Değerli Konut Vergisi'nde matrah ve oran hesabı!

Aydınlık Gazetesi köşe yazarı ve Maliye Bakanlığı Eski Gelirler Genel Müdür Yardımcısı Şefik Çakmak bugünkü yazısında ''Değerli Konut Vergisi''ni kaleme aldı. İşte o yazı...

1.GENEL AÇIKLAMA

Verginin en önemli ilkesi, dayanağının yasa olmasıdır. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nün değerli konut vergisi uygulamasının yasal dayanağı yoktur.

Gayrimenkuller üzerinden 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na göre vergi alınır. Emlak Vergisi Kanunu, bina vergisi ve arazi vergisi olmak üzere iki vergiyi düzenlemiştir. 2019 yılı Aralık ayında yayımlanan 7194 sayılı yasa ile Emlak Vergisi Kanunu’na değerli konut vergisi eklenmiştir. Böylece Emlak Vergisi Kanunu ile arazi vergisi, bina vergisi ve değerli konut vergisi olarak üç vergi düzenlemesi yapılmıştır

2.EMLAK VERGİSİ KANUNU'NDA VERGİNİN MATRAHININ SAPTANMASI

Emlak Vergisi Kanunu hem bina vergisinde hem de arazi vergisinde verginin matrahının vergi değeri olduğu belirtmiştir. Vergi değeri Emlak Vergisi’nin "Müşterek Hükümler" bölümünde 29’uncu madde ile düzenlenmiştir. Buna göre:

Arazi ve binanın vergi değeri, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 49’uncu maddesi ile belirlenen takdir komisyonlarınca takdir olunacak birim değerler üzerinden Emlak Vergisi Kanunu’nun 29’uncu maddesinde belirtilen yöntemle saptanacaktır. Takdir komisyonlarının belirlediği birim değerler; ticaret odalarına, mahalle ve köy muhtarlıklarına tebliğ edilecek, bu kurumlar gerekli görürlerse itirazlarını yargı mercilerine götürecekler, yargı aşamasından da geçtikten sonra bu ölçüler kesinleşecektir. Kesinleşen bu ölçülere göre her arazi ve binanın matrah vergisi hesaplanacak ve emlak vergisi tahakkuk edecektir.

3.DEĞERLİ KONUT VERGİSİNİN KONUSU,MATRAHI VE ORANI

Emlak Vergisi Kanunu’na 7194 sayılı Yasa ile eklenen 42’inci maddeye göre değerli konut vergisinin konusu; mesken nitelikli taşınmazlardan bina vergi değeri veya Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nce belirlenen değeri 5 milyon TL ve bu tutarı aşanlardır. Değerli konut vergisinin konusu aynı zamanda bu verginin matrahı da olmaktadır. Bina vergisinin oranı binde birdir. Yapılan düzenleme ile değerli konut vergisinin oranı 5 milyon TL ile 7,5 milyon TL arasında binde üç; 7,5 milyon TL ile 10 milyon TL arasında binde altı, 10 milyon Tl’den yukarıda olanlarda ise binde on olacaktır. Bina vergisi oranını belirleyen maddede bir değişiklik olmadığına göre, bu konutlardan ayrıca binde bir bina vergisi alınacaktır.

Yukarıda da açıkladığımız gibi, bina vergi değerinin saptanması ayrıntılı olarak EVK’nin 29’uncu maddesinde ve VUK’nin mükerrer 49’uncu maddesinde belirlenmiştir. Dolayısıyla vergi değeri yönünden konunun ve matrahın belirlenmesinde zorluk ve karmaşa yoktur.

Tapu ve kadastro Genel Müdürlüğü’nce belirlenen değerin ne olduğu yasa ile tanımlanmamış ve açıklanmamıştır. Hem vergi değerini hem Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nce belirlenen değeri, verginin konusu ve matrahı saymak çelişkili olmanın yanında vergi uygulamasında tam bir karmaşa yaratmaktadır. Yasanın uygulanmasında vergi değeri mi, yoksa TKGM’ce saptanan değer mi geçerli olacaktır? Yasada bu belirtilmemiştir. Diğer yandan TKGM’nin değerlemesi de binanın vergi değeri ile aynı olacaktır. Çünkü yasada TKGM’nin değer belirlemesi ile ilgili bir ölçü ve yöntem verilmiş değildir. TKGM de bina vergi değerinin saptanması için EVK’nin VUK’nin koyduğu ölçüleri kullanmak zorundadır. Bu durumda vergi değeri ile TKGM’nin belirlediği değer aynı değer olacaktır. Şöyle ki:

Emlak Vergisi Kanunu’na eklenen 43’üncü maddede TKGM’nin ilgili mevzuat gereğince değerleme yapacağı belirtilmiştir. Değerlemenin ilgili mevzuat gereğince yapılması koşulu getirildiğine ve TKGM’nin değerleme yapmasını sağlayacak ölçü ve yöntem ön görülmediğine göre TKGM ile ilgili mevzuat yani EVK’nin 29’uncu ve VUK’nin mükerrer 49’uncu maddesine göre değerleme yapacak, bu da vergi değerinden farklı bir değer olmayacaktır. Verginin konusu konutun değerinin TKGM ilgililerine tebliğ edecektir. Tebliğ görevinin TKGM’ye verilmesinin nedeni, bu değerlerin toplu olarak yalnız TKGM kayıtlarında olmasıdır. İlgili mevzuat gereğince belirlenmiş değerler belediyelerde de vardır. Ancak yüzlerce belediyenin bunları ayrı ayrı konut maliklerine bildirmeleri çok zor hatta olanaksız olacağından bildirme (tebliğ) görevi TKGM’ye verilmiştir. TKGM’ye 15 gün içinde itiraz edilebilecektir. Yapılacak itiraza gelince itiraz TKGM’nin belirleyeceği değer konusunda değildir.

TKGM itirazı reddederse bu idari bir işlemdir. İdarenin işlemi yargı denetimine tabi olduğundan itiraz işlemine karşı vergi mahkemesinde değil, idare mahkemesinde dava açılması gerekir. Çünkü TKGM’nin yaptığı işlem bir vergi işlemi değildir. İdari bir işlemdir. TKGM’nin değer tebliğ işlemine karşı idare mahkemesinde dava açılmakla yetinilmemeli, vergiyi tarh ve tahakkuk ettirecek gelir idaresine bağlı vergi dairesine de ihtirazi kayıtla beyanname verilmeli, ihtirazi kayıt göz önünde tutulmadan vergi tahakkuk ettirilirse, bu tahakkuka karşı da vergi mahkemesinde dava açılmalıdır.

4.DEĞERLİ KONUT VERGİSİNİN TARH VE TAHAKKUKU

Türk hukukunda tüm vergi düzenlemeleri yasa ile yapılmak zorundadır. Yasal dayanağı olmayan vergi düzenlemesi yapılamaz. Vergi almak için, vergi önce hesaplanacak (verginin tarhı), hesaplanan vergi tebliğ edildikten sonra tahakkuk edilecektir. Vergiyi hangi idari birimin hesaplayacağı (tarh edeceği), tahakkuk ettireceği genel olarak Vergi Usul Kanunu’nda vergiler itibariyle de ilgili vergi kanununda belirlenmiştir. Vergi Usul Kanunu’na göre vergi, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilir.(VUK mad.4) Emlak Vergisi Kanunu’nda da bina vergisini tarh ve tahakkuk ettirecek vergi dairesinin belediye olduğu belirtilmiştir. (EVK mad.11)VUK’ye göre belediye de vergi dairesidir. Ancak EVK’ye eklenen 47’nci madde ile vergiyi tarh ve tahakkuk ettirecek idare birimi taşınmazın bulunduğu yerdeki gelir idaresi başkanlığına bağlı vergi dairesi olduğu belirtilmiştir.

TKGM’nin vergiyi tarh etme ve tahakkuk ettirme yetkisi yoktur. TKGM değerli konut vergisinin tarh ve tahakkuk etmesi için gerekli bilgileri toplamakla görevlendirilmiştir. Konut maliki TKGM’nin bildirdiği değer üzerine yetkili vergi dairesine beyanname verecek, değerli konut vergisini bu beyan üzerine yetkili vergi dairesi tarh ve tahakkuk ettirecektir. Değerli konut vergisinin tarh ve tahakkukuna itiraz süreci vergi dairesi işleminden sonra başlayacaktır. Verginin TKGM’ce tebliğ ve tarh edileceğine dair bir hüküm yoktur.

Yalnızca bina değerinin 5 milyon Tl’yi aştığını ilgilisine tebliğ etme yetkisi vardır. Dolayısıyla TKGM’nin bildirimine karşı yapılacak itiraz binanın değeri konusundadır. Binanın değeri konusundaki itiraz yargı mercine taşınacaksa bu itiraz da değerli konut vergisinin tarh ve tahakkuku ile ilgili değil, binanın değerinin ne olduğu ile ilgilidir. TKG’nin bina değeri ile ilgili bildirim aşaması sonlandıktan sonra vergi dairesi tarh ve tahakkuk işlemi yaparsa itiraz aşaması başlayacaktır. TKGM, ilgiliye değerli konut kapsamına girdiği bildiriminde bulunursa, TKGM’ye itiraz konutun değerli konut kapsamına girmediği biçiminde yapılacaktır. TKGM itirazı reddederse bizim düşüncemize göre bunun bir önemi yoktur.

Çünkü değerli konut kapsamına girsin ya da girmesin vergileme işlemi değerli konut ilgilisinin yetkili vergi dairesine beyanname vermesi ya da vermemesi ile başlayacaktır. Konut maliki değerli konut beyannamesi vermemişse, bunun gerektirdiği vergi ve ceza tarhı işlemini yetkili vergi dairesi yapacaktır.

Vergi dairesinin tarh ve tahakkuk işleminden sonra itiraz hakkı doğacak ve konu yargıya gidecektir. Bizim görüşümüz anlaşmazlığı çözecek vergi mahkemesinin TKGM’nin değerli konut vergisi kapsamına girip girmediği konusundaki işlemine bağlı kalmadan yasayı yorumlayarak girip girmediğine karar verecektir. Kişinin değerli konut vergisi olup olmadığı konusunda kuşkusu varsa, ihtirazi kayıtla beyanname verebilir. Vergi dairesince ihtirazi kayıt göz önünde tutulmaz vergi tarh edilirse, bu tarhiyata karşı itiraz yoluna gitmesi gerekir.

Sonuç olarak, TKGM’nin yetkisi olmadan ilgili mevzuata göre belirlenmiş vergi değerlerini değiştirip tebliğ etmesinin yasal dayanağı olmadığı gibi, değerli konut vergisi tarh ve tahakkuk ettirme yetkisi de yoktur. Değerli konut vergisini tarh ve tahakkuk ettirecek idari birim gelir idarelerine bağlı vergi daireleridir.

Değerli Konut Vergisi ertelenecek mi?

Değerli Konut Vergisi yeni yılda uygulamaya giriyor!