Suriye'deki olaylar Güriş’in çimento faaliyetlerini durdurdu!

Suriye-Türkiye ilişkileri, siyasette oldukça gergin seyrediyor. Fakat işin bir de ekonomi boyutu var. Ekonomi boyutunun da iki tarafı; dış ticaret ve yatırımlar... Olaylar başladığından bu yana dış ticaret hızla geriliyor. Aylık ihracat rakamları 200 milyon dolar gibi yüksek rakamlardan 20-30 milyon dolarlara geriledi. İthalat rakamları da aylık ortalama 40 milyon dolar seviyesinden 4-6 milyon dolarlara... Yatırımların durumu kritik. Hazine kayıdanna göre Suriye’de 18 Türk firmasının yatırımı gözüküyor. Ancak bunların çoğunluğu küçük yatırımlar. Asıl büyük yatırımlar Güriş’in çimento yatırımları, Gazi¬antepli tekstilci Akteks’in iki fabrikası, yine Türk işadamı Mehmet Salih’in makama fabrikaları ile Dedeman’ın 3 otel işletmesi yatırımlarıydı. Bu yatırımların tamamı tıkandı.

Güriş’in fabrikalarının kapısı kapalı. Üretim durduruldu. Yönetim Kurulu Başkanı Müşfik Yamantürk, “Üçüncü fabrikayı kuruyorduk, durdurduk, makine siparişlerini de iptal ettik” dedi. Akteks’in bir fabrikası daha önce üretimi durdurmuştu. Halep’teki gelişmelerden sonra çatışma bölgesi içinde kalan ikinci fabrikası da üretimi durdurdu. Şirketin patronu Mehmet Ali Mustafoğlu, “Çatışmalar yayılınca kapattık. Şu anda fabrikalardan oradaki çalışanlardan ve güvenlik görevlisinden bilgi alabiliyoruz” dedi. Mehmet Salih’in makarna fabrikaları da kapandı. Bu fabrikalara saldırı da oldu.

Dedeman 3 otelin de işletmesini bıraktı. Suriye’de büyük projeler peşinde koşan Emsaş, ofisini kapattı. Böylece Suriye’de, yatırım değerleri 800 milyon lirayı aşan bütün önemli Türk yatırımlarının kapısına kilit asılmış oldu.

En büyük yatırım Güriş’in

İnşaat ve sanayi yatırımlarıyla tanınan Güriş Holding, Suriye’deki en büyük Türk yatırımcıydı. Yatırımlarının değeri 285 milyon euro’ydu. (TL olarak 650 milyon lira!) İki ayrı yörede (Raqqa ve Yarubiye) iki tane klinker öğütme tesisi kurdu. Rakka yatırımları 2006’da Suriye’nin Raqqa şeh¬rinde başladı. Al Raqqah Çimento Öğütme ve Paketleme Tesisi 2009’da devreye alındı. 300 bin ton/yıl kapasiteliydi. Aynı bölgede asıl büyük yatırım 1.5 milyon ton/yıl kapasiteli çimento üretim tesisi oldu. Şirket, yine bu bölgede 1.6 milyon ton/yıl kapasiteli bir çimento fabrikası kurma projesi geliştiriyordu. Al-Hasakeh Çimento Şirketi 2007’de kuruldu. Yarubiye serbest bölgesinde klinker öğütme tesisi yılda 700 bin ton çimento üretiyordu. 2010’da devreye alındı.

Güriş İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Müşfik Hamdi Yamantürk, “Olaylar öncesinde faaldiler. Üçüncü ve asıl yatırımımız olan 2 milyon ton/yıl kapasiteli fabrika yatırımımıza ait ekipman siparişlerini vermiştik. Suriye’de oluşan durum üzerine işletmedeki tesislerimizi durdurduk. Yeni yatırımımıza ait siparişleri erteledik” dedi.

Yamantürk’ün verdiği bilgiye göre tesislere bir askeri saldın, sabotaj olmamış. “Şimdilik hırsızlık dışında tesislerde bir zarar ziyan yok.

Televizyon ve bilgisayar gibi şeyler çalındı. Çok şükür bir saldırı olmadı.

Bu ve diğer Türk yatırımlarının geleceği nasıl olacak? Müşfik Yamantürk, “Bu sürecin bitmesini bekliyoruz. Uygun zamanda geri dönmeyi planlıyoruz” dedi. Bütün yatırımcıların isteği bu ama gerçek şu ki, Suriye’nin kaderini belirleyecek siyasi süreç bu yatırımlann da kaderini belirleyecek.

Akteks fabrikaları kapattı

Suriye’de tekstil yatınmı bulunan Gaziantepli Aktesk firmasının iki fabrikası son üç aydır kapalı. Şirketten verilen bilgilere göre bu fabrikalardan birisi çatışma bölgesi Azez’in içerisinde olduğundan daha önce kapatılmıştı. Diğeri de üç ay önce kapandı. Şirket Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Mutafoğlu, “Halep bölgesinde çatışmalar başlayıncaya kadar iki fabrika da çalışıyordu. Ancak çatışmalar yayılınca kapattık. Şu anda fabrikalardan, durumlanndan ancak telefon ile oradaki çalışanlardan ve güvenlik görevlisinden bilgi alabiliyoruz. Beklenti bu çatışmalar ve karmaşa daha çok sürecek. Bir iki ay içerisinde biteceğini hiç sanmıyoruz. Türk kamuoyunun yanlış yönlendirildiğini düşünüyorum. Rejim kısa sürede devrilecek gibi değil. Da¬ha kötü günler bekliyorum. Şimdilik karamsarlık var, çok umutlu bir durum yok” dedi.

Akteks, Suriye fabrikalarım 2002 yılında kurmuştu. Kapalı alanı 80 bin metrekare olan bu fabrikalarda akrilik iplik, şönil, fantezi, BCF üretiliyordu. Üretim kapasitesi: 25 ton/gün akrilik, 10 ton/gün BCF’ydi.

Dedeman, 3 oteli bıraktı

Otel zinciri Dedeman, Dedeman Aleppo, Dedeman Damascus, Dedeman Palmyra otellerinin işletmesini almıştı. Dedeman Latakia ile dördüncü işletmeyi almaya hazırlanıyordu. Siyasi gelişmeler şirketin yatıranlarını aksattı. Üç otelde işletme sözleşmesi iptal edildi. Dedeman, Suriye’den çıkmak zorunda kaldı. Dedeman Hotels & Resorts International CEO’su Tamer Yürükoğlu, Dedeman’la birlikte, Suriye’de ticaret yapan Türk ve yabancı diğer birçok firmanın kötü niyetli bir yaklaşıma maruz kaldığını söylemişti. Suriye resmi haber ajansı SANA’da, Turizm Bakanlığı’nın, Dedeman şirketi ile arasındaki Şam ve Tedmur otelleriyle ilgili sözleşmeyi feshederek, şirketten 31 Ocak tarihine kadar gerekli işlemlerin yapılmasını istediğine ilişkin haberler çıktı. Grubun internet sitesinden Suriye otellerinin hepsi çıkarıldı. Grubun patronu Murat Dedeman, daha önce “Yasal yollarla hakkımızı arıyoruz. Ülkeye istikrar geldiği anda tekrar işimizin başına geçeriz” demişti.

Makarna fabrikasına saldın

Türk yatırımcı Mehmet Salih’in Azez ve Halep’de makarna fabrikası vardı. Mehmet Salih, bir süre önce yaptığı açıklamada, 45 kişi çalışan fabrikagına Esad güçleri tarafından iki kez kundaklama yapıldığını, 5 milyon doların üzerinde zararı olduğunu, üç aydır fabrikasına gidemediğini, sadece telefonla bilgi alabildiğini belirtmişti.

Fatura 1 milyarı buluyor

Güriş, Akteks ve Mehmet Salih’in makarna fabrikaları, Dedeman’ın işletme yatırımları tahmini 800 milyon liralık yatırım anlamına geliyor. Toplam 18 Türk yatırımında değerin 1 milyar lira olduğu tahmin ediliyor. Bazı değerlendirmelerde rakamın 1 milyar doların (1.8 milyar TL) üzerinde olduğu belirtiliyor. Suriye’de Anadolu Grubu’na ait Coca-Cola İçecek’in dağıtım organizasyonu, Aslan Makine’ye ait bir deri makinesi fabrikası, Hateks’in tekstil tesisi bulunuyordu. Üretim yatırımı dışında, ayrıca Emsaş, İzopoli, Mescioğlu Mühendislik, TPIC-TPAO, THY, Jet Tu¬rizm, Has Turizm, Özhan Turizm, Güney Turizm, Ortadoğu Al üminyu m ^Karpen, EAS Elektronik gibi Türk firmaları da ofisleriyle faaliyet gösteriyordu. Bu ofislerin çoğu kapandı. Büyük projeler için ofis açan Emsaş, ofisini kapatarak isleri tatil etti. Rusya ve Türk cumhuriyetlerinde inşaat projeleriyle tanınan Emsaş, Suriye’de önemli inşaat, yatırım projeleri üzerinde çalışıyordu. Yönetim Kurulu Başkanı Ali Rıza Aslan, Suriye faaliyetlerini durdurduklarını söyledi. Aslan, “Şartlar değişti, ofisi kapattık, projeler üzerinde çalışıyorduk, kesinleşmiş işler olmamakla birlikte üzerinde çalıştığımız öemli projeler vardı. Ofisi kapatınca, kaldılar. Yakın zamanda dönmemiz söz konusu olmaz” dedi. Rönesans Holding’de bu ülke ile ilgili yatınm planlarım durdurdu.

İbrahim EKİNCİ / Dünya