Mobilya sektörü, 2023'te 6 milyar dolarlık ihracat hedefliyor!

MOBİLYA sektörü, 2023'te yani Türkiye Cumhuriyeti'nin 100'üncü kuruluş yıldönümünde yıllık ihracat hedefini 6 milyar dolar olarak belirledi. Üretim ve ihracatta sön yıllarda ciddi artışlar kaydeden sektör, ekonominin yeni lokomotifi olmaya aday görülüyor. Mobilya sektörü son 10 yılda ciddi bir atılım yaptı. Keza rakamlara göre, sektör, 2009 sonu itibariyle 10.5 milyar dolarlık üretim hacmine ulaştı. Bu rakam önceki yıl 9, 2007'de ise 7.8 milyar dolar civarındaydı. Mobilyacıların 2013 yılı için belirlediği projeksiyona göre ise 19 milyar dolarlık üretim hedefi bulunuyor. Bu da sektör için yıllık ortalama yüzde 13 büyüme potansiyeli demek.

Mobilya sektöründe ciddi anlamda üretim ve ihracat yapan çok sayıda marka bulunuyor. Ancak buna karşılık irili ufaklı binlerce üreticiden de bahsetmek mümkün. Kesin verilere ulaşmak zor olmakla birlikte sektör kuruluşlarının ve temsilcilerinin derlediği en son verilere göre, sektörde 29 bin 346'sı üretici, 32 bin 382'si de perakendeci olmak üzere 60 bin civarında şirket faaliyet gösteriyor.

Mobilya üretiminin orman ürünleri açısından zengin bölgelerde yoğunlaştığı görülüyor. Önemli mobilya üretim bölgeleri arasında İstanbul ilk sırayı alıyor. İstanbul'daki en önemli iki merkezse ikitelli Organize Sanayi Bölgesi'ndeki 778 mağazah Masko ile Anadolu Yakası'nda 350 mağazah küçük sanayi sitesi Modoko... İstanbul'daki mobilyacılar, işletme başına ortalama 3.7 kişilik istihdamla, 3.2 olan Türkiye ortalamasını geçiyor. Ankara, mobilya üretiminde istihdam düzeyi ve işletme sayısıyla İstanbul'un hemen ardından geliyor. Ankara'da mobilya sektörü Siteler Organize Sanayi Sitesi'yle özdeşleşmiş durumda. 1960'h yıllarda kurulan Siteler OSB, 5 bin dönüm arazi üzerinde faaliyet gösteren büyük bir organize sanayi bölgesi. Bölge, küçük ve orta ölçekli mobilya üretimi yapan 10 bin işletmeyi barındırıyor. Emek yoğun çalışan Siteler'de büyük ölçekli üretim yapan firma sayısı az.

Bursa înegöl'se gelişme dinamiği yüksek bir böl¬ge. Hammadde kaynaklarına yakınlık avantajına sahip, istihdam sayısıyla Ankara'dan sonra ikinci, ihracat bakımındansa Kayseri ve İstanbul'un ar¬dından üçüncü sırada geliyor...

ARA ELEMAN İHTİYACI

Endüstriyel ama markalı mobilya denilince akla gelen üretim üssü ise Kayseri. Bu ilde mobilya sektörünün yükselişi kanepe, koltuk ve yatakla başlamış. Teknolojik gelişmeler ve yeni yatırımlarla bugün mobilyanın her dalında üretim yapan firmalarıyla Kayseri, Türkiye'nin önemli bir mobilya merkezi haline gelmiş. Kayseri'de faaliyet gösteren mobilyacı sayısı 3 bin 500. Firma başına 11.5 kişilik istihdam düzeyiyle bölgede Türkiye ortalamasının çok üzerinde bir oranla eleman istihdam ediliyor. Kayseri, ev ve ofis mobilya ihracatının yüzde 33'ünü tek başına gerçekleştiriyor.

İzmir bölgesi, istihdam düzeyi bakımından beşinci sırada. Firma başına düşen çalışan sayısı 2.66 kişiyle Türkiye ortalamasının altında istihdam düzeyine sahip olan bölgede daha çok küçük firmalar bulunuyor. Diğer üretim bölgeleri arasında Konya, Çanakkale,  Adana  ve Kocaeli'ni saymak mümkün...

Perakende satış kanallarında ve kayıt dışı çalışanlar da dahil edildiğinde sektörde yaklaşık 250 bin kişinin istihdam edildiği tahmin ediliyor. Sektörde teknolojiye dayalı üretim yaygınlaşmış durumda. Ancak insan gücüne de önemli ölçüde ihtiyaç duyuluyor. Mobilya, istihdam dostu bir sektör; yan sanayiyle birlikte 500 bin kişiye istihdam sağlıyor. Ancak sektörde ara eleman sıkıntısı çekiliyor. Bu sorunun çözülmesi için meslek liselerinin teşvik edilmesi gerekiyor. Tasarıma odaklanan sektörde tasarımcılar için de istihdam potansiyeli mevcut.

Mobilya Tanıtım Grubu'nun verilerine göre, 90'lı yıllara kadar atölye ve marangoz ölçeğinde küçük işletmelerden oluşan sektörde bu tarihten itibaren büyük ölçekli işletmeler artmaya başladı. İstihdam yapısı açısından incelenen 608 işletmenin yüzde 99'u 1 ila 49 arasında işçi çalıştıran küçük işletmelerden oluşuyor. Yüzde 0.085'lik kesim 50 ila 99 arasında işçi çalıştıran orta ölçekli işletmeler. 100 ve üzeri işçi çalıştıran büyük ölçekli işletmelerin oranı ise yüzde 0.074. Büyük şirketlerin yüzde 82'si anonim şirket statüsünde faaliyet gösteriyor. Ancak sektörde aile şirketi kavramı önemini koruyor.

İSTANBUL'DA İKİ ÜS

İstanbul'daki mobilyacılar Avrupa yakasında Masko, Anadolu yakasında ise Modoko'da toplanmış durumda. Ümraniye'deki 150 bin metrekare alana kurulan Modoko Mobilyacılar Sitesi'nde halen 350 firma faaliyet gösteriyor. Bunların yüzde 20'si mevcut markalı mobilyaları satıyor. Yüzde 80'lik kısımsa özel tasarımlı kendi markalarını satışa sunuyor. Modoko bünyesindeki mağazalarda 5 bin, üretim yapılan atölyelerde ise 25 bin kişiye istihdam sağlanıyor. Yani Modoko, 30 bin civarında kişinin iş kapısı konumunda. İstanbul'da ikinci mobilya merkezi ise İkitelli'deki "Masko mobilya kenti"... Başlangıçta marangozlar sitesi olarak kurulan Masko, daha sonra perakende satış mağazalarına da yer vermeye başlamış. Şu anda üretim ve satışın tek çatı altında toplanması mobilya alıcısını buraya yöneltiyor. 778 mağazadan oluşan Masko'da; genç. bebek, mutfak, büro mobilyaları, aksesuarlar ve ev tekstili ile halı ve cam ürünleri bulmak mümkün. Masko, Atatürk Havalimanı'na yakın konumu sa¬yesinde yurtdışından gelen alıcı grupların ilgisini çekiyor. Avrupalı müşterilerin yanı sıra Rusya. Azerbaycan ve Türk Cumhuriyetleri'nden de çok sayıda alım heyeti ziyaret ediyor.

ESNEK ÜRETİM AVANTAJI

Her yıl düzenli olarak artan mobilya ihracatı, son yıllarda komşu ülkelere yönelik atakla adeta patlama yaptı. 2003'te 500 milyon dolar olan yıllık ihracat 2009'da 1.5 milyar dolar sınırına yaklaştı. Buna karşılık mobilya ithalatı son 3 yılda gerileme gösterdi. 2007'de 620 milyon dolar olan mobilya ithalatı, 2009'da 496 milyon dolara geriledi.

Sektör halen  iç pazar ağırlıklı bir yapıya sahip. Buna karşılık dünya mobilya pazarından daha fazla pay almaya çalışıyor. Günümüzde dünya mobilya sektörü 220 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşmış durumda. Bunun 150 milyar dolarını iç pazar satışları, 70 milyar dolarlık kısmını ise uluslararası ticaret oluşturuyor.

Çin, Endonezya, Malezya ve Tayland, dünya üretiminin yüzde 30'unu karşılıyor. Türkiye ise bu rekabette bir taraftan tasarım ağırlıklı ürünleriyle Avrupa pazarında payını artırırken, diğer taraftan esnek üretim avantajını kullanmaya çalışıyor. Sektör temsilcilerine göre, Türkiye'nin bu alanda¬ki en büyük üstünlüğü, hızlı ve esnek üretim modeli.

LOJİSTİK AVANTAJI

Çin ve Hindistan eksenli ülkelerin görece ucuz işgücü maliyetine karşın, Türkiye'nin AB'nin yanı sıra gelişmekte olan ülkelerin de merkezinde yer alması ve lojistik avantajları, mobilya üretim merkezi olmasının önünü açıyor. Türkiye, mobilya üretimindeki bilgi birikimi, tasarım ve modaya uygun ürünler geliştirme, kolay ulaşılabilirlik açısından da mobilya yatırımlarının hızlanacağı bir coğrafi üstünlüğe sahip. Mobilya ihracatında en büyük payı, son dönemdeki yakınlaşma ve vizenin kaldırılması sonrasında komşu ülkeler almaya başladı. Mobilya ihracatında aslan payını yüzde 54.8 ile komşu ve çevre ülkeler alıyor.

Hatta 2009'da global kriz nedeniyle ülkelerine ihracat azalmasına rağmen, komşu ülkelerine ihracatta sağlanan artış bunu telafi eder boyutta oldu. İhracatta ilk sırayı yüzde 12.4'le Irak alıyor. Bu ülkeyi yüzde 9.7'yle Almanya, Yüzde 6.1'le Azerbaycan, yüzde 6'yla İran, yüzde 5'le de Fransa izliyor. Libya da son dönemde payını artırarak yüzde 3.6'yla ilk 10'a girdi.
Son yıllarda ihracatta asıl patlama Hindistan'a yönelik oldu. Dış Ticaret Müsteşarlığı, İstanbul İhracatçı Birlikleri, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu ve Mobilya Sanayicileri Derneği öncülüğünde düzenlenen ticari heyet programlarını izleyen bir yıl içinde Hindistan'a mobilya ihracatı yüzde 144 artış gösterdi. Bu ülkeye 2008'de 1 milyon 348 bin dola: olan mobilya ihracatı, geçen yıl katlanarak 3 milyon doların üzerine çıktı. Sektör temsilcileri, bunu yeni pazar arayışlarının sonucu olarak değerlendi¬riyor.

"SÜSLÜ MOBİLYA'NIN PAYI

Mobilya ihracatında en fazla panel ürünler talep görüyor. İç pazarda ise mobilya tüketiminin yüzde 40'ını koltuk ve kanepeler, yüzde 20'sini yatak odaları, yüzde 15'ini yemek odaları, yüzde 25'ini ise banyo, mutfak ve diğer ürünler oluşturuyor. Bun^ karşılık son dönemde katma değeri yüksek, işçilik gerektiren ürünlerin ihracattaki payının artması dikkat çekiyor. Mobilyada son yıllarda tasarıma önem veren markaların sayısı artıyor. "Süslü mobilya" denilen modern barok tarzı ürünlerin payının yükseldiği dikkat çekiyor.
Para/Erkan KIZILOCAK