TÜFE oranları tek haneye düştü!

Şimdi hiç kimse çıkıp da "Bakın alınan önlemlerle enflasyonun belini nasıl da kırdık, işte yıllık oran yeniden tek haneye indi" diye övünmesin. Yıllık enflasyonun temmuzda tek haneye gerileme olasılığının çok ama çok güçlü olduğu aylar öncesinden zaten belliydi.

Detaylı fiyat verilerine sahip olduğunuz sürece enflasyon oranı hesaplamak, aslında basit bir yüzde değişimi almaktan ibaret. Tahmin yaparken de biraz olan biteni gözlemek, gidişatı izlemek gerekiyor tabii ki. İşte böyle değerlendirince temmuzda inilen yıllık yüzde 9.79'da hiç şaşılacak bir durum yok.

Bakınız, 2003-2015 döneminde, yani 13 yılın ortalamasında temmuz enflasyonu yalnızca yüzde 0.2. Peki geçen yılın artışı ne kadar, tam yüzde 1.16. Daha önce hiçbir temmuzda bu düzeyde bir artış görülmemiş. Yani belli ki, yıllık orandan yüzde 1.16 çıkacak ve yerine daha makul bir oran girecek, bu sayede de yıllık oran gerileyecek.

Bizim tahminimiz temmuzda yüzde 0.17 oranında bir artış olacağı ve haziran sonunda yüzde 10.90 olan yıllık oranın da böylece temmuz sonunda yüzde 9.81'e ineceği yönündeydi. Nitekim bu tahminimize 4 Temmuz'da köşemizde yer vermiştik.

TÜİK'in dün yaptığı açıklamaya göre temmuz ayındaki TÜFE artışı yüzde 0.15. Bu çok küçük sapma da yıllık bazda bizim yüzde 9.81 olarak tahmin ettiğimiz temmuz sonu gerçekleşmesinin yüzde 9.79'da kalmasını sağladı. Yuvarlarsak zaten iki oran da yüzde 9.8 ve aynı.

Yeniden çift hane kaçınılmaz

Yıllık TÜFE tek haneye düştü düşmesine ama öyle görünüyor ki önümüzdeki dönemde ne daha düşük oranlar bekliyor bizi, ne aynı düzeydeki oranlar. Beklenti, yeniden çift haneye çıkılacağı yönünde.

Bu yalnızca bizim ya da analistlerin görüşü de değil. En yetkili ağız da bu değerlendirmeyi yaptı. Kim mi, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek. Enflasyonda tek haneli düzeylerin görülmesinin sevindirici bir gelişme olduğunu ifade eden Şimşek, analizlerin ise bu düşüşün geçici olduğunu gösterdiğinin altını çizdi.

Girişte de belirttik ya, enflasyon oranını hesaplamak aslında basit bir yüzde değişimi almaktan ibaret. Eğer belli bir ayın geçmiş yıllara uzanan genel eğilimini biliyor ve bu yıl da o eğilim paralelinde bir değişim bekliyorsanız, yapacağınız tahmin ettiğiniz o oranla baz oranı kıyaslamak; hepsi bu.

Örneğin 2003-2015 dönemini kapsayan 13 yılın ağustos ayları ortalamasındaki TÜFE artışı yüzde 0.16 olmuş. Çok kabaca bu yıl da benzer bir oran beklemek mümkün. Mevsimsel etkenlerle hızlı bir fiyat düşüşü olur, kur artar ya da enerji fiyatları yükselir ve tersi yaşanır; yani yüzde 0.16'dan çok farklı oranlar da ortaya çıkabilir elbette. Ama yüzde 0.16 dolayında bir oran beklenmesi yanlış olmaz.

Peki bu yıl ağustosta yüzde 0.16 dolayında bir artış gerçekleşirse, yıllık oran nereye gidecek? İşte bunu hesaplamak için geçen yılın ağustosuna bakmak gerekir. Geçen yıl ağustosta fiyatlar yüzde 0.29 gerilediğine göre, yıllık orandan negatif yüzde 0.29 çıkacak, yerine pozitif yüzde 0.16 girecektir. Bunun sonucunda da temmuz sonunda yüzde 9.79'a inen yıllık oran ağustos sonunda yeniden çift haneye çıkacaktır.

İşte bu yöntemle yapılan hesaplamalar yıllık enflasyonun kasıma kadar yükselerek yüzde 12'ye yaklaşacağını, aralıkta ise yüzde 1.64'lük rekor oranın devreden çıkmasıyla yüzde 10.3 dolayına gerileyeceğini göstermektedir.

Yedi ayda ne oldu, beş ayda ne olur?

Tüketici fiyatları yedi ayda yüzde 6.05 artış gösterdi. Merkez Bankası'nın birkaç gün önce açıkladığı son enflasyon raporunda ifade edilen yeni tahmin yüzde 8.7. Şu durumda yılın son beş ayındaki fiyat artışı yüzde 2.5 düzeyinde kalmalı ki yıllık oran yüzde 8.7'de tutulabilsin.

İlk yedi aydaki yüzde 6.05'i 100 kabul edersek, yıllık tahminde kalmak için son beş ay açısından gereken yüzde 2.5, 41'e denk gelmektedir.

Son beş aydaki enflasyonu, ilk yedi aydakinin yarısından daha düşük bir düzeyde tutmak çok ama çok zordur. Hem zaten bu yıl son beş ay için öngörülen 41, 2014 yılındaki 30'dan sonraki en düşük düzeydir. Ama şu ayrıntıyı gözden kaçırmayalım, 2014'ün aralık ayında tüketici fiyatlarında rekor bir gerileme olmuştu. Yani son beş aya karşılık gelen 30, bu sayede sağlanmıştı.

Bu yılın son beş ayındaki enflasyonu yüzde 2.5'te tutmak çok zordur. Makul oran yüzde 4 dolayında hesaplanmaktadır. Buna göre ilk yedi ay 100 kabul edilirse son beş ay 66 olacak, yıllık gerçekleşme de yüzde 10.3 dolayında oluşacaktır.

Alaattin AKTAŞ/Dünya