Osmanlı'dan günümüze kira çıkmazı!

Türkiye'nin 1 numaralı emlak ve konut editörü Tebernüş Kireçci, resmi Twitter hesabı https://twitter.com/TebernKireci1 'den, ''Osmanlı'dan günümüze kira çıkmazı'' analizini kaleme aldı. İşte Kireçci'nin o analizi...

Siz kira sorununun Türkiye'de sadece 2023 yılında yaşandığını mı zannediyorsunuz? Ev sıkıntısı sadece bu dönemde mi yaşanıyor? Kiraya sınırlama Osmanlı'da da 1940'larda da yapıldı. Ama sonu fiyasko ile bitti..

Tarih boyunca İstanbul'un iki sorunu hiç eksik olmamış; su ve ev. Bazı dönemlerde kısa süreli rahatlamalar olsa da sorun hep devam etmiş. İstanbul'un su sorunu ayrı bir konu. Onu bir kenara bırakalım. Konut soruna bakalım. Osmanlı'da İstanbul'un nüfusu 1600'lerden itibaren dondurulur. 1850'lere gelinceye kadar nüfus aşağı yukarı aynıdır. Sivil konutlar ahşap olduğu için İstanbul'da yangınlar eksik olmaz. Çıkan semt yangınlarında bir gecede binlerce ailenin evsiz kaldığı çok olmuş.

Osmanlı'da da sınırlandırılmıştı

Vedat Eldem'in Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomisi kitabında anlattığına göre 1918 yılına kadar serbest kalan kiralara o yılın Nisan ayında, 1916 kira sözleşmeleri esas alınarak yüzde 50 oranında zam yapılması ve savaşın bitimini takip edecek 6. aya kadar kiraların dondurulması kararlaştırılır. 10 Haziran 1918'de çıkan 7 bin 500 binayı içindeki eşyalarla birlikte küle dönüştüren Fatih yangını şehirde konut buhranına neden olur. Buna ilaveten işgal kuvvetlerinin İstanbul'a yerleşmesi o zamana kadar harp öncesine göre yüzde 300’leri geçmeyen kira zamlarının birdenbire fırlayarak yüzde 700-800'lere çıkmasına neden olur.

Cumhuriyetin ilk yılları

Cumhuriyet döneminde kira sınırlaması ilk kez 1940'larda uygulanır. Dönemin İstanbul defterdarlarından Faik Ökte'nin anlattığına göre kira sınırlandırmasından genellikle kendisini savunmasını bilen bir kısım dar gelirliler yararlanmıştır. Bununla beraber birkaç senelik kiraya karşılık gelen hava parası ödenmeden kiralık ev bulmak zordu.

Ankara'da milletvekiline ev yok!

Ankara tarihinde büyük yangınla 1916 yılında tanışmış. Yangının tanığı o sırada Sinop'tan Ankara'ya sürgün edilen Refik Halit Karay'dır. 2 gün 2 gece süren yangında ağırlıklı olarak Ermenilere ait bin 33 ev, 913 dükkan, resmi ve gayri resmi binalar yanar.

1923'te TBMM'de milletvekili olan ve 27 yıl milletvekilliği yapan Falih Rıfkı Atay Çankaya kitabında şunları anlatır: Yakup Kadri ile beraber Hamamönü semtinde üç katlı eski bir ev tutmuştuk. İlkel bir taşra evi idi. Önce tahtakurusundan temizlemek için zamanın bütün ilaçlarını kullanmıştık. Misafirsiz yaşayamayacağımızı da düşündüğümüzden üç misafir odası döşemiştik. Ankara'yı devlet bütçeden yapacaktı. İlk akla gelen şey Avrupa'dan bir Frenk şehirci çağırarak plan yaptırmak ve hükümetle dışardan gelen memurları yerleştirmekti. Saraçoğlu Apartmanları yapılıncaya kadar, az ve orta maaşlı memurlar, eski evlerde tahtakurulu birer odaya sığınmışlardır… Düşünün dönemin iki gözde milletvekili ve memur aileleri oturacak ev bulamıyor.

İzmir ve Ege de alev alev yandı

Atatürk'ün İzmir'e geldiği gün büyük bir yangın çıkar. İddiaya göre yangını Türk ordularından kaçan Rumlar ve Yunan askerleri çıkartır. Olan İzmir'e olur. Ev sıkıntısı yaşanır. Halide Edip Adıvar, İzmir'den Bursa'ya kitabında o günleri anlatırken "Yanmayanlar Yunanlıların vakit bulup da yakamadıkları, yaşayanlar da fırsat bulup da öldüremedikleri idi" der.