

 'Cami referans alınıp Taksim Meydanı yeniden tasarlanmalı' 

Taksim Cumhuriyet Camii projesinin de dahil olduğu imar planının iptal edilmesinin ardından Habertürk'e açıklamalarda bulunan caminin mimarı Prof. Ahmet Vefik Alp, "Bana görev versinler cami projemden başlayarak Taksim Meydanı'na bütüncül bir 'kentsel tasarım' projesi hazırlayayım" diyor '

1968' den beri tartışmaların odağında kalan Taksim Camii projesi bir kez daha durduruldu. İstanbul 10'uncu İdare Mahkemesi, Taksim Camii Projesi ve Galatasaray katlı otoparkı dahil, birçok projenin dayanağı olan "Beyoğlu Kentsel Sit Alanı Koruma Amaçlı Uygulama Planı" ile "Beyoğlu Nazım İmar Planı"nı iptal etti. Peki yapboz tahtasına dönen Taksim'in hali ne olacak? 

Taksim Cumhuriyet Camii projesinin mimarı Prof. Alımet Vefik Alp ile hem iptal kararının kapsamını hem de Taksim'in geleceğini konuştuk. Prof. Alp, Taksim'in birbirinden uyumsuz yapılarla çorbaya döndüğünü söylüyor; çözüm olaraksa "Bana görev versinler Taksim Cumhuriyet Camii projemden başlayarak Taksim Meydanı'na bütüncül bir 'kentsel tasarım' projesi hazırlayayım" diyor... 

¦ Öncelikle kafası karışık vatandaşlar adına soralım, bu iptal kararı ne anlama geliyor? 

Beyoğlu Belediyesi sınırları dahilinde hazırlanan üst 1/5000 ölçekli nazım imar planını ve onun alt detay planı 1/1000 ölçekli uygulama imar planı Danıştay yolu açık olmak üzere iptal edildi. Burada yeni planlar hazırlanıncaya kadar yeni proje yapmak mümkün olamayacak. 

¦ Bir dönem geçici yapılanma koşullarıyla iş idare edilecek deniyor. 

"Geçici yapılanma" ne anlama geliyor? 

Bunlar yeni plan yapılana kadar inşaat faaliyetlerinin tümüyle durmaması için temkinli olarak konmuş asgari yapılanma koşulları. Bu koşullarla 'Taksim Cumhuriyet Camii' projesi ya da diğer büyük projeler ruhsat alamaz. 

¦ Taksim Kışlası ve Gezi Parkı projeleri de durdurulmuştu. Taksim'i nasıl bir gelecek bekliyor? 

Taksim Meydanı kaotik bir duruma geldi. 

Birbirine uyumsuz yapılarla çevreleniyor. Bir tarafta tarihi maksem ve muhtemel cami projesi, diğer tarafta artık çok eskimiş olan The Marmara Oteli, AKM ve rekonstrüksiyonu tartışılan Taksim Topçu Kışlası. Diğer tarafta da Pietro Conanico'nun Taksim Anıtı ve biraz ötede devasa Rum Aya Triada Kilisesi... 

"PROTESTO İÇİN TOPLANMASINLAR ANLAYIŞI HÂKİM" 

¦ Belediye 6 ay içinde yeniden plan yapmak zorunda. Yenisi nasıl olmalı? 

Ben Danıştay'ın yerinde olsam iptal kararını kısmen bozar, sorunsuz kısımlarda planın yürürlüğe konmasını isterdim. Bir de tabii imar planlarının 'katılımcı' bir anlayışla hazırlanamaması büyük eksiklik. Gelişmiş ülkelerde bu çalışmalar halk, akademiya ve STK'lar ile günlerce tartışılıyor, bu tartışmalar TV'lerden veriliyor. Sağlıklı bir kent planı için bu bir ön şart.. 

¦ Taksim Meydanı'ndaki betonla kaplı boş alan estetik faciası değil mi? 

Yoğun yağışlarda gölete, karda buz pistine dönüşüyor... 

İki çeşit meydan vardır. Bir tanesi geniş boş alanlar Pekin, Tiananmen Meydanı gibi... Diğeri insanı kavrayan, içine alan meydanlar; Avrupa'da Venedik San Marco, Roma San Pietro meydanları gibi. Taksim meydanı ne öyle ne böyle bir meydan... Mevcut şekliyle anlamsız. Beton alanların ne mesaj verdiği, neye hizmet ettiği belli değil... Elden geçirilmeli ve insan unsuru meydana işlenmeli. 'Aman geniş meydanlar yapmayalım ki aktivistler protesto için toplanamasmlar' anlayışı da var! ı CiE Taksim'e güzel bir meydan demek çok zor. 

¦ Mahkeme iptal kararı verirken her iki planın da bölgenin özelliğini yeterince gözetmediğini, bütünsellikten uzak olduğunu ve korumaya en çok muhtaç alanların turizm alanı ilan edilerek koruma planı kapsamı dışına çıkarıldığını gerekçe gösterdi. Bu kararı yerinde buluyor musunuz? 

TOKİ'den Özelleştirme İdaresi'ne, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na, Turizm Bakanlığı'na birçok kurumun plan yapma yetkisi var. Ayrıcalıklı imar plan yapabiliyorlar ve kent planı bütünselliğini ve sürekliliğini kaybediyor. Kent 'yamalı bohça' ya dönüyor... Çok başlılık var... Ama iptal davalarını da sorguluyorum... 

Siz plancı olarak büyük bir ekiple uzun süreler çalışıyorsunuz, sonunda onaylanıyor. Sonra dava açıldığında birkaç kişiden oluşan bilirkişi ne derse o oluyor. Bu sağlıklı bir süreç değil. Bilirkişi heyeti, planı hazırlayan ve onayan ekipten daha az deneyimli olabiliyor. 

¦ Ama kararın gerekçeleri son derece haklı değil mi? 

Kararda haklı noktalar var, bu nedenle kısmi iptaller olsaydı daha İptal kararında haklı noktalar var, bu nedenle kısmi iptaller olsaydı daha doğru olurdu ve bölge bir süre daha plansız kaldı doğru olurdu. Yaşın yanında kuru da yandı ve bölge bir süre daha plansız kaldı. 

¦ İptale gerekçe olarak kültür odaklı turizm yerine ticaret ve hizmet odaklı turizme ağırlık veren bir planlamanın tercih edildiği belirtilmiş. Bu çok yerinde bir eleştiri değil mi? 

Beyoğlu muhteşem bir kültürel varlık, bir tarihi bellek. Pek tabii turizm denilince uyumlu hizmet sektörü de orada olmalı. 

¦ Gelir düzeyi yüksek turistlere yönelik bir planlamanın tercih edildiği, oysa bölgenin kendine özgü bir renkliliği olduğu söylenmiş. 

Yüksek gelir grubuna yönelik dönüşüme dair bir eleştiriniz yok mu? 

Zengin turist de fakir turist de baş tacımız. Zengin turist para harcasın ki daha kaliteli hizmet sunulsun ve daha seviyeli bir çevre oluşturulsun ve fakir turistler de bu nimetlerden faydalansın. 

¦ Karar Haliç, Karaköy ve Tophane'ye kadar olan kısımları kapsıyor. Buralarda hangi projeler etkilenecek? 

Bazı özel alanlar bu planın dışında kalabilir. Taksim Gezisi, Taksim yayalaştırması ve özelleştirme alanı olan Galataport ve Haliç Tersaneler Bölgesi etkilenmeyebilir. Bakanlar Kurulu tarafından Beyoğlu Belediyesi sınırları içinde turizm alanı olarak belirlenmiş bölgeler de iptal kararının kapsamı dışında kalabilir. 

¦ Siyasi menavralarla iptal kararına takla attırmak mümkün mü o halde? 

Bu özel alanların sınırları önceden belirlenmiş ve Bakanlar Kurulu'nca kabul ve ilan edilmiş olması lazım. Evet bir ölçüde siyaset iptal kararlarının etrafından dönebilir. Bir diğer yöntem de planlarda hemen bir iki değişiklik yapıp tekrar onayarak iptal kararını işlevsiz bırakmak... 

'Projem, modern çizgilerle oryantalist vurguların dansı' 

¦ Başbakan çizdiğiniz projeyi fazla modern bularak daha klasik çizgiler eklenmesini istemişti. Bir mimar olarak böyle bir müdahaleyi nasıl kabullendiniz? Bu projenin orijinalliğine ve günümüz mimari anlayışına darbe vurmadı mı? 

Bu talebe ancak kırmızı çizgilerimiz dahilinde cevap verebildik. Ana konsept değişmedi, çok tartışılan 1 büyük 4 küçük hilalli minareyi değiştirdik. Orijinal versiyonunda içinde üç kez Allah lafzı gizlenmiş 'sonsuzluk' kuş yuvası dokusu ile oluşturulan kubbeyi değiştirdik, yenisi Kuran-ı Kerim'den alınan ayetler ile şekillendiriliyor. 

¦ Modernden çok oryantalist bir cami gibi duruyor. Fazla şaşaalı değil mi? 

Proje hassas bir sentez. Geçmişle geleceği birleştiriyor, geleneksel ile çağdaş bütünleşiyor. Bir bakıma modern çizgiler ile oryantalist vurguların dansı diyebiliriz. 

Minare ve kubbe içeren cami siluetini tümüyle reddetmek yanlış. Modern cami tasarlarken bir AVM görüntüsü vermek doğru değil.. Yapıyı gördüğün zaman bu bir camidir diyebilmek lazım... Biz daha ziyade Ayasofya'dan da etkilenen Koca Sinan'ın Osmanlı selatin camilerini çıkış noktası olarak alıyoruz... Onlardan dersler çıkarıyor, ancak onları taklit etmiyoruz... 

O zamanın tek inşaat malzemesi olan taşın doğal olarak kemerler ve kubbeler olarak şekillenen tarzını bugün betondan dökmek en azından, tabirimi mazur görünüz, bir mimari sahteciliktir. 

¦ Bu sözlerinizden Çamlıca Camii projesini eleştirdiğinizi anlayabilir miyiz? 

Evet. Orijinali karşıda, Tarihi Yarımada'da eşsiz İstanbul siluetini çizerken kopyasının ne kadar değeri olabilir. Bence yanlış bir proje, yanlış bir mesaj. Oraya da bir proje hazırladık. 

Yarışmada mansiyon derecesi aldı. Sonra uluslararası platformda 'Mimari Yaratıcılıkla dünya birincisi oldu. 

ULUSLARARASI ÜÇ ÖDÜL KAZANDI TAKSİM 

Camii Kültür ve Sanat Vakfı'nın talebiyle sınırlı davetli bir yarışma düzeninde hazırlanan Taksim Cumhuriyet Camii' projesi 3 uluslararası ödül kazandı. 

¦ Bunlardan en önemlisi '2012 yılı Mayıs ayında gerçekleşen UIA (Union Internationale des Architectes) Dünya Mimarlar Birliği 1 'incilik Ödülü oldu. 

¦ Proje bu yıl mayıs ayında da IDA (International Design Avvards) 'Uluslararası Tasarım Ödülleri' Mimarlık dalında 2'ncilik Ödülü'ne değer görüldü. 

¦ LICC London International Creative Competition 2012'de Mimari Tasarım dalında 'Taksim Cumhuriyet Camii' dünya birincisi oldu. 

CAMİ KONSENSÜS OLUŞTUKTAN SONRA YAPILMALI' 

¦ Cami projesinin son hali netleşti mi? 

Hukuki engeller ortadan kalksa dahi projenin gerçekleşmesi için daha birçok onayın alınması gerekiyor. Eğer projem gerçekleşecekse müellif olarak geniş bir konsensüs oluşmasından sonra uygulanmasını dilerim. 

¦ Konsensüs oluşmazsa yapmaktan vazgeçer misiniz? 

Dileğim konsensüs sağlanması. UIA Dünya Mimarlar Birliği'nin 1 'incilik Ödülü dahil üç uluslararası ödül alarak bu proje belki de uluslararası bir konsensüsü şimdiden elde etti. Bizim iç mutabakatımız daha da önemli. Ne yazık ki bu proje siyasi ve ideolojik çatışmalara kurban olmaya aday bir proje. Taksim'e cami yapmak bence her mimarın rüyasıdır. Buna hayır diyen meslektaşlarım samimi olamazlar. 

¦ Taksim'in bir bütün olarak planını bilip görmeden bu projeyi uygulamak uzun vadede uyumsuzluk doğurmaz mı? 

Bence bu çok ödüllü proje referans olarak alınıp Taksim Meydanı buradan hareketle yeniden tasarlanmalı. Aya Triada Kilisesi'nin önündeki yemeiçme mekânlarının kaldırılarak cami ile kilisenin görsel olarak bütünleşmesi yabana atılacak bir fikir değil... 

¦ Benim projem referans alınsın diyorsunuz yani! Ama projenin çevre bina ve meydanlarla uyumsuz olduğu yönünde eleştiriler var. 

Proje sürekli tekrarlanan Osmanlı Camii şablonuna karşı bir duruş sergiliyor ve ^Mimari gününü yansıtıyorsa değerlidir' yaklaşımını vurguluyordu. 

Çağdaş Türkiye'nin sembolü Taksim Meydanı'na cesur ve yenilikçi bir açılım getiriyordu. İstiklal Caddesi çıkışındaki Rum Aya Triada Kilisesi'nin cüssesi altında ezilmiyor ve ancak Taksim Cumhuriyet Anıtı'nı da ezmiyordu. Bu üçlü arasında sihirli bir denge oluşuyordu. Bu tür anıtsal yapıtlar ve imza projeler vizyon tasarımlardır. Ölçek olarak çevresiyle denge kurması beklense de mimari dil olarak mesajını üst perdeden verir. 

¦ "Çağdaş Türkiye'nin sembolü Taksim Meydanı" tabirinden ne anlamalıyız? 

Taksim Meydanı ve Gezi Parkı, iktidar ile halkın hesaplaştığı bir kamusal alan. 

Demokrasinin er meydanı. Bu bölgede Batılı azınlıklar yıllarca yaşamış ve ticaret yapmış. Taksim Anıtı'nda çağdaş Türkiye'nin kurucusu Ata'm var. 

¦ Adını neden Cumhuriyet Camii koyma gereği duydunuz? 

Geçmişte yaşanan laiklik tartışmalarıyla ilgisi var mı? 

Taksim Meydanı hem demokrasimizi hem de Cumhuriyetimizi temsil ediyor. 

Taksim'e cami yapmak bence her mimarın rüyasıdır. Buna hayır diyen meslektaşlarım samimi olamazlar 

Kübra Par/Habertürk Gazetesi