Türkiye’deki projeler kıskanılıyor mu?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Karadeniz gezisi kapsamında önceki gece Artvin’in Yusufeli ilçesine geldi. Erdoğan, Çoruh Nehri üzerinde Limak-Cengiz-Kolin rant grubu tarafından yapılmakta olan Yusufeli Barajı 2018 yılında tamamlandığında tamamen sular altında kalacak olan Yusufeli ilçesinde barajları öven bir konuşma yaptı ve “Batı bizi kıskanıyor. Niye kıskanıyor? İşte bu barajlardan ötürü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden ötürü, boğazın altından geçen  Marmaray  tünelinden, metrolardan ötürü kıskanıyor” iddiasında bulundu.

Oysa Erdoğan’ın bahsettiği barajlar ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü, övünülecek değil gelecek nesillere utanç içinde aktarılacak projeler olarak tarihe geçiyor. 2015 verilerine göre 3 milyondan fazla ağacın kesilmesine yol açan Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve bağlantı yolları, İstanbul’un kuzeyindeki ormanları yok ederken bölgeyi ranta açtı ve bir diğer doğa katliamı projesi olan 3. Havaalanı’nın yapılmasını mümkün kıldı. Köprünün kendisi de hükümetin şirketlere kaynak aktarımı için bir araç olarak kullanıldı: Köprü için günde 135 bin otomobil ve 1,1 milyon dolar ciro garantisi veren hükümet, daha az araç geçen günlerde şirketere ‘geçmeyen arabaların parasını’ ödeyecek. Barajlarda benzer bir tablo bulunuyor: Yaklaşık 50 yıl kullanım ömrü olan barajlar için Artvin ve Dersim’de oluşması milyonlarca yıl süren ekosistemler, Zeugma ve Hasankeyf’te eşsiz tarihi varlıklar yok edildi, edilmeye devam ediyor.

Ayrıca Erdoğan’ın iddiasının aksine, Türkiye’nin barajları, metroları, deniz altından geçen tünelleri teknik açıdan da Batı’nın “kıskanacağı” bir seviyede değil. Batı’da Türkiye’dekilerden teknik olarak daha gelişmiş çok sayıda yapı mevcut:

Metrolar

15 milyondan fazla kişinin yaşadığı İstanbul’da kullanımda olan metro hatlarının uzunluğu toplam 60 kilometre. Buna hafif metro hattı olan M1A ve M1B hatlarını eklediğimizde bile uzunluk 86 kilometreye çıkıyor. 5 milyon kişinin yaşadığı başkent Ankara’da ise 57 kilometrelik bir metro hattı mevcut. Türkiye’nin en büyük iki kentini diğer Batı kentleriyle kıyasladığımızda bu uzunlukların ne kadar kısa olduğunu görmek mümkün: 9 milyon nüfuslu İngiltere’nin başkenti Londra’da metro hatlarının uzunluğu 402 kilometre. Fransa’nın 10 milyon nüfuslu başkenti Paris’te 214 kilometre uzunluğunda bir metro ağı mevcut. 6 milyon kişinin yaşadığı İspanya’nın başkenti Madrid’de 293 kilometre, 5 milyon nüfuslu Barcelona’da ise 123 kilometrelik metro hattı bulunuyor. Yalnızca 3,5 milyon kişinin yaşadığı Almanya’nın başkenti Berlin’de bile metro hatları 151, İsveç’in 3 milyon nüfuslu başkenti Stockholm’de ise 105 kilometre uzunlukta. Bunların dışında ABD’deki New York kentinde 375, Washington DC’de 188, San Fransisco’da 167, Chicago’da 165, Rusya’nın başkenti Moskova’da ise 333 kilometrelik bir metro ağı mevcut.

Köprüler

Hem Alevi yurttaşların tepki gösterdiği adı, hem de İstanbul’un kuzey ormanlarını katleden yapısı nedeniyle utanılacak bir köprü olan Yavuz Sultan Selim Köprüsü, uzunluğuyla da kıskanılacak bir köprü olmaktan uzak. Köprünün bin 408 metre uzunluğu, dünyadaki pek çok köprünün gerisinde. Örneğin Danimarka’da 1998 yılında tamamlanan Great Belt Köprüsü ve İngiltere’de 1981 yılında tamamlanan Humber Köprüsü Yavuz Sultan Selim’den daha uzun. Üstelik bu iki köprü de Yavuz Sultan Selim’in aksine ormanları katletmiyor. Çin ve Japonya’da da daha uzun köprüler mevcut, fakat Erdoğan konuşmasında Batı’yı hedef aldığı için metro ağlarında olduğu gibi köprülerde de bunları dahil etmiyoruz.

Tüneller

Erdoğan’ın Batı tarafından kıskanıldığını iddia ettiği bir diğer yapı da Marmaray’dı. Eminönü ve Üsküdar arasında deniz altında bulunan Marmaray tünellerinin uzunluğu bin 387 metre. Fakat Batı’da bundan çok daha uzun tüneller bulunuyor. Örneğin önümüzdeki ay İsviçre’de açılacak olan ve Alp Dağları’nın altından geçen Gotthard Tüneli’nin uzunluğu 151 kilometre, Lötschberg Tüneli’nin uzunluğu ise 34 kilometre. 1994 yılında Fransa ve İngiltere’yi Manş Denizi altından demiryoluyla birleştiren Manş Tüneli’nin uzunluğu da Marmaray’ın yaklaşık 40 katı: 50,4 kilometre. Bunların dışında da Batı ülkelerinde Marmaray’dan uzun onlarca tünel bulunuyor.

Barajlar

Yusufeli kent merkezini tamamen sular altında bıracak Yusufeli Barajı da, Türkiye’de doğal ve tarihi güzellikleri yok eden pek çok baraj gibi kıskanılacak bir yapı olmaktan uzak. Türkiye’deki barajlar, yalnızca teknik özellikleri açısından ele alındığında bile Batı’daki pek çok barajın gerisinde kalıyor. Türkiye’deki barajlar ne rezervuar büyüklüğü ne gövde yüksekliği ne de enerji üretim kapasitesi açısından dünyada ilk 5’e giremiyor.

Onur EREM/Birgün