Rize'de denizin doldurulduğu yerlerde kentsel dönüşüm yapılacak mı?

CHP İstanbul Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, denizin doldurulmasıyla oluşturulan alanların kentsel dönüşüm kapsamına alınıp alınmayacağı hakkında soru önergesi hazırladı. Bekaroğlu sorularının Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki’nin yanıtlamasını istedi.

Bekaroğlu'nun önergesi şöyle; "Bugün Rize şehir merkezi büyük ölçüde 1960'lı yılların ortalarında dönemin Rize Belediye Başkanı Ekrem Orhon tarafından başlatılan deniz dolgusu çalışmalarıyla kazanılan alan üzerinde kuruludur.

Deniz dolgusu ile elde edilen ve yaklaşık 350 bin metrekare olan bu alanda yüzlerce konut ve ticari bina/işyeri yanı sıra ÇAYKÜR Genel Müdürlüğü, Kültür Merkezi, Valilik ve Emniyet Müdürlüğü gibi önemli kamu binaları da yer almaktadır.

Dağ ve deniz arasına sıkışmış Rize il merkezi için çok akılcı ve gerçekçi görülen ve döneminde "Denizden kara, karadan para" ifade edilen bu durum şu an büyük bir risk oluşturmaktadır. 1960'lı ve 1970'li yıllarda deniz dolgusu üzerinde, deniz kumu kullanılarak dönemin mevzuatı ve teknolojisi ile yapılan bu binaların neredeyse tamamı bugün yıkılma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Bu konuda çalışmalar yapan TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Rize Temsilciliği tarafından "Rize'deki deniz dolgu alanlarının denizin büyük taşlarla doldurulması sonucunda oluşturulduğunu, taşların arasına kum veya balçık gibi malzemelerle karışım yapılarak alanın oturulmasının beklendiğini, bu alanlarda önce 3 kat yapı izni verildiği, daha sonra ise bu iznin 10-12 kata kadar çıkartıldığı, söz konusu binaların mühendislik ilke ve hesaplamalarından uzak bir zihniyetle inşa edildiği" rapor edilmiştir. Yayınlandığında büyük ses çıkartan ama nedense sonradan kaybedilen bu rapora göre "Deniz dolgusunda deniz kumu kullanılarak ve basit mühendislik kurallarına bile uyulmadan yapılan bu sağlıksız binaların temellerinin korozyon dolayısıyla büyük ölçüde bozulmalar oluştuğu ve Rize şehir merkezi için büyük bir risk oluşturduğu" ifade edilmiştir.

Çok sayıda konut, ticaret merkezi ve kamu binalarının bulunduğu söz konusu alanda gün içindeki hareketlilik de göz önüne alındığında olası bir istenmeyen durumda/felakette 30-40 bin insan yaşamsal bir tehditle karşı karşıya kalabilir.

1997 yılında Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi'nin de içerisinde yer aldığı uluslararası çalışma grubunun hazırladığı rapora göre, Rize kenti 3. ve 4. derece deprem kuşağında yer almaktadır. Rize merkezli olası 4-5 şiddetindeki bir depremin bile ciddi hasar ve can kaybına neden olacağı açıktır.

Dolgu yapılarak yerleşim alanı haline getirilen söz konusu alanlarla ilgili olarak dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Fatma Güldemet Sarı tarafından yanıtlanmak üzere 06/01/2016 tarihli 7/1442 esas numaralı yazılı soru önergesi verdim. 22/02/2016 tarihinde süresi geçtikten sonra yazılı soru önergeme verilen cevapta özetle şunlar söylenmiştir:

"6306 sayılı Kanun kapsamında zemin yapısı ve/veya üzerinde yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan alanların ivedilikle tespit edilmesi için ilgili yönetmelik uyarınca "Riskli alan" tanımına uyan bölgelerin tespit edilerek, bilgi ve belgelerle beraber uygulanacak dönüşüm programını ayrıntılı olarak anlatılan fizibilite raporunun Bakanlığa iletilmesinin istendiği,

Bu kapsamda, Çayeli Belediye Başkanlığının 01/12/2015 tarih ve 2129 sayılı yazısı ile Çayeli ilçesi, Yenipazar ve Eskipazar Mahalleleri içerisinde yer alan yaklaşık 7,97 hektarlık alanın "Riskli alan" ilan edilmesi yönünde iletilen talep konusunda inceleme çalışmalarının devam ettiği,

24.06.2011 tarihinde onaylanan Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli plan içerisinde 6.4.1 planlama topografyasına bağlı olarak gösterilen kentsel yerleşme alanlarının şematik olup, alt ölçekli planlarda bu alanların tamamının yerleşime açılacağı anlamının çıkarılamayacağı,

Kesin sınırların alt ölçekli planlarla belirlendiği, bu konuda da Rize'nin imar planlarına ilişkin işlemlerin kentsel yerleşim alanları sınırları içerisinde ilgili idaresi tarafından yürütülmektedir."

Sayın Bakan; cevap yazısında dikkat çektiğimiz tehlikeye hiç değinmemiş, yazısını "Bunların dışında çalışma konularımız kapsamında yürütülen herhangi bir işlem bulunmamakta olup önergede belirtilen hususlar İçişleri Bakanlığının uhdesinde bulunmaktadır" cümlesi ile bitirerek, tehlikenin farkında olmadığını itiraf etmiş; bizi içişleri Bakanlığına havale etmiştir. Sayın Bakan'ın cevabından anlaşılan bir gerçek de Rize'nin henüz bir imar planının olmadığıdır."

Bekaroğlu'nun soruları

1. Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün web sayfasında 2013 yılından itibaren 7 mahallede "riskli alan" tespit çalışması yapıldığı bilgisi yer almaktadır. Rize'de bugüne kadar "riskli alan" olarak tespit edilen alanlar nereleridir, bu alanlar arasında yukarıda sözü edilen dolgu alanına kurulmuş şehir merkezi var mı?

2. Rize şehir merkezinin büyük bölümünün kurulu olduğu dolgu alanındaki binalarla ilgili yapılan bir çalışma var mı; bu binaların çoğunun temelinde bozulmalar olduğu iddiası doğru mu?

3. 24.06.2011 tarihinde onaylanan Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli planın açıklama raporunda belirtilen kentsel yerleşme alanları başlığı altında Çevre Düzeni Planında jeolojik açıdan sakıncalı alanlar gibi yapılaşmaya açılmaması gereken alanların

yer aldığı belirtilmekte, kentsel gelişme alanlarında sağlıklı bir altyapı sisteminin oturtulabilmesi için, yerleşilebilirlik analizi çerçevesinde kademeli olarak ilerleyecek bir imar programının hazırlanmasının esas olduğu ifade edilmektedir. Bu kapsamda dolgu alanlarının taşıdığı risk dikkate alınarak Söz konusu bölgelerin olası felaketleri önleyecek bir biçimde yeniden yapılandırılması yönünde kentsel dönüşüm çalışması oluşturulması söz konusu mudur?

4. Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli plan kapsamında nüfus kabulleri doğrultusunda doğal, yapay ve yasal eşiklerin dikkate alınarak hazırlanacak olan alt ölçekli planda dolgu yapılarak oluşturulan kentsel yerleşim alanlarının oluşturduğu riskler göz önüne alınacak mıdır?

5. Selefiniz Bakan'ın verdiği bilgilerden anlaşılan o ki; Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki iller için hazırlanan 1/100.000 ölçekli planın açıklama raporunda yeni açılacak yerleşim alanları ile ilgili bir çalışma devam etmektedir. Ne var ki 2011'de başlayan bu çalışmalarda herhangi bir yol alındığına dair bilgi yoktur. Oysa yukarıda sıraladığımız nedenlerden dolayı Rize il merkezindeki dolgu alanı üzerine kurulu olan binalarda ciddi riskler söz konusudur. Rize il merkezinde sözü edilen dolgu alanında riski tespit etmek üzere ivedi bir çalışmayı başlatmayı düşünüyor musunuz?

6. Bu bölgenin afet alanı ilan edilip ivedi bir şekilde bir kentsel dönüşümün programının başlatılmasının hayati önemi ortadadır. Böyle bir çalışmayı başlatmayı düşünüyor musunuz?

7. Eğer Rize merkez dolgu alanında ivedi bir kentsel dönüşüm programı başlatılacaksa; eş zamanlı olarak Rize için yeni rezerv alanlarına ihtiyaç olacaktır. Rize şehrinin sağlıklı yerleşimi için rezerv alanlar tespit etmek amacıyla ivedi bir çalışma yapmayı düşünüyor musunuz?