Haydarpaşa Garı'nın akıbeti ne olacak?

Haydarpaşa'nın sadece İstanbul'un tarihi açısından değil tüm Türkiye açısından tarihi, kültürel ve nostaljik bir değeri mevcut. Yüz yıldan fazla zaman İstanbul'u demiryolları ile Anadolu'ya bağlayan bu gar, hem Anadolu insanının İstanbul'a gelişine tanıklık etmiş hem de İstanbul'dan gidenlerin son durağıydı. Sözcü'den Yaşar Özer'in haberine göre; toplumsal bir belleğin ortak simglerinden Haydarpaşa Garı, Nâzım Hikmet gibi büyük şairlerin ve Orhan Kemal gibi büyük yazarların eserlerinde de mekân olarak kullanılır. Haydarpaşa sadece şehrin ve ülkenin değil, insanın hafızasıdır.

Haydarpaşa Garı'na artık trenlerin yanaşmıyor olması tarihsel ve kültürel açıdan bir anlam kaybına sebep olurken garın akıbetinin hâlâ belli olmaması daha büyük bir sorun olarak gündeme geliyor. 15 yıldır Haydarpaşa Garı'na ne yapılacağı ile ilgili çeşitli ihtimaller gündeme geliyor ama 2020 yılında bile garın akıbeti kesinleşmedi.

“ESKİ TÜRKİYE’DE KALDI” AÇIKLAMASI

Geçtiğimiz günlerde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Haydarpaşa Garı’nın kullanılmaması sebebiyle gelen şikâyetin anımsatılmsı üzerine “Haydarpaşa Garı, eski Türkiye’de kaldı. Yeni Türkiye’de  Marmaray  var. Marmaray’a Sirkeci’den Kadıköy’e, Ayrılıkçeşme’ye 5 dakikada gidebiliyorsunuz” dedi. Bakanlığın 2021 bütçesi görüşmelerinde yapılan bu açıklama, Haydarpaşa Garı'nı yeniden gündeme getirdi. 

Haydarpaşa Garı'nın akıbetinin ne olacağı yıllardır tam olarak belli değil. SÖZCÜ'ye açıklamalarda bulunan TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Esin Köymen, Haydarpaşa Garı'nın İstanbul ulaşımı için vazgeçilmez bir unsur olduğunu vurguluyor. Geçmişte gündeme gelen ‘otel olacak' söylentilerinin kamuoyunda kabul görmediğini belirten Köymen, “Haydarpaşa Garı'nı baştan beri özelleştirmenin bir parçası olarak gar fonksiyonundan soyutlamaya çalıştıklarını biliyoruz” diye konuştu. Köymen, Haydarpaşa'nın hem gar hem de müze fonksiyonuna sahip olabileceğini ve iki seçeneğin birbirine engel teşkil etmediğini dile getiriyor. 

‘TİCARİ AMAÇLA KULLANILACAK' KAYGISI

Haydarpaşa Garı'nda dair en büyük kaygı, garın ticari bir amaç doğrultusunda otel veya AVM gibi bir yapı olması. Bakan Adil Karaismailoğlu'nun açıklamasından sonra bu kaygıyı gündeme getiren Haydarpaşa Dayanışması da bir basın açıklaması yapmış ve “artık yeterdemişti. Açıklama da şu ifadelere yer verilmişti:

“Herkesin erişebildiği bir ulaşım hizmetini tesis eden, vapur ve tren sentezini tüm sakinlerin kullanımına sunan, şehrin çeperi ile merkezi arasında bir köprü olan, İstanbul ile diğer Anadolu kentleri arasında bağlar ören, kısacası pek çok toplumsal karşılaşma ve diyalog imkânını inşa eden bu mekânı, Haydarpaşa Garı'nı, asla yalnız bırakmayacağız.”

Garın müze olmasına da karşı olan Haydarpaşa Dayanışması, “Haydarpaşa Garı'nı müzeye dönüştürme fikrinin altında, önceliğin kent sakinlerinin ‘ortak yararının' yatmadığı bir kez daha anlaşılmaktadır” demişti. “Buradaki amaç, şehrin raylı taşımacılığını olması gerektiği gibi sağlayacak olan merkezi tren garlarını, yüz yılı aşkın süredir olduğu gibi ulaşım hizmetiyle tüm kent sakinleri için yeniden işleyişe sokmaktır” denilen açıklamada, asıl önceliğin, Haydarpaşa Garı'nın kültürel, tarihi ve toplumsal belleğinin çok güçlü bir şekilde işaret ettiği gibi ulaşım işlevinden yana olması gerektiğine dikkat çekiliyor. 

‘GAR OLARAK DEVAM ETMESİ SON DERECE ÖNEMLİ'

Konuya ilişkin görüşüne başvurduğumuz TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Esin Köymen, “1906 yılında yapılmış bir yapıdan bahsediyoruz. Anadolu'dan İstanbul'a açılan bir kapı olarak belleklerde yer edinmiş bir yer burası. Üstelik gar amacıyla yapılmış bir yapı, sonradan gar yapılmış bir yer de değil. Aynı amaç doğrultusunda kullanılması bizim için son derece önemli” diye konuştu.

“Son zamanlarda bir müze söylentisi var. Daha önce de otel söylentisi gündeme gelmişti” diyen Köymen, “İmar planlarında böyle fonksiyonlar verilmişti. Haydarpaşa Dayanışma ve Mimarlar Odası İstanbul Şubesi olarak bizim söylediğimiz ise şudur: Haydarpaşa Garı, gar amacıyla fonksiyonuna devam etmelidir. Eğer böyle olsaydı kentin ulaşım problemlerinin çözümünde ciddi bir katkısı olacaktı. Bundan vazgeçilmemesi temel olarak kabul edilmelidir. Dolayısıyla Ulaştırma Bakanlığının da görevi burayı müze yapmak değildir” açıklamasında bulundu.

‘BİRİ YAPILACAKSA DİĞERİNDEN VAZGEÇİLMEMELİ'

2010'da garda çıkan yangından sonra 10 yıldır net bir sonuç çıkmadığını belirten Köymen, 10 yıldır devam eden restorasyon çalışmalarına ilişkin konuştu. Projelendirilme süreçlerinin 2015 sonuna kadar devam ettiğini, 2016'da da restorasyon çalışmalarının başladığını dile getiren Köymen, çalışmaların bir türlü bitmediği söylüyor. 

Haydarpaşa Dayanışmasının talebi ise hem arkeolojik potansiyeli hem de gar fonksiyonunu içinde barındıran bir çözüm bulunması. “Haydarpaşa, gar fonksiyonundan vazgeçilmeyip aynı zamanda arkeopark olarak da kullanılabilir” diyen Köymen, şunları kaydediyor:

“Dünyada örnekleri var. Biri yapılacaksa diğerinden vazgeçilmeli gibi bir durum yoktur. Şimdi o kazılar da kullanılarak ‘burada arkeolojik bir alan var, dolayısıyla burayı arkeopark yapalım' deniliyor. Kamuoyunda otel gibi çok tepki görmeyecek ‘binanın kendisi de müze olsun' gibi bir yaklaşım oluşturulmaya çalışılıyor.”

105 yıl boyunca İstanbul'a hizmet sunan Haydarpaşa Garı, tarihi, mimarisi ve konumuyla İstanbul'un sembollerinden biri. 108 yılında yapımı tamamlanan gar binasında 2013 yılında seferler durdurulmuş, 2014 yılında ise gar tamamen kapatılmıştı. Doğu Ekspresi, Başkent Ekspresi, Fatih Ekspresi ve Kurtalan Ekspresi trenlerinin tamamı uzun yıllar boyunca Haydarpaşa Garı'ndan kalkmıştı. Sayısız kavuşma ve ayrılığa ev sahipliği yapan bu mekân, iki Alman mimar ve yüzlerce İtalyan taş ustasının iki yıllık emeği sonucunda tamamlanmıştı.

İBB'nin Haydarpaşa ve Sirkeci Garı ihaleleri itirazına mahkemeden red!