Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na kentsel dönüşüm kaynak önerisi!

Açıkça söyleyeyim, Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar ın işi çok zor. Bir taraftan depreme dayanıksız, riskli binaları yıkıp, yenisini yapacaksın... Konutu yıkılanlara kira yardımında bulunacaksın... Binasını kendi yıkıp, yapanın bankalardan kullanacağı krediye katkı sağlayacaksın... Diğer taraftan da tüm bunlar için kaynak bulacaksın. Hesap ortada... Kentsel dönüşüm çerçevesinde, sadece 2013 yılında 200 bine yakın konutun yıkılması planlanıyor ki. bugüne kadar 50 bini yıkılmış... 

2014'te ise, bu sayı 500 bin olacak. Yine bu yıl sonuna kadar da 100 bin kişiye kira yardımı yapılacak ki, bunun maliyeti 2 milyar lirayı bulacak. Bugüne kadar ise 36 milyon liraya yakın kira yardımı yapılmış. Bu hesabın içinde daha bankalardan kullanılan kredi desteği yok. 

BAYRAKTARIN İŞİ ZOR 

Peki, tüm bu yapılanlar için kaynak var mı? Var, ama kısıtlı... 2013 bütçesinde kentsel dönüşüm için sadece 1 milyar TL ayrıldı. Bakanlığın, kendi döner sermayesinden gelen bir kaynak var... O da topu topu 250-300 milyon lira ki, bu paranın yüzde 80'ini kentsel dönüşüme gidiyor. Yeter mi? Yetmez... Hepsini toplasanız, Bakanlığın ödeyeceği kira yardımına bile yetmez. 

Mesela, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na, 2B gelirlerinden 7-8 milyar lira kaynak aktarılması bekleniyordu, yüzde 10'u ancak aktarıldı. Açığın kapatılması için de konutta yeni KDV düzenlemesine gidildi. Bunlar yeter mi? Yine, yetmez... Hal böyle olunca da Erdoğan Bayraktar, yeni yeni projeler geliştirip, kentsel dönüşüm için kaynak bulmaya çalışıyor. Zor... Gerçekten de Bayraktarın işi çok zor. 

Bu aşamada Çevre ve Şehircilik Bakanı na kaynak yaratma konusunda naçizane bir önerim olacak. Kentsel dönüşüm bonosu çıkartıp; yurtiçine ve yurtdışına satabilir... Bundan da ciddi kaynak yaratabilir. Nasıl mı? 

Detayına girmeden önce yapılmışını anlatayım ki, daha iyi anlaşılsın. 

DASK BAŞARILI OLDU 

Belki gözlerden kaçtığı için önem verilmedi, belki de iyi anlaşılamadı... İki ay önce Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK), Türkiye'de bir ilki gerçekleştirdi ve afet bonosu (Cat Bond) çıkardı, bunu da yurtdışına ihraç etti. 

'O da nedir?' diyenler için söyleyeyim... Afet bonosu, Türkiye için yeni bir icat sayılabilir ama dünya için değil. Yılladır; ABD'de kasırga ve depremlerin, Avrupa'da sel ve fırtınaların, Japonya'da depremlerin neden olduğu yıkımlar için gerekli kaynak, afet bonoları ile sağlanıyor. 

DASK, baktı ki, dünya, bunu uyguluyor, sistem böyle işliyor... Ben niye yapmayayım diyerek, 400 milyon dolarlık afet bonosu çıkardı ve tamamını da Amerikalı ve Avrupalı yatınmcılara sattı. Böylece ne oldu? Bir... Türkiye'de ilk defa kullanılan bir finansal araçla, farklı piyasalardan kaynak sağlanmış oldu. İki... Beklenen olası büyük İstanbul depreminde zarar görecek konutlara hasar ödemek için, kendine ekstra teminat sağlamış oldu. Şunu da belirteyim... DASK, 800 milyon dolarlık daha afet bonosu çıkarsın, tamamını yine yurtdışı yatırımcılara satar. Neden? Çünkü yatırımcılar, bu tür yeni finansal ürünlere açlar. Tabi, bunda, Türkiye'nin ekonomisinin güvenilir olması da büyük etken. 

KENTSEL DÖNÜŞÜM BONOSU 

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da DASK'ın yaptığının benzeri şekilde, kentsel dönüşüme kaynak sağlamak için kentsel dönüşüm bonosu çıkartabilir. Açıkça söyleyeyim... DASK gibi yurtdışına ihraç etmesine bile gerek yok ama inanıyorum, yurtdışı piyasalardan da çok büyük ilgi görür. 

Asıl, sigorta sistemini de işin içine katan bir yapı kurulursa -ki, kentsel dönüşüm projesinin her etabının sigorta sistemi ile birlikte yürümesi gerekiyor ve öyle de yürüyor; sadece sınırlar daha net çizilip, tam katılımcı hale getirilirse- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; çıkaracağı bonoyu, yurtiçindeki yerli ve yabancı sigorta şirketlerine rahatlıkla satar. Sigorta şirketleri de rahatlıkla satın alır; çünkü hem işin içinde sigorta var hem de bu tür yeni enstrümanlara yatırım yapmaya ihtiyaçları var. 

Bir adım daha ileri gideyim... 

Dünyanın büyük sigorta ve reasürans şirketleri de kentsel dönüşüm bonosuna ciddi ilgi gösterir. 

'Sistem nasıl işleyecek?' diye sormayın... Bundan sonrası işin tekniğine giriyor. Sigorta uzmanları ile Bakanlığın uzmanlarının aralarında halledeceği bir konu. Benimki sadece, kentsel dönüşüm için projelerle kaynak arayan Erdoğan Bayraktar'a naçizane bir öneri. 

Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi