Kentsel dönüşümde asbest hilesi!

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası tarafından düzenlenen ‘Asbest Risk Yönetimi Sempozyumu’na katılan uzmanlar, bazı ‘uyanık’ müteahhitlerin halk sağlığını nasıl tehdit ettiğini Milliyet’e anlattı. 

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İstanbul İl Koordinasyon Kurulu Genel Sekreteri Cevahir Efe Akçelik, eski binaları kentsel dönüşüm için yıkan bazı müteahhitlerin asbest söküm bedeli ödememek için denetimden önce asbestli malzemeleri söktüklerini söyledi. Birçok müteahhidin asbest bilincinden uzak olduğunu savunan Akçelik şunları anlattı: “Belediye ekipleri, eski bir binayı yıkım öncesinde denetime gittiğinde potansiyel asbest malzemelerinin söküldüğünü, marleylerin kazındığını, eternitlerin kırılarak taşındığını görüyor. İstanbul’un pek çok yerinde özellikle ormanlık alanlarda gördüğünüz moloz atıklarının arasında bu malzemeler var. Aslında asbest söküm uzmanı kontrol etmeden binadan çivi bile sökülmemesi gerek.”

Hayati tehdit

Akçelik şöyle devam etti: “Ancak bunu uygulayan müteahhit yok. Ayrıca yasal boşluk söz konusu. Oluklu gri çatı kaplamaları en çok asbest içeren malzemedir. Bakıyorsunuz ölçüm yapılmadan yerinden sökülmüş. 1500 liralık laboratuvar maliyetinden kaçmak için halk sağlığını tehlikeye atıyorlar. Kontrolsüz sökümler devam ediyor. Müteahhitler asbest ölçümü ve önlemlerini mali külfet olarak görürken, belediyeler üzerinde baskı kurmaya çalışıyorlar. Asbest ticareti 2010’da yasaklanmasına karşın 10 yılda 130 bin ton asbest ithal edildiği biliniyor. Yıkım işlerinde çalışanlar, aileleri ve yıkım bölgesinde yaşayanlar için ciddi boyutta tehlike söz konusu.”

‘Yönetmelikte açık var’

Asbest Söküm Uzmanları Derneği Başkanı Cafer Fidan, İstanbul’daki 39 ilçe belediyesinden sadece 14’ünün eski binaların yıkımı için “asbest temiz belgesi” istediğine dikkat çekti.

Fidan, “İstanbul’daki eski binaların üçte ikisinde asbestli malzeme bulunuyor. Birçok müteahhit binalardaki asbestin nereden çıktığını öğrendikten sonra yıkım öncesi söküm yaptırmaya başladı. Asbestli malzeme söküldükten sonra etrafa saçılıyor. Müteahhit her şeyi

söktükten sonra belediyeden gelen yetkili çıplak duvarlarla karşılaşıyor. Oysa temiz raporunun maliyeti sadece 1500 lira. Söküm maliyeti de 3-4 bin lirayı geçmez. Ancak yönetmelikte açık var. Yıkım öncesi her şeyin el değmeden kalması lazım. Ancak kanun maddesi olmamasından yararlanan uyanıklar, geri dönüşüm adı altında asbestli malzemeyi söküyorlar. İstanbul’un eski semtleri riskli. Gecekondu bölgelerinin neredeyse tamamında asbestli malzeme kullanılmış” dedi.

500 bin ton kullanıldı

Türkiye Asbest Kontrolü Stratejik Raporu’na yansıyan rakamlar şöyle:

- Türkiye’de 1983’ten 2005 yılına kadar 471 bin ton asbest ithalatı yapıldı. Üretim bu rakamın yüzde 10’u kadar oldu. 1983 yılından asbest kullanımının tam yasaklandığı 2010 yılına kadar 500 bin ton asbest Türkiye’de kullanıldı.

- Türkiye’nin kırsalında asbest ile temaslı 1 milyon kişi yaşadığı öngörülüyor. 473 köyde asbest karışımlı ak toprak ile sıvalı ev sayısı, köy başına ortalama beş ev. Asbest karışımlı toprakla çatısı örtülen 2 bin 300 ev bulunuyor.

- Asbest teması olan köylüler arasında akciğer kanseri insidansı yıllık, erkekler için 100 binde 135 kişi, kadınlar için 100 binde 47 kişi olarak öngörülüyor.

- 2033’e kadar akciğer kanserli olgu sayısının 3 bin 337 olması hesaplanıyor.

- 2012-2033 yılları boyunca ortaya çıkacak mezotelyoma olgu sayısı 14 bin 57 kişi olarak bekleniyor.