İnönü Stadı kavgası bir de tiyatro doğurdu!

İnönü Stadı yıkılsın mı yıkılmasın mı” tartışmaları sürerken 1945 yılında İnönü Stadı yapılırken yol ve çevre düzenlemesine kurban giden İstanbul’un ilk tiyatrosu da gündeme geldi. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Dolmabahçe Sarayı müştemilatından sayılan saray tiyatrosuna ait binanın fotoğraflarına ve planlarına ulaştı. Şimdi binanın yeniden yapılması gündemde.

Umumi tuvalet oldu
İnönü Stadı yapılırken, 1863 yılındaki yangından sonra uzun süre bakımsız kalan Dolmabahçe Saray Tiyatrosu, tamamen yıkıldı. Binanın üzerinden yol geçti. Geriye kalan bir müştemilatsa Gümüşsuyu Parkı içinde, uzun yıllar umumi tuvalet olarak kullanıldı. Milli Saraylar Daire Başkanlığı tuvaletin kaldırılması için mücadele ettiyse de başarılı olamadı.

Daha sonra Büyükşehir Belediyesi tuvaleti iptal ederek müştemilatı sosyal tesise çevirdi.

Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ise son “İnönü Stadı yıkılsın mı” tartışması sırasında, ‘‘Stadın altından Dolmabahçe Sarayı’nın has ahırları çıkar, birileri de bunları yeniden yapalım diyebilir. Ben de ona destek veririm’’ demişti. Ancak bu tartışmada İstanbul’un ilk tiyatrosu unutuldu.

Milli Saraylar Daire Başkanlığı yetkilileri şimdi belediye uhdesindeki binayı alıp eski tiyatro binasını yeniden canlandırmanın yollarını arıyor. Önemli bir kısmı yola giden binanın tüm fotoğraf ve planlarına ulaşıldı. Gümüşsuyu Parkı içinde tiyatroyu yeniden hayata geçirmek mümkün olabilir.

Eğer bu mümkün olmazsa, İstanbul’un ilk sinema sarayı Majik ve Emek Sineması da yıkıldığında sanat dünyamızın ilkleri tamamen yok olacak.

86 yıl yaşadı
İstanbul’un ilk tiyatro binası, Sultan Abdülmecid tarafından yaptırıldı. 12 Ocak 1859’da Naum Tiyatrosu tarafından sergilenen Luigi Ricci’nin ‘Scaramuccia’ operasıyla açıldı. Mızıka-i Hümayun Okulu’nun öğrencileri tarafından da kullanıldı. İlk Türkçe oyun ‘Şair Evlenmesi’ de bu tiyatroda oynanmak üzere ısmarlanmıştı.

Eski ihtişam gravürlerde kaldı
Tiyatro binası, Dolmabahçe Sarayı ile Has Ahırların (halen İnönü Stadı’nın olduğu bölge) arasında, Gümüşsuyu’na çıkan yokuşun başındaydı.

300 seyirci kapasiteli tiyatronun zemin katında parter ve localar, birinci katta yine localar, ikinci katta ise saray kadınları için kafesli localar vardı. Bu tiyatronun küçüğü daha sonra Sultan II. Abdülhamid tarafından Yıldız Sarayı’na yaptırıldı.

“Restore edilebilirdi ama edilmedi”
Mimar Sinan Genim, tiyatronun fotoğraflarını ‘Konstantiniyye’den İstanbul’a’ isimli kitabında bastı. Bu bölgede Koruma Kurulu Başkanlığı da yapan Genim tarihi tiyatro için şunları söyledi:

‘‘Yazık olmuş işlerden bir tanesi. Lütfi Kırdar döneminde Taksim’i Dolmabahçe-Beşiktaş yoluna bağlamak için yıkılıyor. Çok hoş bir binaydı. Restore edilebilirdi ama cumhuriyetin o sıradaki öncelikleri farklı. Reddettikleri bir kültürün yapılarını korumak öncelikli bir anlayış değildi. Yol yapmak o dönemin insanları için herhalde daha öncelikliydi.”

Hisardan da yol geçti
Genim, “1935-50 arasındaki bu yıkımlardan kimse bahsetmek istemez ama Menderes’in Millet Caddesi, Vatan Caddesi için yıktıkları hep gündeme gelir. Anadolu sahilinde 1925’te Boğaz yolu yapılırken Anadolu Hisarı’nı ortasından yarıp geçiyoruz ve öyle yapıyoruz. O, İstanbul’daki ilk Türklerin ilk yapısı. Yani biraz sağından solundan geçirilebilirdi. Bizim şehirlerimiz çağdaş ve modern olacak deniliyordu....Tiyatro başka bir alanda yapılabilir ama o bölgede çok zor. O parkın içinde olmaz. Yolun üstünde kaldı, tüneller falan...Çok zor’’ dedi.

Ömer Erbil/Radikal