TOKİ Türkiye'nin dört bir yanına yapılan stadyumlardan ne kazanıyor?

Toplu Konut İdaresi yani TOKİ, bir süredir hummalı bir stadyum yapma faaliyeti içinde. 3 milyar TL bütçe ile 23 ilde 25 stadyum yapılacağını zamanın Gençlik ve Spor Bakanı Suat Kılıç açıklamıştı. Bu stadların birkaç tanesi bitti, bir kısmının yapımı sürüyor, bir bölümü de proje aşamasında. TOKİ, bugüne kadar netleşen rakama göre 1.577.452.018 TL'lik bütçeyi stadyumlara harcamış durumda. Antalya, Bursa, İstanbul Galatasaray TT Arena, Konya stadyumları bitti ve maçlar oynanmaya başladı. Ankara, Afyon, Batman, Çorum, Diyarbakır, Adana, Edime, Elazığ, Eskişehir, Gaziantep, Hatay,  İzmir  Göztepe ve Karşıyaka, Kocaeli Stadyumu, Malatya, Manisa Akhisar ve Turgutlu. Mersin, Sakarya, Sivas, Samsun ve Trabzon'da ise çalışmalar sürüyor. Kiminde ihaleler iptal edildi yenilenmesi bekleniyor, kimilerinde de inşaatlar yapılıyor. 

"Ne güzel işte, ülkenin dört bir yanına modem ve kapasitesi fazla stadyumlar yapılıyor, hükümetimiz spora önem veriyor" sözleriyle bu stadyum çılgınlığını yorumlamak mümkün. Ama söz konusu Türkiye ve  TOKİ  olunca insanın aklı başka türlü çalışıyor "Acaba bu işin altında ne var?" diye sorası geliyor. 

Ben de öyle yaptım ve bu 'sevdanın' nedenlerini biraz inceledim. Ve arkasında büyük bir rant yaratma çabası olduğunu gördüm. Şöyle özetleyeyim, neredeyse tüm şehirlerde stadyumlar, doğal olarak şehrin ortasında yer alıyor. Yıllar önce yapıldığı için hepsi şehrin merkezinde, toplu taşıma ya da yürüyerek ulaşılacak yerlerde, işte TOKİ, gözüne kestirdiği şehre gidiyor, "Buraya yeni stadyum yapacağım" diyor yeri de seçiyor. Seçtiği yer genellikle şehrin dışında oluyor, birçok ilde stadyum yapılan yere toplu taşıma ile ulaşmak mümkün değil. 

İlin yöneticileri TOKİ'ye seçtiği araziyi veriyor, TOKİ inşaat karşılığında şehrin merkezindeki eski stadyum arazisine konuyor. Sonra hemen belediyeden imar izni alıp alışveriş merkezi mi dersiniz, otel mi otopark mı hangisi daha karlıysa, kolayca satabilecekse o inşaat türünü seçiyor. İsterseniz birkaç ömek vereyim... 

İstanbul'un merkezindeki Ali Sami Yen Stadyumu. 

Şu anda dev bir şantiyeye dönen Mecidiyeköy'deki stadyumun yerinde dev rezidans yükseliyor. Hani şu asansör kazasında onlarca işçiye mezar olan Torunlar İnşaat'ın residence'ı... Diyarbakır'la devam edelim. Şehrin en merkezi yerinde bulunan stadyum, 51 bin metrekarelik alan üzerine kurulu. Tayyip Erdoğan. Haziran 2012'de AKP'nin Diyarbakır kongresinde yaptığı konuşmada, söz konusu alana 10 bin kişilik bir cami yapılacağını duyurmuştu. Hemen ardından Bakanlar Kurulu, bu araziyi 'Rezerv Yapı Alanı' olarak belirledi.

Daha sonra da TOKİ'ye devredildi. TOKİ de stadyumun yeriyle ilgili imar değişikliği yaparak bölgede AVM ve konut yapılmasına karar verdi. Büyükşehir Belediyesi dava açtı ama sonuç değişmedi. 

5.6 milyon TL'ye kale direği Afyon'nun kaderi de aynı. Şehrin merkezinde bulunan eski stadyum, tüm halkın yürüyüş ve spor yaptığı bir yer. Yeni stat projesinin ardından eskisinin arazisi TOKİ'ye devredildi. Aynı kaderi yaşayanlardan biri de Gaziantep... Kamil Ocak Stadı'nın yeri için belediye, yaşam merkezi yapılacağını açıkladı ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Kamil Ocak Stadının yerine, Antep'in en büyük camisini inşa ettireceğiz" dedi. Hemen ardından TOKİ devreye girdi ve kamuoyuna sızan master plana göre, buraya yaklaşık 800 milyon TL kar elde edilecek AVM ve rezidans yapılacak. 

Listeye Adana, Mersin, Ankara, Antalya, Samsun, Ordu, Giresun, İzmir'i de ekleyebiliriz. Kısaca yeni stadyum yapılan birçok kentte manzara aynı. TOKİ'nin yeni stadyumlar için harcadığı para, eski stadyum arazilerinden elde ettiği gelirin yanında 'devede kulak' kalıyor. Bu arada, stadyum inşaatlannda acayip yolsuzluk öyküleri de var. Örneğin Sayıştay, Sivas ve Malatya'da yapımı devam eden stadyumların sözleşmede 385 bin TL olması gereken kale direkleri, korner direkleri ve saha çizgilerinin maliyeti 5.6 milyon TL'yi bulunca TOKİ'yi uyardı. Sivas ve Malatya stadyumu inşaatında TOKİ'nin Sivas Stadyumu için 192 bin 499 TL olarak hesapladığı bu kalemlerdeki maliyetin, sözleşmedeki ödeme listesinde 3 milyon 285 TL'ye. Malatya Stadyumu'nda ise aynı rakamın 2 milyon 393 bin TL'ye yükseldiği görüldü. 

Yurt Gazetesi/ Esin Gedik