4 maddede mülkiyet hakkına dayalı elatmanın önlenmesi davası!

1-Giriş

Türk Medeni Kanunu’nun 683. maddesi ile “Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir. Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız elatmanın önlenmesini de dava edebilir.” denilerek mülkiyet hakkı korunmuştur. Malikin, işbu mülkiyet hakkından kaynaklı yetkilerini kullanması veya bu yetkiden istediği şekilde yararlanmasının engellenmesi halinde, bu müdahale ve saldırıların önlenmesi için elatmanın önlenmesi davası açılabilir. 

Elatmanın mutlaka kullanmaya, yararlanmaya engel olma, güçlük çıkarma şeklinde yapılmasına gerek yoktur. Fiili bir el atma olmasa bile, bir hak iddia etmek, ciddi bir elatma tehlikesi yaratmak dahi bu davanın konusunu teşkil eder. Yani, haksız el atma doğrudan mülkiyet hakkına el atma şeklinde olabileceği gibi, başka bir araç suretiyle de gerçekleşebilir. Örneğin, kendi taşınmazını başkasının taşınmazı ile birlikte kiraya veren bir kişi kiracısı aracılığıyla el atan kişi konumunda olacaktır. 

Elatmanın önlenmesi davası açılması için o şeyin hasara uğraması ve davacının zarar görmesi şart değildir. Ancak, elatmanın önlenmesi davası ile birlikte, haksız el atma nedeniyle doğan bir zarar var ise davacı bu zararını ayrıca talep edebilir. Bununla birlikte, dava konusu edilen şey bozulmuş veya hasara uğramış ise, eski hale getirilmesini de talep edebilir. Bir diğer husus ise, koşulların bulunması halinde haksız el atma nedeniyle ecrimisil tazminatı da istenebilir. 

Elatmanın önlenmesi davası açılabilmesi için elatan kişinin kasıtlı veya kusurlu olması şart değildir. Davanın açılması için elatan kişinin geçersiz bir hukuki sebebe dayanması yeterlidir. 

2-Davanın Tarafları

Mülkiyet hakkına dayalı olarak elatmanın önlenmesi davasını açan davacının, malik olduğunu ispatlaması gerekir. Davalının da davada taraf sıfatı bulunabilmesi için haksız elatan konumunda olması gerekir. Davacının ve davalının taraf sıfatının olup olmadığı hususu mahkemece kendiliğinden dikkate alınır. 

Paylı mülkiyet söz konusu ise, paydaşlardan her biri tek başına dava açabilir. Her paydaş, payı oranında tam malikin tüm hak ve yetkilerine sahiptir. Elbirliği mülkiyeti söz konusu ise, ortaklardan her biri diğer ortakların muvafakatini almadan veya iştirak sağlanmadan elatmanın davası açabilir. 

Bununla birlikte, sınırlı ayni hak sahibi, zilyetler, kişisel hak sahipleri de elatmanın önlenmesi davası açabilirler. 

3-Görevli ve Yetkili Mahkeme

Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığına ilişkin davalarda aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesi görevlidir. Görev kuralı kamu düzenine ilişkin olduğundan  mahkemece kendiliğinden dikkate alınır. 

Taşınmazlara ilişkin yetki kuralı, taşınmazın bulunduğu yere göre belirlenir. Bu nedenle, yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. 

4-Zamanaşımı

Elatmanın önlenmesi davası ayni hakka ilişkin bir dava olduğu için haksız elatma devam ettiği sürece dava açılabilir. 

Malikin, elatmaya uzun süre ses çıkarmayıp daha sonra dava açması, hakkın kötüye kullanılması olarak kabul edilemez. 

7 maddede tapuda vekaletle satış!
 

Avukat Kadir KURTULUŞ - Avukat Figen ŞİMŞEK