Doğu’ya yapılacak yatırımların gerçekleştirilmesi zaman ister!

Doğu’da AKP döneminde ve daha önceki dönemlerde hükümetlerin teşviki ile yerel veya Batılı iş adamları tarafından gerçekleştirilmiş çok sayıda yatırım var.

Terör nedeniyle bu üretim tesislerin çoğu ya kapalı durumda, ya da üretimlerini yavaşlatmış durumda. Terör döneminde teröristler bazı tesisleri haraca bağlamak istedi. Bazıları tahrip edildi. Bazılarının arazileri işgale uğradı.

Tabii ki Doğu’da yeni yatırımlar için yeni teşvikler önemli. Ama unutmayalım. 1960’lı yılların başından bu yana Doğu’da sanayi yatırımlarına sağlanan teşvikler sonunda, çok sayıda üretim tesisi faaliyete geçti.

Sanayi envanterimiz olmadığından, bunların varlığından, durumundan bırakınız kamuoyunu, politikacılarımızın da haberleri yok.

Kurulu olan unutuluyor

Doğu denilince Diyarbakır ili gündeme gelir. Diyarbakır’da çoğu terörden etkilenen, 522 sanayi işletmesi var.

Bunların 85’i tekstil, örme ve deri sanayi işletmesi, 85’i taş ve toprağa dayalı sanayi ve mermer işletmesi, 82’si gıda, 78’i metal işleme, 71’i orman ürünleri ve mobilya işletmesi. Bu işletmeler terörden etkilenmeden 14 bin kişiye istihdam imkânı sağlıyordu. İşletmelerin 450’si Diyarbakır’da, 30’u Bismil’de, 13’ü Çermik’te, 10’u Hani’de, 6’sı Ergani’de. Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi’nde 107 işletme var. Bunlar gıda, tekstil, kimya, metal işleme konularında kurulmuş işletmeler. Tarıma Dayalı Organize Sanayi Bölgesi’nde 103 işletme mevcut. Diyarbakır’da 7 Küçük Sanayi Sitesi’nde 1.497 işyeri var. Diyarbakır’daki mermer işletmeleri terörden etkilenmeden önce toplam il ihracatının yarısından fazlasını gerçekleştiriyorlardı. Bütün bunlar yılların birikimi ile ortaya çıkmış, üretime geçmiş işletmeler. Ama şu veya bu nedenle (gerçekçi olalım terör nedeniyle) üretim yapamıyorlar. İşçi çalıştıramıyorlar.

Hemen başlayabilirler

Şimdilerde ilk yapılacak iş, Diyarbakır’daki ve diğer illerdeki çalışamayan, üretim yapamayan işletmeleri faaliyete geçirmek.

Yeni işletmelerin kurulması için Hükümet, yeni teşvik tedbirleri açıkladı. Kurumlar Vergisi istisnası getirildi. On yıla kadar vadeli düşük faizli, faizsiz kredi ve hibe yardımları getirildi. Kalifiye elemanların ücretlerinin yüzde 20’sini 5 yıl devlet karşılayacak. On yıl işçinin sigorta primlerindeki işveren hissesini devlet ödeyecek... Demek ki Doğu’da yatırımları canlandırmak için bu teşviklere, devlet desteğine ihtiyaç var.

İyi de... Daha önce kurulmuş, üretime hemen geçmeleri, üretimi ve istihdamı hemen artırmaları mümkün işletmeler ne olacak?

Doğu’da ekonomiyi canlandırmayı hedef alan teşvik paketinin öncelikli hedefi kurulu işletmeleri harekete geçirmek olmalıdır.

Doğu’da kurulu işletmeler uzun yılların işletmeleri. Yerel veya Batılı işadamları bu işletmeleri kurmak için para buldular, proje hazırladılar, yatırımı üretim yapar hale getirdiler, sermayelerini bağladılar, kredi borcu altına girdiler, işçi yetiştirdiler...

Bunlar işlemez halde iken veya üretim yapmakta zorlanırlarken, bunların yanında yeni yatırımların gerçekleşmesini beklemek pek gerçekçi olamaz.

Bu yazıda bulabildiğim Karacadağ Kalkınma Ajansı’nın (güncel olmayan rakamlarına) dayalı olarak Diyarbakır’ı anlattım.

Doğu’da hemen her ilde Diyarbakır örneğindekine benzer kurulu, hemen üretime geçebilecek işletme var. Diyarbakır örneğindeki gibi terörden etkilenerek üretim yapamayan bu işletmeleri kısa sürede üretir hale getirmek mümkün. Bunu yapmaya mecburuz. Yeni yatırımlar önemli ama, öncelik mevcutları üretir hale getirmek olmalı.

Milliyet